Wege dieta - czy warto przejść na dietę roślinną?

W ciągu najbliższych 30 lat będziemy musieli w jeszcze większym stopniu podzielić się przestrzenią do życia, mieszkania i pracy z przemysłem rolniczym. Już teraz można zaobserwować agresywną wycinkę lasów pod plantacje roślin przeznaczonych na pasze dla bydła. Jaką cenę zapłaci za to Ziemia?

Do wyprodukowania 1 kg wołowiny potrzeba 14,5 tys. l wody, a do uzyskania 1 kg ziemniaków – 290 litrów³

Produkcja mięsa jest sporym obciążeniem dla środowiska. Hodowla zwierząt przeznaczonych na mięso wymaga zagarnięcia wielkich obszarów rolnych. Zwierzęta muszą być karmione, więc wiele dzikich areałów jest przeznaczanych na uprawy roślin pastewnych. Oszacowano, że obecnie około 70% lasów deszczowych w Ameryce Południowej zostało zamienionych na pastwiska, rancza i farmy bydła mięsnego.

Wiele rejonów Ziemi dotkniętych jest deficytem wody pitnej, pola uprawne wymagają solidnego nawadniania, nie mówiąc o tym, że pić muszą także zwierzęta. Kolejnym problemem związanym z hodowlą bydła jest zanieczyszczenie wód gruntowych, do których wraz z obornikiem trafiają toksyczne substancje przetrawione przez zwierzęta – antybiotyki czy podawany im hormon wzrostu¹.

Czy z tej sytuacji jest jakieś wyjście? Kluczowa wydaje się rosnąca wśród ludzi świadomość zagrożeń, ale równie ważna jest długoterminowa strategia optymalizacji życia na Ziemi. Odpowiedzialne zarządzanie zasobami może uchronić nas przed ekologiczną katastrofą, a przejście na dietę bezmięsną wydaje się logicznym wyborem.

Czy zastąpienie białka zwierzęcego roślinnym może nam wyjść na zdrowie?

W 2003 r. przeanalizowano w USA wykorzystanie zasobów Ziemi i energii w odniesieniu do diety przeciętnego Amerykanina i diety laktoowowegetariańskiej, która poza owocami i warzywami dopuszcza także spożywanie mleka i jego przetworów oraz jaj.

Z raportu jednoznacznie wynika, że typowa dieta amerykańska, opierająca się w dużej mierze na mięsie, wiążę się z większym zużyciem energii i wymusza przeznaczanie większych obszarów ziemi na potrzeby rolnictwa niż dieta wegetariańska². Z innych obliczeń wynika, że do wyprodukowania 1 kg wołowiny potrzeba 14,5 tys. l wody, a do uzyskania 1 kg ziemniaków – 290 litrów³.

Mięso bez mięsa

Większość Ziemian to jednak istoty wszystkożerne (ang. omnivores), wielbiące smak mięsa, które będą jedli nawet na przekór zdrowemu rozsądkowi. Prognozy wykazują, że w ciągu najbliższych 30 lat popyt na mięso wzrośnie do 144%. A gdyby tak było możliwe... zjedzenie steku bez uśmiercania krowy? Czy udałoby się w ten sposób ocalić nie tylko zwierzęta, ale także lasy, łąki, atmosferę – słowem: naszą planetę?

Czy można jeść mięso bez wyrzutów sumienia, bez grzechu samolubności? Okazuje się, że tak. Już dziś można skosztować mięsa w 100% odpowiadającego smakiem i składem tradycyjnemu odpowiednikowi, bez zabijania zwierzęcia. Mam na myśli prawdziwy kotlet, a nie przygotowany z soi czy boczniaka.

Otóż w jednym z londyńskich laboratoriów stworzono w 2013 r. pierwszy bezmięsny hamburger z komórek pobranych od zwierząt. Komórki te w trakcie rozwoju łączą się ze sobą, dojrzewają i dzielą. Tak powstają włókna mięśniowe (mononuklearne mioblasty), które ostatecznie przybierają kształt kotleta⁴. Smak pierwszego eksperymentalnego hamburgera oceniono jako bardzo dobry. Kosztował jedynie... 250 tys. euro⁵.

Mięso z laboratorium nazwano czystym mięsem, ponieważ jest nim w 100%, tyle że pozyskanym bez narażania na cierpienie zwierząt, bez antybiotyków, salmonelli i zanieczyszczeń.

"Mięso produkowane w fabryce jest numerem jeden, który wpływa na zanieczyszczenie wód, kumulację antybiotyków, proces wylesiania i nie jest to skuteczny sposób na karmienie ludzi. Zwierzęta hodowlane pochłaniają w tej chwili większość zapotrzebowania na zboża, musimy powstrzymać to szaleństwo" – podkreśla Paul Shapiro w książce: „Czyste mięso: Jak hodowla mięsa bez zwierząt zrewolucjonizuje twój obiad i cały świat" ⁶.

Jakie zajmiemy stanowisko w tej sprawie? Podobno w USA systematycznie rośnie konsumpcja syntetyczne mięsa i mleka. Hodowanie mięsa w laboratoriach wkrótce może okazać się realną alternatywą dla przemysłowej hodowli zwierząt"⁷. Czas pokaże, co ostatecznie wybierze ludzkość.

Cała prawda o białku

Powstrzymywanie się od jedzenia mięsa nadal budzi sprzeciw i zdziwienie wśród wielu ludzi. Podkreślają oni, że zmiana jadłospisu w przypadku istoty mięsożernej, która ma tak zbudowany układ pokarmowy, jak zwierzęta wszystkożerne, jest wbrew naturze. Do legendy przeszło pytanie: skoro nie jesz mięsa, to skąd czerpiesz białko?

Co tak naprawdę wiemy o białku, ile go potrzebujemy i czy proteiny zwierzęce można zastąpić roślinnymi bez szkody dla zdrowia? Białko nazywane jest także proteiną (gr. protos – pierwszy). Ten niezwykle istotny składnik odżywczy stanowi podstawowy budulec wszystkich żyjących komórek. Bez niego niemożliwe byłyby jakiekolwiek czynności życiowe. Komórka bez udziału białka nie może oddychać, rozmnażać się, odżywiać i poruszać, a także wydalać szkodliwych produktów przemiany materii.

Powszechnie uważa się, że białko zwierzęce jest bardziej wartościowe niż roślinne. Opinia ta poszła w świat w 1914 r., kiedy poddano badaniom zapotrzebowanie na proteiny u szczurów. Dwaj naukowcy: Thomas B. Osborne i Lafayette B. Mendel, odkryli, że szybciej rosły szczury karmione białkiem zwierzęcym. Badacze wysunęli wniosek, że białko pochodzenia roślinnego ze względu na małą zawartość aminokwasów nie może zapewnić rozwoju tkanek u gryzoni.

Na podstawie tego doświadczenia stwierdzono, że białko pochodzenia zwierzęcego jest pełnowartościowe, a roślinne – niepełnowartościowe⁸. Wyniki tych badań stały się podstawą oceny wartości badanych białek w odniesieniu do organizmu człowieka. Jeszcze do dziś pokutuje przekonanie, że człowiekowi rozwój zapewnią tylko proteiny z mięsa. Teoria o „niepełnowartościowym białku roślinnym” powstała na gruncie twierdzenia, które głosi, że w pokarmie roślinnym nie ma kompletu aminokwasów, przez co jest on niepełnowartościowy. A jak jest naprawdę?

Kontrowersyjne aminokwasy - rodzaje 

Białka zbudowane są z cząsteczek zawierających azot, zwanych aminokwasami. Są to cegiełki, które znajdują się w produktach spożywczych, ale są również wytwarzane w ludzkim organizmie. Aminokwasy zarządzają wszystkimi procesami życiowymi, są niezbędne w przebiegu każdego procesu metabolicznego. Odpowiadają za transport i przechowywanie wszystkich składników odżywczych (wody, tłuszczu, węglowodanów, białek, minerałów i witamin). Dzielimy je na egzogenne, endogenne oraz względnie niezbędne⁹.

Wegańskie źródła aminokwasów

Wegetarianizm a zdrowie

Wiele badań wykazało, że osoby na diecie wegetariańskiej chorują rzadziej niż "wszystkożercy":

• wegetarianie mają lepsze niż reszta populacji wyniki badań kardiologicznych, co dotyczy także ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca i przedwczesnej śmierci z jej powodu¹⁰;
• szczególnie weganie rzadziej chorują na nowotwory¹¹;
• u osób na diecie roślinnej zmniejsza się ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2¹²;
• współczynnik umieralności ogólnej (stosunek liczby wszystkich zgonów w populacji P w okresie t do liczebności tej populacji w okresie t) jest w przypadku wegetarian mniejszy niż wśród osób stosujących dietę tradycyjną¹³.

Warto podkreślić, że wegetarianie i weganie mają na ogół w porównaniu z resztą populacji niższy wskaźnik masy ciała (BMI), niższy poziom glukozy, niższe ciśnienie krwi, niższy poziom cholesterolu i kwasu moczowego¹⁴.

Jakie jest zapotrzebowanie dorosłego człowieka na białko? Niewielkie. Zalecane dzienne spożycie to 0,8 g/kg masy ciała, ale powinno być ono uzależnione od aktywności fizycznej w ciągu dnia, wieku, płci i typu budowy ciała – badacze coraz częściej używają określenia „bezpieczna podaż białka”. Medical University of Harvard zaleca, by białko stanowiło najwyżej 10% wszystkich składników pokarmowych obecnych w diecie (pozostałe to tłuszcze i węglowodany).

Dietę wysokobiałkową powiązano w USA ze wzrostem zagrożenia chorobami nowotworowymi. Co ciekawe, największy wpływ na rozwój nowotworów wykazywała kazeina, która stanowi trzy czwarte ogólnej ilości białek mleka krowiego. Białko roślinne nie powodowało rozwoju nowotworu nawet wtedy, gdy jego obecność w diecie przekraczała 10% dziennego zapotrzebowania.

Dyskusje na temat wyższości jednych białek nad drugimi trwają. Weganie wysuwają argumenty, powołując się na obserwacje przyrody. Najsilniejsze zwierzęta na Ziemi są roślinożercami, do najpotężniejszych ssaków zalicza się hipopotamy, woły, słonie i goryle. Wszystkie te zwierzęta odżywiają się roślinami. O czym świadczy ta przyrodnicza egzemplifikacja?

O tym, że to nie mięso daje siłę i energię, tylko rośliny. Każdy powód jest dobry, by zredukować spożycie białka, a tym samym wyniszczające Ziemię hodowle zwierząt przeznaczonych na pokarm dla ludzi. W skali makro – przysłużymy się naszej planecie. W skali mikro – sobie. Rewolucja na talerzu zaczyna się w naszej głowie, zatem warto wykonać krok do przodu i przemyśleć własny jadłospis. Dla Ziemi. Dla zwierząt. Dla siebie.

Tekst: Agata Majcher