Zapalenie mieszków włosowych – domowe sposoby. Kiedy pójść do lekarza?

Zapalenie mieszków włosowych - co to jest?

Zapalenie mieszków włosowych (zwane tez zapaleniem okołomieszkowym) to częsty problem dermatologiczny. W jego przebiegu pojawia się stan zapalny mieszka włosowego i otaczającej go skóry, łatwy do rozpoznania i zwykle nie wymagający dodatkowej diagnozy. Zapalenie mieszków włosowych niekiedy ma charakter przewlekły z powodu ropiejących ognisk choroby, które mogą wywoływać kolejne infekcje.

Rejony atakowane przez chorobę obejmują kończyny, klatkę piersiową, twarz oraz kark i plecy. Zaobserwowano, że zapalenie mieszków włosowych częściej rozwija się u mężczyzn.

Mieszki włosowe - definicja

Każdy włos składa się z łodygi i nasady. Łodyga znajduje się powyżej linii skóry, natomiast nasada - zakończona cebulką - wewnątrz skóry. Cebulka to żywa część tej struktury odpowiedzialna za wzrost, a po pewnym czasie za obumarcie i wypadnięcie włosa. Otacza ją torebka z tkanki łącznej zwana mieszkiem włosowym.

Każdy mieszek włosowy połączony jest z gruczołem łojowym oraz przyczepiony do maleńkiego mięśnia odpowiedzialnego za gęsią skórkę i stawanie dęba. Do mieszka włosowego dochodzą też naczynia krwionośne i nerwowe. Te ostatnie odpowiadają za wysoką wrażliwość włosów na najlżejszy nawet kontakt z ciałem obcym oraz z ruchem powietrza¹.

Zapalenie mieszków włosowych - przyczyny

Niektóre możliwe przyczyny zapalenia mieszków włosowych:

• zakażenie gronkowcem złocistym (Streptococcus aureus), który bytuje na powierzchni skóry i w wyniku urazu przedostaje się w głąb organizmu - jest to najczęstsza przyczyna zapalenia mieszków włosowych; jedną z postaci infekcji gronkowcem jest figówka gronkowcowata, rozwijająca się u mężczyzn w miejscach depilacji twarzy w wyniku stosowania niezdezynfekowanego sprzętu do golenia - figówka prowadzi do wypadania zdrowych włosów, które na szczęście odrastają po wyleczeniu choroby²,
• zakażenie pałeczką ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa), do którego może dojść np. podczas wizyty na basenie, w parku wodnym lub w jacuzzi (stąd angielska nazwa "hot tub rash", czyli "wysypka od gorącej kąpieli"), w przypadku nie zadbania o właściwą higienę obiektu (odpowiednie pH wody czy stopień jej nasycenia chlorem),
• zakażenie drożdżakami - najczęściej objawia się na plecach i klatce piersiowej,
• zakażenie wywołane bakteriami Gram-ujemnymi, które objawia się zapaleniem mieszków włosowych w okolicach nosa i ust; zwykle jest następstwem długotrwałej antybiotykoterapii w przebiegu trądziku,
• choroby wywołujące obniżenie odporności; eozynofilowe zapalenie mieszków włosowych rozwija się głównie u chorych z HIV/AIDS; atakuje ono twarz i górne części ciała, jednak dokładna przyczyna tej dermatozy pozostaje nieznana³,
• przewlekłe drażnienie (zespół niebieskich dżinsów) i uraz mechaniczny mieszków włosowych (zespół kierowców ciężarówek); w pierwszym przypadku zapalenie mieszków włosowych rozwija się na nogach osób noszących zbyt ciasne spodnie, w drugim - na pośladkach osób przebywających zbyt długo w pozycji siedzącej,
• niektóre leki, w tym glikokortykosterydy,
• ekspozycja na oleje i smoły,
• opatrunki okluzyjne (zabezpieczają ranę przed kontaktem z wszelkiego rodzaju czynnikami zewnętrznymi, w tym z powietrzem)².

Inne czynniki sprzyjające zapaleniu mieszków włosowych to między innymi nadwaga, cukrzyca i nadmierna potliwość oraz atopowe zapalenie skóry⁴.

Jeżeli zakażenie przedostanie się do głębszych rejonów skóry, zapalenie mieszka włosowego zmienia się w czyraka. Nieleczone czyraki niejako rozrastają się, zajmując coraz większy obszar, a po połączeniu tworzą tzw. karbunkuł (czyrak gromadny). Objawami czyraka są ból, obecność tkanki martwiczej pod ropą i blizna po pęknięciu i zagojeniu się krosty³.

To nie jest zapalenie mieszków włosowych

Niektóre problemy zdrowotne mogą dawać objawy podobne do zapalenia mieszków włosowych. Są to między innymi:

• Stany zapalne spowodowane wrastającymi włosami po wcześniejszej depilacji (żyletką lub woskiem). Najczęściej pojawiają się na twarzy i szyi, a także w okolicach bikini³.
• Choroba Kyrlego. Rozwija się ona u diabetyków i pacjentów z zaawansowanym stadium niewydolności nerek (stąd inna nazwa: perforująca dermatoza dializowanych). Choroba charakteryzuje się uzewnętrznianiem w celu eliminacji przez powierzchnię skóry uszkodzonej tkanki. Choroba Kyrlego ma postać zrogowaciałych grudek i blaszek umiejscowionych zwykle na podudziach, rzadziej na rękach i na tułowiu⁵.
• Rogowacenie mieszkowe u dzieci. Wygląda podobnie do zapalenia mieszków włosowych, skazy białkowej czy atopowego zapalenia skóry. Tymczasem schorzenie to ma podłoże dziedziczne lub wynikające z niedoborów witaminy A. Objawia się czerwonymi krostkami najpierw na policzkach niemowlęcia, a potem na jego rączkach i nóżkach. Leczenie jest objawowe i obejmuje częste stosowanie maści natłuszczających i z witaminą A, emolientów do kąpieli⁶ oraz przebywania na słońcu podczas letnich miesięcy.

Zapalenie mieszków włosowych - objawy

• drobne zaczerwienione krostki z ropą o wymiarach 1-4 mm, które same znikają po kilku dniach nie pozostawiając blizn (mimo że zdarza się, że pękają i pokrywają się strupami),
• umiejscowienie zmian na twarzy, szyi, karku, na kończynach i na tułowiu (rzadko na czubku głowy i w okolicach intymnych),
• krostki pojedyncze lub w niewielkich skupiskach, zawsze z włosem w centralnej części wyprysku,
• zwykle zmiany są niebolesne, jeśli jednak sięgają głębszych warstw skóry, mogą powodować ból i swędzenie oraz powodować blizny^2,4.

Możliwe powikłania zapalenia mieszków włosowych oprócz nawracających infekcji obejmują (zwykle czasowe) przebarwienia skóry w miejscu zmian chorobowych oraz zniszczenie i wypadnięcie włosów³. Właściwie nie trzeba specjalnej diagnozy w celu rozpoznania zapalenia mieszków włosowych.

Jedynie w przypadku wystąpienia objawów choroby na twarzy lekarz może skierować pacjenta na badania mykologiczne, ponieważ podobne symptomy wywołują zakażenia grzybicze. Jeżeli zapalenie mieszków włosowych nawraca, chory prawdopodobnie będzie musiał poddać się badaniom na nosicielstwo gronkowca złocistego³.

Zapalenie mieszków włosowych - leczenie

Farmaceutyki stosowane miejscowo w leczeniu zapalenia mieszków włosowych:

• mupirocyna,
• kwas fusydowy,
• retapamulina.

Jeżeli schorzenie ma cięższy przebieg, niekiedy włączone zostają antybiotyki doustne.

W przypadku figówki gronkowcowatej leczenie przebiega zwykle dłużej niż w innych przypadkach i może trwać nawet kilka miesięcy². U pacjentów z zapaleniem mieszków włosowych o podłożu grzybiczym zamiast antybiotyków stosuje się leki przeciwgrzybicze, w tym szampony, kremy i tabletki doustne.

Nosiciele HIV i chorzy na AIDS mogą odczuć ulgę w objawach eozynofilowego zapalenia mieszków włosowych po wdrożeniu terapii antyretrowirusowej.

Duże ropiejące zmiany, w tym czyraki, mogą wymagać interwencji chirurgicznej³. W przypadku zapalenia mieszków włosowych wyłysiającego, które wywołuje zakażenie gronkowcem złocistym lub Propionibacterium acnes leczenie jest długotrwałe i nie zawsze przynosi oczekiwane efekty. To schorzenie atakuje skórę owłosionej głowy, rzadziej inne części ciała, w tym narządy płciowe.

W pierwszej kolejności podaje się rifampicynę i klindamycynę w dawce 300 mg 2 razy na dobę przez 4-10 tygodni. Ponadto lekarz może przepisać glikokortykosterydy, retinoidy i sulfony.

Skuteczna też wydaje się terapia tzw. inhibitorami TNF-α (czynnika martwicy nowotworów alfa), infliksymabem i adalimumabem. Jako terapię wspomagającą stosuje się preparaty odkażające i zawierające glikokortykosterydy, a także inhibitory kalcyneuryny⁷.

Domowe sposoby na zapalenie mieszków włosowych

Co można stosować w domu na zapalenie mieszków włosowych:

• przemywaj zmieniony obszar ciała nawet kilka razy dziennie stosując myjkę do ciała nasączoną roztworem octu (1 łyżka stołowa octu z białego wina) na ok. pół litra ciepłej wody,
• sięgnij po kremy i maści łagodzące świąd, - przemywaj chorą skórę co najmniej 2 razy dziennie mydłem antybakteryjnym, za każdym razem stosuj czysty ręcznik - zużyte wypierz najpierw w gorącej wodzie z dodatkiem mydła,
• ogranicz depilację ciała, a najlepiej przestań się golić na czas terapii³.

Te metody można stosować jedynie kiedy mamy pewność, że przyczyną wyprysków jest zapalenie mieszków włosowych. Dlatego wszelkie działania najlepiej poprzedzić wizytą u lekarza.

Zapalenie mieszków włosowych - zapobieganie

Z powodu tak różnych możliwych przyczyn zapalenia mieszków włosowych trudno mówić o jednolitych zaleceniach dla wszystkich przypadków. Ogólne zasady pokrywają się z zasadami zdrowego stylu życia:

• częste mycie ciała i regularne pranie odzieży,
• utrzymanie prawidłowej masy ciała i wdrożenie leczenia ewentualnych chorób przewlekłych,
• częste wstawanie i krótka aktywność fizyczna w przypadku siedzącego trybu życia,
• przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• dezynfekcja maszynek do golenia i żyletek lub też stosowanie jednorazowego sprzętu, a przede wszystkim rzadsze golenie twarzy³,
• noszenie ubrań luźnych i wygodnych, nawet w okresie mody na obcisłe elementy garderoby,
• uczęszczanie tylko do renomowanych ośrodków spa i aquaparków,
• uważne czytanie ulotek leków i omawianie działań niepożądanych farmakoterapii z lekarzem.