Osteopenia - badania, dieta i suplementy

O osteoporozie mówi się dziś dużo - i nic dziwnego, skoro ta choroba charakteryzująca się niską masą kostną i upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej dotyczy nawet 3 mln Polaków. Szczególnie narażone są w tym przypadku kobiety po 50. r.ż. - związany z menopauzą spadek estrogenów prowadzi u nich do pobudzenia i nadmiernej aktywności osteoklastów (komórek kościogubnych), co powoduje zmniejszenie mineralnej gęstości kości, a w konsekwencji zwiększenie ich łamliwości¹.

Jak zdiagnozować osteopenię? Jakie badania wykonać?

Standardem diagnostyki osteoporozy pozostaje densytometria, czyli pomiar gęstości mineralnej kości (bone mineral density, BMD) w obrębie kręgosłupa i nasady bliższej kości udowej. Według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) chorobę rozpoznaje się, gdy wynik tego badania jest mniejszy o co najmniej 2,5 odchylenia standardowego od szczytowej masy kostnej zdrowych dorosłych w młodym wieku (wskaźnik T-score ≤ -2,5).

Jednak między wartościami prawidłowymi a wskazującymi na osteoporozę istnieje trzecia możliwość. Mowa tu o osteopenii - stanie, w którym wskaźnik T-score mieści się między -1 a -2,5². Charakteryzuje się on zmniejszeniem masy tkanek kostnych przy zachowaniu zdolności do właściwej mineralizacji, czyli odkładania się w kościach fosforanów wapnia.

Wielu lekarzy uznaje osteopenię za początek osteoporozy, jednak nie u każdego pacjenta osteopenia oznacza nieunikniony dalszy spadek masy tkanki kostnej. I właśnie to jest dobra wiadomość. Osteopenia nie jest bowiem wyrokiem, a osoby, u których ją stwierdzono, mają szansę uniknąć osteoporozy. Choć znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka jej rozwoju, dzięki odpowiedniej strategii mogą ją przechytrzyć.

Dieta przy osteopenii

Różne badania potwierdzają, że wysokobiałkowa dieta (bogata w mięso i ryby) prowadzi do obniżenia poziomu wapnia w organizmie i zwiększonej utraty masy kostnej szyjki kości udowej³.

Oznacza to, że osoby z osteopenią powinny zastąpić białko pochodzenia zwierzęcego alkalizującymi organizm warzywami, które przy okazji są cennym źródłem niezbędnych składników odżywczych. Przykładowo kapustne (zwłaszcza kapusta, brukselka, brokuły, jarmuż) i strączkowe (soja, soczewica, fasola) zawierają spore ilości wapnia, a likopen obecny w czerwonych warzywach i owocach (głównie pomidorach) nie tylko chroni przed jego utratą, ale i zwalcza wolne rodniki, których nadmiar sprzyja degeneracji tkanki kostnej⁴.

Suplementy przy osteopenii 

Niestety nie zawsze możliwe jest dostarczenie wszystkich niezbędnych składników wraz z dietą, zwłaszcza gdy zapotrzebowanie na nie jest większe - jak w przypadku osób z osteopenią. Wówczas z pomocą przychodzą suplementy.

Aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko osteoporozy

Osoby, które regularnie trenują, są o wiele mniej narażone na pogłębianie się osteopenii - zarówno dzięki utrzymywaniu wytrzymałości kości, jak i przez zwiększanie masy mięśniowej⁹. Ćwiczenia o niskiej intensywności, takie jak spacery i łagodny aerobik, zapobiegają utracie masy kostnej, podczas gdy te o wysokiej intensywności (bieganie, aerobik i sporty rakietowe) mogą zwiększyć gęstość kości.

Pewne korzyści przynosi również joga. W jednym z niewielkich badań 11 ochotników z osteoporozą bądź osteopenią przez 2 lata wykonywało każdego dnia krótką (ok. 10 min) sekwencję treningową, składającą się z pozycji trójkąta, psa z głową w dół oraz mostu. Po 2 latach okazało się, że u ok. 85% z nich gęstość kości w obrębie kręgosłupa oraz kości udowych wzrosła¹⁰.

Palenie papierosów zwiększa ryzyko osteoporozy

Używki należą do najpoważniejszych czynników ryzyka osteoporozy. Wypalanie paczki papierosów dziennie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia osteoporozy o 60%, prowadząc do obniżenia masy kostnej i zmniejszenia liczby osteoblastów¹¹. Nadmierne spożywanie alkoholu oznacza niedobór wapnia w organizmie, większe ryzyko złamań i zahamowanie wytwarzania tkanki kostnej, z kolei więcej niż 3 filiżanki kawy dziennie osłabiają wchłanianie tego pierwiastka i powodują jego szybsze wydalanie z moczem.