Wycięcie tarczycy: suplementy i dieta

Tarczyca - co to jest?

Nasze komórki kontaktują się ze sobą na wiele sposobów - przewodowo poprzez układ nerwowy oraz bezprzewodowo za pomocą hormonów, które niesie krew. Tarczyca jest jednym z najważniejszych gruczołów wydzielania dokrewnego, czyli organem produkującym hormony trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę, które wpływają na metabolizm oraz gospodarkę wapniowo-fosforową organizmu.

Zdrowa tarczyca jest płaska i ma ok. 15-20 ml objętości. Tworzą ją 2 płaty boczne połączone wąską cieśnią (węziną). Tarczyca kształtem przypomina motyla, który przysiadł w przednio-dolnej części szyi. Produkcją i wydzielaniem hormonów T3 i T4 zawiadują układy podwzgórze-przysadka oraz współczulny.

Natomiast produkcja kalcytoniny zależy tylko od stężenia wapnia we krwi. Antagonistą kalcytoniny jest parathormon produkowany przez przytarczyce - 8 małych gruczołów (o średnicy 5 mm). Jego zadaniem jest zwiększanie poziomu wapnia we krwi przez uwalnianie go z kości oraz resorpcję z kanalików nerkowych. Poza tym obniża on ilość jonów fosforanowych we krwi.

 

Niedobór parathormonu powoduje tężyczkę, a nadmiar - odwapnienie kości, co przyczynia się do ich osłabienia i może prowadzić do osteopenii i osteoporozy. Gdy stężenie wapnia wzrasta ponad normę, kalcytonina hamuje uwalnianie wapnia z kości. Na podobnej zasadzie działają wydzielany przez przysadkę mózgową TSH oraz T3 i T4.

Gdy wszystko działa zgodnie z planem, stężenie TSH mieści się między 0,4 a 4,5. Jeśli jednak tarczyca produkuje za mało hormonów, to TSH rośnie, a gdy gruczoł zaczyna szaleć, TSH spada. Dzięki tej zależności oznaczenie poziomu TSH pozwala stwierdzić, czy rozwija się nadczynność, czy niedoczynność tarczycy.

Wycięcie tarczycy

Gdy zanadto się "rozkręci" i zacznie nadmiernie produkować hormony mówimy o nadczynności tarczycy. Zdarza się, że towarzyszy jej choroba Gravesa-Basedowa. To autoimmunologiczne schorzenie o podłożu genetycznym objawia się wolem tarczycowym, czyli znaczącym powiększeniem tarczycy (ok. 80% przypadków) oraz wytrzeszczem oczu (10-30% przypadków). Choroba ta jest wskazaniem do usunięcia tarczycy, czy to za pomocą radioaktywnego jodu I-131, czy skalpela¹.

Całkowita operacja tarczycy zalecana jest również w przypadku nowotworów tego gruczołu (raka brodawkowatego, pęcherzykowego, rdzeniastego)². Poza tym wskazaniem do totalnego usunięcia bywają również wola nawrotowe oraz powstałe w przebiegu choroby Hashimoto, głównie gdy naciskaj one na drogi oddechowe³.

Kiedy konieczne jest usunięcie całego gruczołu, do końca życia trzeba codziennie przyjmować hormony tarczycowe w tabletce. Systematycznie należy też wykonywać badanie TSH⁴.

Usunięcie tarczycy - dieta

Dieta po operacji tarczycy jest istotną częścią rekonwalescencji. Bezpośrednio po zabiegu powinna być płynna. W ten sposób mniej obciąży obolałe gardło i szyję. Produkty stałe wprowadza się dopiero po kilku dniach. Najpierw miękkie: musy, puddingi, zupy w formie kremu, makarony, a dopiero potem chude mięsa, surowe warzywa i pieczywo.

Koniecznie zadbaj też o nawodnienie organizmu. Pij wodę, soki i koktajle. Postaraj się, by owoce i warzywa oraz dodatki do nich były bogate w witaminy A, C, E, K oraz z grupy B, bowiem one - podobnie jak cynk - ułatwiają gojenie. Dieta powinna być lekkostrawna, dlatego też zaleca się przygotowywanie pokarmów poprzez gotowanie, przyrządzanie ich w parowniku albo pieczenie.

Ponadto po usunięciu tarczycy dieta powinna być ubogofosforanowa oraz bezmlecznej.

Jako że wraz z tarczycą straciłeś źródło produkcji jej hormonów, wymagasz suplementacji hormonów tarczycy, a dokładnie lewotyroksyny w odpowiedniej dawce. To jednak nie wszystko. Musisz też zwrócić baczną uwagę na podaż wapnia i fosforu. Czytaj etykiety produktów i odkładaj z powrotem na półkę te zawierające dużo fosforu. Pierwiastek ten stanowi budulec kości i zębów. Nasz organizm potrzebuje ok. 800-1000 mg fosforu na dobę. Jednak, jako że występuje on powszechnie w jedzeniu, zwykle jemy go za dużo, a jego nadmiar prowadzi do odwapnienia i osteoporozy.

Wraz z usunięciem tarczycy organizm traci cenny mechanizm kontroli, jaką dawała kalcytonina, dlatego bardzo ważne jest ograniczenie w diecie produktów bogatych w fosfor. Duże jego ilości zawierają wszystkie potrawy instant, przyprawy typu vegeta oraz nasiona, co oznacza, że należy zrezygnować z kakao, siemienia lnianego, słonecznika, pestek dyni, maku, migdałów, orzechów, fasoli, cieciorki, grochu, soczewicy, soi i ich przetworów (np. humusu, czekolady).

Zakazane są też płatki owsiane, kasze, w tym jaglana, gryczana, pęczak, ryż pełnoziarnisty, także otręby. Na czarnej liście znajdują się również wszystkie napoje gazowane, żółtka jaj, większość mięs (wołowina, indyk, kaczka), podrobów (wątróbka, serca, móżdżek) oraz ryby (świeże, solone, konserwy)⁵.

Do grupy potraw bogatych w fosfor zalicza się również mleko i jego przetwory - kefiry, jogurty, twarogi oraz sery zarówno żółte, jak i topione czy twarogowo-owcze. Stąd naturalnym uzupełnieniem niskofosforanowej diety jest zalecenie ograniczenia nabiału. W teorii jest to dosyć proste i polega na eliminacji produktów mlecznych. Oznacza to zatem, że należy wykluczyć z diety mleko krowie, kozie i owcze, a także w proszku, granulowane i modyfikowane.

Ponadto zakazane są wszelkie śmietany, masło, margaryna, kefir, maślanka, jogurty naturalne i owocowe, zsiadłe mleko, serki homogenizowane, twarogi, mozzarella, feta oraz sery topione, fromage, żółte, pleśniowe. Jako że zawierają one wiele cennych składników odżywczych, należy je zastąpić produktami dostarczającymi wapnia, witamin A, B₁, B₂, B₁₂ oraz magnezu, cynku i potasu. Dlatego też trzeba wzbogacić menu o szprotki, nasiona roślin strączkowych, podroby, soję i jej przetwory. No tak, ale... wyklucza je nakaz ograniczenia fosforu. Jak więc widać, ułożenie i przestrzeganie obu tych zaleceń wymaga prawdziwej gimnastyki.

Wycięcie tarczycy: co można jeść?

Mało fosforanów zawierają dorsz, morszczuk, pstrąg lub karp, warzywa liściaste (sałaty, szpinak, botwina), pomidory, rzepa, rzodkiew, brukiew, dynia, ziemniaki (w tym słodkie), pory, papryka, seler naciowy, ogórki, kapusta, fasola szparagowa oraz niemal wszystkie owoce. Ponadto nie znajdziesz go zbyt wiele w tłuszczach (oliwach, mleku kokosowym) oraz białej mące, kajzerkach, tortillach, pitach, kaszach (manna, bulgur, kuskus) oraz makaronach z pszenicy durum. Jednak nie przesadzaj z jedzeniem owoców, gdyż są one bogate we fruktozę, której nadmiar skutkuje przybieraniem na wadze, do czego osoby po usunięciu tarczycy mają skłonność.

No tak, ale w szpitalnych zaleceniach pojawia się również zakaz jedzenia produktów wolotwórczych, inaczej goitrogenów, które powodują blokowanie przyswajania jodu i zaburzenia jego gospodarki w organizmie. Należą do nich m.in. brokuły, brukselka, kapusta, kalafior, soja, szpinak, groch, rzodkiew a także chrzan...

Na szczęście badania McMillana pokazują, iż spożywanie 150 g tych warzyw 4 razy w tygodniu nie powoduje negatywnych skutków w tym zakresie⁶.

Układając swój jadłospis po usunięciu tarczycy, należy stosować zasadę złotego środka. Nie da się wykluczyć fosforu z menu. Dlatego jeśli na Twoim talerzu znajdzie się produkt bogaty w ten pierwiastek, zadbaj, by w pozostałych posiłkach było go jak najmniej. Pomogą Ci w tym tabele zawartości fosforu w produktach żywnościowych.

Jeśli masz ochotę na naleśniki, możesz użyć zwykłego mleka, ale jeśli zjadłeś już bogatego w fosfor łososia, zastąp je mlekiem roślinnym - ryżowym, migdałowym lub sezamowym. Mają one podobną kaloryczność jak krowie i najczęściej są wzbogacane wapniem. Jako dodatek do mięs posłuży Ci cięższe i bardziej tłuste mleko kokosowe.

Nie mam tarczycy, więc tyję

Jeśli jesz tyle samo, co przed operacją i nie zmniejszyła się Twoja aktywność fizyczna, a mimo to przybierasz na wadze, to znak, że Twoja gospodarka hormonalna jest rozregulowana. Wbrew pozorom nie pomoże tu jedzenie mniej kalorycznych posiłków. Gdy dostarczamy mało kalorii, obniża się poziom wolnego T3, co skutkuje spowolnieniem metabolizmu⁷. Najczęściej po tyreoidektomii endokrynolog przepisuje tabletki zawierające T4. Zdrowa tarczyca produkuje T3 (20%) i T4 (80%). Dlatego idealnym rozwiązaniem byłaby suplementacja oboma hormonami w podobnych proporcjach.

Jeśli chcesz wzmocnić produkcję wolnego T3, postaraj się, by w Twoim jadłospisie znalazły się produkty bogate w cynk, selen, żelazo oraz witaminę B₆. Unikaj też środków przeciwbólowych, które blokują powstawanie wolnego T3. Ponadto zacznij się ruszać. Gdy zwiększysz wysiłek fizyczny, Twój metabolizm przyspieszy, a Ty dodatkowo odczujesz przypływ energii.