Jak choroby dziąseł wpływają na zdrowie serca?

Naukowcy z wydziału sto­matologii Narodowego Uniwersytetu w Seulu w Korei Południowej odkryli, że osoby z zaawansowaną postacią choroby dziąseł – znaną również jako zapalenie przy­zębia – zagrożone są wyższym ryzykiem udaru niedokrwiennego mózgu niż diabetycy, i mniej wię­cej takim samym ryzykiem jak osoby z podwyższonym ciśnie­niem krwi. Zarówno cukrzyca, jak i nadciśnienie są dobrze znanymi czynnikami ryzyka w udarze.

Choroby dziąseł a stan zdrowia serca

Badanie zaprezentowane na 89. sesji ogólnej i wystawie Międzynarodowego Stowarzy­szenia Badań Stomatologicznych (IADR) w San Diego w Kalifornii obejmowało 143 hospitalizowane przypadki udaru niedokrwiennego i 214 osób z grupy kontrolnej. Stwierdzono w nim, że pacjenci z zapaleniem przyzębia – cha­rakteryzującym się stanem zapal­nym i infekcją dotykającą nie tylko dziąseł, lecz także więzadeł i kości wspierających zęby – były 4-krotnie bardziej narażone na doznanie udaru, co stano­wiło ryzyko 2-krotnie wyższe niż w przypadku cukrzycy.
Jak powiedział dr Nigel Carter, dyrektor naczelny Brytyjskiej Fundacji Zdrowia Stomatologicz­nego: „Badanie to jest znaczące, ponieważ pomaga ocenić ilo­ściowo znaczenie zdrowia jamy ustnej w porównaniu do innych czynników ryzyka. Rezultaty są zaskakujące. Fakt, że nadci­śnienie niesie ze sobą ryzyko zbliżone do choroby dziąseł, jest sam w sobie znaczącym odkryciem. Inne zaś, pokazujące, że niemal podwaja ryzyko udaru nieprowadzącego do śmierci w porównaniu do cukrzycy, jest zupełnie nieoczekiwane”¹.

Nie jest to jednak pierwsze bada­nie, w którym wykryto znaczące powiązanie między chorobą dzią­seł a udarem. W 2004 r. naukowcy z uniwersytetu w Heidelbergu w Niemczech przebadali ponad 600 mężczyzn i kobiet, z któ­rych połowa niedawno doznała udaru. Odkryli, że wśród panów i młodszych uczestników obojga płci ciężkie zapalenie przyzębia zwiększało ryzyko udaru ponad 4-krotnie. Zapalenie dziąseł (łagod­niejsza postać choroby) również zwiększało to ryzyko, lecz ubytki w zębach nie miały takich skutków².

W innym badaniu, przeprowadzo­nym przez naukowców z Harvardu, śledzono zdrowie ponad 41 tys. męż­czyzn przez 12 lat. Odkryto, że ci, którzy mieli chorobę dziąseł i mniej­szą liczbę zębów (ich utrata jest często konsekwencją nieleczenia tego schorzenia), byli znacznie bardziej zagrożeni doznaniem udaru³. Kilka innych prac dono­siło o podobnych odkryciach. Choroba przyzębia powiązana została także z miażdżycą – tward­nieniem i zwężeniem tętnic, mogącym prowadzić do udaru i zawału serca.

W pewnym małym włoskim badaniu osoby z blasz­kami miażdżycowymi w tętnicy szyjnej wykazywały znacznie gor­szy stan zdrowia dziąseł niż ci, którzy nie mieli takiego problemu – nawet gdy wzięto pod uwagę obecność uznanych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego⁴. Na dodatek, przegląd literatury medycznej wykazał związek mię­dzy chorobą dziąseł i miażdżycą, zawałem mięśnia sercowego i chorobami układu krążenia⁵. Najwidoczniej istnieje korelacja między zdrowiem naszych dzią­seł a zdrowiem naszego serca.

Jakie objawy dają choroby dziąseł?

Najłagodniejszą formą choroby dziąseł jest zapalenie dziąseł, które zwykle powoduje niewielki dyskomfort lub wcale nie wywołuje objawów. Jeżeli jednak nie będzie leczone, może przerodzić się w zapalenie przyzębia, które atakuje zarówno tkanki, jak i kość stanowiącą oparcie dla zębów.

Oznaki zapalenia:

• Obrzęk i zaczerwienienie dziąseł,
• Krwawienie po szczotkowaniu lub nitkowaniu zębów.

Objawy zapalenia przyzębia:

• nieświeży oddech,
• nieprzyjemny smak w ustach,
• cofanie się linii dziąseł,
• wrażliwość zębów,
• ruchomość zębów,
• wypadanie zębów,
• ropnie (bolesne skupienia ropy na dziąsłach lub pod zębami).

Jak stan przyzębia wpływa na serce?

Chociaż niektórzy twierdzą, że stan przyzębia jest jedynie symptoma­tycznym odbiciem zdrowia ogólnego, to jednak istnieje kilka wiarygod­nych teorii, tłumaczących, w jaki sposób choroba dziąseł mogłaby rzeczywiście powodować kłopoty z sercem i udar. Jedna z nich suge­ruje, że bakterie z jamy ustnej mogą wywierać wpływ na serce, przedo­stając się do krwiobiegu i przy­wierając do blaszek tłuszczowych w tętnicach wieńcowych, i w ten sposób przyczyniać się do powsta­wania skrzepliny⁶. Zakrzepy mogą tamować prawidłowy przepływ krwi, ograniczając dopływ substan­cji odżywczych i tlenu, których serce potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania. Może to prowa­dzić do zawału serca lub udaru.

Inna hipoteza ma związek ze sta­nem zapalnym – naturalną reakcją organizmu na infekcję. Badacze podejrzewają, że choroba dzią­seł może nie tylko wywoływać stan zapalny w jamie ustnej, lecz z biegiem czasu przyczyniać się także do układowego stanu zapal­nego, który – jak obecnie wiadomo – odgrywa kluczową rolę w całym szeregu przypadłości, nieklasyfi­kowanych zazwyczaj jako zapalne, takich jak choroby sercowo-naczy­niowe. Istotnie, teoria stanu zapal­nego może wyjaśniać, dlaczego scho­rzenia przyzębia powiązano także z innymi chorobami układowymi, takimi jak cukrzyca⁷, reumatoidalne zapalenie stawów⁸ , alzheimer⁹ i przewlekła choroba nerek¹⁰.

Dalszym wsparciem tej hipotezy jest badanie, w którym odkryto, że leczenie zapalenia przyzę­bia może mieć korzystny wpływ na resztę organizmu. Naukowcy z Włoch badali tętnice szyjne 35 osób z łagodną lub umiarkowaną chorobą dziąseł, lecz poza tym zdro­wych, przed i po leczeniu tego scho­rzenia. Po upływie roku od leczenia uczeni zaobserwowali znaczące zmniejszenie obciążenia bakteriami jamy ustnej i obniżenie markerów stanu zapalnego, jak również mniej­sze pogrubienie ścian naczyń krwio­nośnych, wiązane z miażdżycą¹¹.

Jak niedobory żywieniowe wpływają na stan dziąseł?

Innym możliwym wyjaśnieniem jest to, że zarówno choroba dziąseł, jak i zespół wieńcowy są konse­kwencjami złej diety i niedobo­rów żywieniowych. Wyjaśniałoby to również związek między zapaleniem przyzębia i innymi zaburzeniami układowymi.

• Koenzym Q10 jest związkiem zbliżonym do witamin, występują­cym praktycznie w każdej komórce ludzkiego ciała, a jego niedosta­teczna ilość powiązana została zarówno z zapaleniem przyzębia, jak i z chorobą serca. Badania sugerują, że nawet do 96% osób z chorobą dziąseł może mieć niedostateczny poziom koenzymu Q10¹². Istnieją również dowody pokazujące, że suplementacja tym związkiem ma korzystny wpływ na zdrowie jamy ustnej. W jednym z badań, zaprezentowanym na 63. spo­tkaniu Japońskiego Towarzystwa Witamin w Hiroszimie, 45 pacjen­tom z łagodną lub umiarkowaną chorobą dziąseł przez 2 miesiące podawano ubichinol (150 mg dzien­nie), czyli aktywną formę Q10, lub placebo. Na koniec badania grupa ubichinolu wykazywała staty­stycznie istotną poprawę pod względem przywierania płytki nazębnej i krwawienia dziąseł. W innym badaniu z podwójnie ślepą próbą 18 pacjentów z chorobą przyzębia przyjmowało przez 3 tygo­dnie 50 mg dziennie Q10 albo pla­cebo. 8 osób przyjmujących koenzym wykazało poprawę w porównaniu do zaledwie 3 z 10 uczestników, którzy otrzymywali placebo¹².
• Niedobór witaminy C też powią­zano zarówno z zapaleniem przy­zębia, jak i z chorobą serca. Bada­nie prowadzone na mężczyznach z Finlandii i Rosji wykazało, że ci, którzy cierpieli na chorobę dziąseł, mieli też większe prawdopodo­bieństwo niskiego poziomu kwasu askorbinowego w krwiobiegu. Uczeni podkreślili, że „niedobór witaminy C jest również niezależ­nym czynnikiem ryzyka w zawale mięśnia sercowego” i odnotowali potrzebę dalszych badań w celu przeanalizowania powiązań między jej niedoborem a chorobami dzią­seł i sercowo-naczyniowymi¹³. Inne badania sugerują, że witamina C może stanowić użyteczną terapię chorób dziąseł. Gdy osobom z zapa­leniem przyzębia, normalnie spoży­wającym zaledwie 20-35 mg kwasu askorbinowego dziennie, poda­wano dodatkowe 70 mg dzien­nie, stan ich dziąseł poprawił się w ciągu zaledwie 6 tygodni¹⁴.
• Kwasy tłuszczowe omega-3 mogą odgrywać rolę w zdrowiu naszych dziąseł. Eks­peryment przeprowadzony przez naukowców z Harvardu wykazał, że wyższe spożycie kwasu dokozaheksaenowego (DHA) oraz, w mniejszym stopniu, kwasu eikozapen­taenowego (EPA) powią­zane jest z rzadszym występowaniem zapalenia przyzębia w grupie obejmującej ponad 9 tys. osób dorosłych z całych Stanów Zjednoczonych¹⁵. Kwasy omega-3 są dobrze znane ze swych własności przeciwzapal­nych i ich korzystnego wpływu na zdrowie serca.

Potrzebujemy holistycznego podejścia

Konieczne są dalsze badania, które pomogą złożyć poszczególne ele­menty tej intrygującej układanki. Już teraz jednak jasne jest, że stan jamy ustnej i zdrowie ogólne nie powinny być rozpatrywane jako osobne jednostki, i że kluczem jest bardziej holistyczny sposób patrzenia na zdrowie jako całość. Chociaż nadal nie wiemy, czy cho­roba dziąseł może rzeczywiście wywoływać chorobę serca i inne układowe schorzenia zapalne, to najnowsze dowody, sugerujące, że jest ona jednym z największych czynników ryzyka w udarze, powinny być wystarczającym powodem, by stawiać zdrowie jamy ustnej na priorytetowym miejscu.