Jak stres wpływa na serce i układ krążenia?

Długotrwały stres może zwiększać ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. Wzrost poziomu kortyzolu w organizmie może przyczynić się do podwyższenia poziomu cholesterolu i triglicerydów, co sprzyja powstawaniu blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych.

Stres - czy może być przyczyną zawału serca?

Ryzyko nagłego zawału serca u rodziców jest w ciągu kilku tygodni po śmierci ich dziecka 3-krotnie wyższe niż normalnie i pozostaje o 20% wyższe przez całe lata później. Tak twierdzą badacze, którzy dokonali oceny zdrowia serca u 126 tys. rodzi­ców po stracie dziecka¹. Śmierć dziecka jest jednym z najbardziej stresujących prze­żyć, jakich można doświadczyć, ale także inne sytuacje stresowe mogą wywoływać choroby układu krążenia (CVD). U osób odizo­lowanych społecznie ryzyko choroby serca podwyższone jest 1,5 raza, a u odczuwających stres w miejscu pracy jest ono wyższe 1,3 raza. Zdaniem badaczy z Uni­versity College London, zarówno stres, jak i gniew czy depresja mogą wywoływać choroby układu krążenia, zawały serca i udary².

Nie jest to nowe spostrzeżenie. Angielski lekarz, William Heber­den, zauważył już w XVIII w., że „dusznica nasila się przy zanie­pokojeniu umysłu”, a korespondent gazety napisał w London Times w 1872 r., że wzrost liczby zgo­nów z powodu chorób serca był wynikiem „wielkiego napięcia psychicznego i nagłej ekscy­tacji’. Zaś w 2022 r. nagłówek w New York Times sugerował, że „stres może być największym wrogiem naszego serca³”.

Mit diety niskotłuszczowej

Większość kardiologów nie zga­dza się z tym. Pozostają oni wierni hipotezie o związku diety i serca, w myśl której tłuszcze nasycone w naszym jadłospisie podno­szą poziom lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), potocznie nazy­wanego „złym” cholesterolem, który zatyka tętnice, ogranicza dopływ krwi do serca, a w końcu wywołuje zawał serca lub udar. Na jej gruncie rozkwitł wart miliardy dolarów przemysł nisko­tłuszczowej żywności i napojów, choć sama teoria ma na swe popar­cie niewiele dowodów. Jak stwier­dzono w jednym z przeglądów: „Do 1983 r. wprowadzono zalece­nia dietetyczne dla 220 mln oby­wateli Stanów Zjednoczonych i 56 mln mieszkańców Wielkiej Brytanii, przy braku wspierających je dowodów z randomizowanych badań z grupą kontrolną⁴”.

Aby dojść do tego wniosku, bada­cze z RSCI University of Medicine and Health Sciences w Dublinie przeanalizowali 21 badań, mających określić wpływ statyn na obniżenie ryzyka zawału serca, udaru i śmierci. Innymi słowy, czy wraz ze spad­kiem naszego poziomu cholesterolu LDL zmniejsza się również ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej? Wiele z badań objętych tym przeglądem używało ryzyka względnego jako miary skuteczno­ści leków, a w kilku z nich wyka­zano, że leki te obniżały ryzyko zawału serca o 29% – jednakże ryzyko względne jest statystycz­nym kuglarstwem, rutynowo sto­sowanym przez badaczy leków.

Jeżeli, na przykład, istnieje abso­lutne ryzyko, że u 2 spośród każdych 100 osób wystąpi choroba wień­cowa, to gdy lek zmniejszy to ryzyko o 50%, będzie to oznaczało, że tylko 1 osoba na 100 dozna tego pro­blemu. „50%” to liczba, jaka pojawia się w nagłówkach, ale w istocie lek pomaga zaledwie 1% ludzi. Gdy irlandzcy badacze użyli ryzyka absolutnego jako miary w badaniach, korzyści ze stosowa­nia leków zniknęły. W przypadku leku pomagającego 29% osób, korzyść w kategoriach ryzyka abso­lutnego wyniosła jedynie 1,3%5. Te rezultaty mają głębsze znacze­nie i sugerują, że cholesterol LDL nie jest przyczyną choroby wień­cowej: wprawdzie statyny obniżały jego poziom, ale nie miały żadnego wpływu na odsetek zawałów serca.

Jak stres wpływa na zdrowie serca i układ krążenia?

Zasadniczo stres pojawia się w każ­dej sytuacji, w której czujemy, że tracimy nad nią panowanie lub czujemy się przytłoczeni. Może ona być wywołana problemami w pracy, w małżeństwie, pro­blemami finansowymi, śmiercią dziecka lub innej ukochanej osoby, a nawet urazem, który przyda­rzył się nam w dzieciństwie, jak zasugerował Andrew Steptoe z University College London². Nawet nagły stres, wywo­łany katastrofami naturalnymi, może zwiększyć odsetek zawa­łów serca. W 1994 r. odsetek ten wzrósł 5-krotnie w dniu, w którym Kalifornię nawiedziło silne trzęsienie ziemi, a w Ate­nach tuż po trzęsieniu ziemi w 1981 r. odsetek przypadków choroby wieńcowej podwoił się.

Pracownicy biurowi, którzy musieli sprostać w pracy bardzo napiętym terminom, byli 6-krot­nie bardziej zagrożeni zawa­łem serca w ciągu pierwszych 24 godz. po upływie terminu⁶. Odkrycia te potwierdzono w dużych badaniach. Bada­nie INTERHEART, monitoru­jące ok. 25 tys. osób, wykazało, że stres w pracy zwiększa ryzyko zawału serca, a osoby najbar­dziej zagrożone były pod wpły­wem nieustannego stresu⁷. Badanie PURE, śledzące stan zdrowia ponad 115 tys. ludzi, pod­sumowano wnioskiem, że ci, któ­rzy cierpieli z powodu wysokiego natężenia stresu przez większość czasu w ciągu 10 lat trwania bada­nia, byli o 22% bardziej zagrożeni rozwojem chorób układu krążenia⁸.

 Zespół takotsubo - czyli jak boli pęknięte serce?

Śmierć z powodu pękniętego serca to element romantycz­nych opowieści, ale kardiolodzy stwierdzili, że istotnie bywają takie przypadki. Osoby cier­piące z powodu silnej psychicz­nej udręki – takiej jak śmierć kogoś bliskiego, brutalny atak czy poważna strata finansowa – wykazują nagłe uszkodzenia serca, imitujące prawdziwy zawał i występujące zazwyczaj 1-5 dni po zdarzeniu⁹. Pęknięte serce ma nawet swą nazwę medyczną: kardiomiopatia takotsubo, i jest nagłym osłabieniem mięśnia sercowego, nieodmiennie spowodowanym przez ostry stres, włącznie z wysiłkiem fizycznym.

Brazylijski kardiolog Quintiliano H. de Mesquita poszedł o krok dalej w swej teorii miogennej. Opierając się na swym doświadczeniu w leczeniu tysięcy pacjen­tów, którzy doznali nagłego zawału – choć ich tętnice były czyste – Mesquita wyciągnął wniosek, że ma on swój początek w sercu, a nie w zablokowanych tętnicach. Zauważył on także, że leki przeciwzakrzepowe nie cofały niestabilnej dusznicy bolesnej – silnego bólu w klatce piersiowej – która zwykle jest etapem poprze­dzającym zawał serca. Natomiast od lat z powodzeniem stosowane są w leczeniu dusznicy bolesnej i zawałów serca leki kardiotoniczne, takie jak digoksyna i digi­toksyna, które zwiększają wydajność pracy samego serca i poprawiają jego zdolność pompowania krwi.

Zdaniem Mesquity, miażdżyca, zajmująca klu­czowe miejsce w dietetycznej teorii cholesterolu, występuje wtedy, gdy serce zaczyna zawodzić i nie jest w stanie przepompowywać przez tętnice wystar­czającej ilości krwi, by zachować ich elastyczność. Zdrowie tętnic ma natomiast niewielki związek z chorobą wieńcową. Część serca może być uszkodzona przez typowych podejrzanych, takich jak palenie, nad­ciśnienie i cukrzyca, ponieważ czynniki te uruchamiają wydzielanie hormonów stresu, m.in. adrenaliny. Nagły stres może być ostatecznym ciosem dla części mięśnia sercowego, która już wcześniej została osłabiona.

Jak uniknąć choroby wieńcowej?

Suplementy

• siarczan chondroityny,
• glukozamina,
• kwas hialuronowy,
• L-arginina,
• L-cytrulina,
• koenzym Q10,
• magnez,
• witamina C.

Dieta

• Jedz warzywa (buraki, czosnek, zielone warzywa liściaste);
• jedz owoce (cytrusy, arbuzy);
• jedz orzechy i nasiona;
• jedz ciemną czekoladę;
• jedz podroby, takie jak wątróbka;
• wypijaj kieliszek czerwonego wina

Styl życia

• Wydłuż czas przebywania na słońcu;
• ćwicz;
• nawadniaj się;
• wstąp do klubu, bądź bardziej towarzyski

Samopoczucie psychiczne

• Odpręż się;
• medytuj codziennie;
• uśmiechaj się i ciesz się chwilą

Bryan Hubbard