Nasze magazyny
Odkąd u często podróżującej byłej sekretarz stanu USA Hillary Clinton wykryto skrzeplinę w mózgu, a pasierbica aktora Marka Rylance’a niespodziewanie zmarła z powodu krwotoku śródmózgowego podczas lotu z Nowego Jorku do Londynu, znów zrobiło się głośno na temat ryzyka związanego z wielogodzinnymi podróżami samolotem. Kto jest narażony na największe niebezpieczeństwo? Jak można się przed nim uchronić?
Jak dotąd zawsze zakładano, że zakrzepica żył głębokich, zwana trombozą, grozi jedynie pasażerom latającym na długie dystanse. Jednak ostatnie badania wskazują, że do 17% przypadków zakrzepicy dochodzi podczas krótkotrwałych lotów.
Grupa naukowców z włoskiego Uniwersytetu G. d’Annunzio przeprowadziła badanie ultrasonograficzne wśród 600 pasażerów lotu krajowego. U 5% z nich wykazano zakrzepy w naczyniach krwionośnych, natomiast jakiś czas później u 2 osób wystąpiły zatory płucne. Naukowcy odkryli również, że skrzepliny powstały w ciągu pierwszych 2-3 godzin lotu, a z czasem stawały się coraz większe i groźniejsze.
Komu najbardziej grozi zakrzepica żył głębokich?
Zachowaj szczególne środki ostrożności, jeżeli należysz do jednej z tych grup:
• pasażerowie często latający na długie dystanse,
• świeżo upieczone matki (do 6 tygodni po porodzie),
• osoby starsze (po 70. r.ż.),
• kobiety przyjmujące hormony (w postaci antykoncepcji bądź hormonalnej terapii zastępczej),
• osoby po udarze,
• pacjenci po niedawno przebytej operacji,
• chorzy na serce lub raka.
Uważaj też, jeśli występują u Ciebie:
• choroby autoimmunologiczne,
• żylaki nóg,
• obciążenie genetyczne zakrzepicą żył głębokich,
• czynnik V Leiden, czyli mutacja genetyczna wpływająca na krzepliwość krwi.
Zakrzepica żył głębokich polega na formowaniu się skrzepliny (zwanej też zakrzepem) w świetle naczynia krwionośnego. Występuje najczęściej w obrębie żył kończyn dolnych, a jej przyczynę stanowi zazwyczaj długotrwały bezruch. Gdy skrzeplina odrywa się od ściany żylnej i wraz z krwią przenosi się w wyższe partie układu krwionośnego, może prędzej czy później znaleźć się w naczyniach mózgu, płuc, serca czy innych narządów. W rezultacie dochodzi do zaczopowania naczynia krwionośnego, czyli zatoru, co grozi poważnym uszkodzeniem organu, a nawet śmiercią.
W przeprowadzonym w Nowej Zelandii badaniu przyjrzano się 900 pasażerom, którzy często brali udział w lotach trwających 10 i więcej godzin. U 4 z nich wykryto zatory płucne, a u 5 zakrzepicę żył głębokich - mimo że przed lotem zażyli aspirynę bądź w jego trakcie stosowali specjalne pończochy uciskowe. Należy jednak zaznaczyć, że u 8 spośród tych 9 pasażerów już wcześniej wystąpiły czynniki zwiększające ryzyko powstania zakrzepu¹.
Jak sugerują najnowsze badania przeprowadzone w Holandii, proces powstawania zakrzepów we krwi tymczasowo intensyfikuje się nawet o 30% u wszystkich pasażerów, również tych cieszących się doskonałym zdrowiem².
Konwencjonalny lek zapobiegający powstawaniu zakrzepów u podróżnych to aspiryna, lecz w badaniach udowodniono, że jest ona w stanie skutecznie zapobiec zakrzepicy żył głębokich tylko u 1 na 17 tys. pasażerów³.
Podczas dłuższej podróży na siedząco należy przede wszystkim zapewnić nogom ruch, najlepiej wykonując różne ćwiczenia (np. co pół godziny napinać przez 2 minuty mięśnie stóp i łydek). Oprócz tego proponujemy 7 innych sposobów na bezpieczną podróż samolotem.
7 sposobów na uniknięcie zakrzepicy żył głębokich
1. Zachowaj równowagę Mogłoby się wydawać, że zwykła woda najlepiej uchroni nas przed nadmierną utratą płynów, jednak skuteczniejsze może okazać się wzbogacenie jej o środek zapobiegający odwodnieniu. Pewne badanie przeprowadzone w Japonii wykazało, że podczas 9-godzinnego lotu u osób pijących co godzinę szklankę wody wystąpiło zagęszczenie krwi, podczas gdy u osób pijących płyn z elektrolitami (podobny do specjalnych napojów izotonicznych dla sportowców) nie zaszły podobne zmiany4. Prawdopodobnie najważniejsza kwestia to utrzymanie równowagi między poziomem poszczególnych elektrolitów w organizmie, tj. między sodem a potasem. Zaopatrz się więc w środek zapobiegający odwodnieniu lub napój izotoniczny.
2. Zbawienne winogrona Nie zalecamy podróżnym picia wina, gdyż alkohol ma działanie odwadniające. Jednakże znajdujący się w czerwonym winie resweratrol pomaga zmniejszyć lepkość płytek krwi, co bezpośrednio redukuje ryzyko powstania skrzepliny5. Podróżnym i abstynentom polecamy więc tabletki z resweratrolem.
Prosto z Japonii
Nattokinaza to enzym znajdujący się w natto, tradycyjnym daniu kuchni japońskiej przyrządzanym ze sfermentowanych ziaren soi. Jak wykazały badania, ma ona zdolność bezpośredniego rozbijania skrzepliny w procesie zwanym fibrynolizą. Badania te przeprowadzono jednak wyłącznie na szczurach, nie wiadomo więc, czy enzym ten działa tak samo u ludzi¹. Zarówno nattokinazę, jak i Pycnogenol można dostać w dobrze wyposażonych sklepach ze zdrową żywnością.
Bibliografia
- Biol Pharm Bull, 1995; 18: 1194–6
- Angiology, 2003; 54: 531–9
Połączenie tych środków tworzy związek o nazwie pinokinaza. Związek ten przetestowano w badaniu na ok. 200 pacjentach z wysokim ryzykiem zakrzepicy, którym przed wielogodzinnym lotem podano albo tabletki pinokinazy, albo placebo. Badania USG wykonane przed podróżą i po niej wykazały, że osoby przyjmujące pinokinazę nie tylko uniknęły zakrzepicy, ale też miały znacznie mniejszy obrzęk spowodowany zatrzymaniem wody w organizmie. Wśród pacjentów przyjmujących placebo doszło natomiast do 5 przypadków zakrzepicy żył głębokich oraz 2 przypadków zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych².
3. Jedz nutraceutyki Do najlepszych środków spożywczych wykazujących działanie lecznicze należy Pycnogenol, czyli wyciąg z pestek winogron, który wzmacnia ściany naczyń włosowatych i usprawnia przepływ krwi. Pycnogenol zalicza się do superprzeciwutleniaczy, a w jego skład wchodzi mieszanka katechin oraz związków oligomerycznych proantocyjanidyn, które uważa się za środki rozrzedzające krew.
Czy skarpetki uciskowe działają?
Krótko mówiąc, tak. Te specjalnie zaprojektowane pończochy z materiału uciskowego ściśle przylegają do skóry, dzięki czemu zmniejszają gromadzenie się wody w nogach i wspomagają krążenie krwi. Jest to istotne przede wszystkim u pacjentów klasy ekonomicznej, siedzących przez wiele godzin w nienaturalnej pozycji. Jak wykazał zlecony przez prestiżowe Cochrane Collaboration przegląd 9 badań na niemal 3 tys. pasażerów linii lotniczych, specjalne skarpetki samolotowe obniżają ryzyko bezobjawowej zakrzepicy żył głębokich o 90%¹.
Bibliografia
- Cochrane Database Syst Rev, 2006; 2: CD004002
Sugerowana dawka: Przeprowadzone we Francji badania wykazały, że 100 mg proantocyjanidyny dziennie wzmacnia naczynia włosowate, zaś 150 mg dziennie może łagodzić symptomy związane z przewlekłą niewydolnością żylną6. W nowszym badaniu na ok. 200 pacjentach z ryzykiem wystąpienia zakrzepicy żył głębokich okazało się, że stopniowe przyjmowanie Pycnogenolu w łącznej ilości 500 mg (200 mg na 2-3 godziny przed długotrwałym lotem, 200 mg 6 godzin później oraz 100 mg następnego dnia) pozwoliło całkowicie uniknąć zakrzepicy.
U pacjentów tych wystąpiło zapalenie żył, natomiast wśród osób przyjmujących placebo odnotowano 5 przypadków zakrzepicy7.
4. Wypróbuj inne naturalne środki na zakrzepicę Czosnek, miłorząb japoński i len zwyczajny wykazują działanie rozrzedzające krew, podobnie jak najzwyklejsze pomidory.
5. Siadaj przy przejściu U pasażerów decydujących się na miejsca przy przejściu ryzyko wystąpienia zakrzepicy jest o połowę mniejsze być może dlatego, że mają oni więcej miejsca do poruszania nogami, a ponadto łatwiej jest im wstać i przemieszczać się po kabinie8.
6. Załóż luźne ubranie Wybierz ubrania, które nie przylegają do nóg i okolic pasa albo weź je ze sobą w bagażu podręcznym i przebierz się po starcie samolotu. Ciasne ubrania krępujące ruchy zwiększają ryzyko powstawania skrzeplin9.
7. Rozłóż długie loty w czasie Ryzyko wystąpienia zakrzepicy zwiększa się z każdym następnym lotem długodystansowym, jak również wtedy, gdy w krótkim czasie odbywamy wiele krótszych lotów10. O ile to możliwe, zaplanuj przynajmniej kilka dni przerwy między kolejnymi podróżami samolotem.
Bibliografia
- Lancet, 2003; 362: 2039–44
- Lancet, 2006; 367: 832–8
- Medscape Gen Med, 2002; 4; http://goo.gl/sj7ZLi
- JAMA, 2002; 287: 844–5
- Thromb Res, 2002; 107: 141–5
- Bordeaux Med, 1980; 13: 903–7;
- Ther Rev Med, 1981; 27–28 Sept: 1793–802
- Clin Appl Thromb Hemost, 2004; 10: 373–7
- Br J Haematol, 2009, 144: 425–9
- Cleve Clin J Med, 2011; 78: 111–20
