Tężyczka - przyczyny, objawy i leczenie

Czym jest tężyczka?

Tężyczka to niezależne od naszej woli, bolesne skurcze, drżenie bądź mrowienie mięśni twarzy i/lub kończyn. Wywołuje ją nadmierne pobudzenie układu nerwowego, będące wynikiem niedoboru wapnia (hipokalcemia), magnezu i potasu (hipokalemia). Tężyczka jawna pojawia się najczęściej w wyniku zaburzenia gospodarki hormonalnej, a tężyczka ukryta – w następstwie braku równowagi elektrolitowej w połączeniu z hiperwentylacją (szybkie i głębokie oddychanie).

Tężyczka nie jest chorobą, a objawem problemów ze zdrowiem. Potrafi jednak "udawać" inne choroby, takie jak epilepsja¹.

Jak objawia się tężyczka?

Zdaniem specjalistów najpierw pojawia się mrowienie w opuszkach palców dłoni i dookoła ust, potem dołączają do tego bolesne skurcze mięśni. Charakterystycznym objawem jest tzw. ręka położnika (całkowite zgięcie wszystkich stawów palca serdecznego i małego przy jednoczesnym wyprostowaniu pozostałych palców). Skurcze następnie przenoszą się w górę: na przedramiona, ramiona i twarz, a stamtąd na klatkę piersiową i w dół – na nogi.

Inne objawy tężyczki:

• światłowstręt i zaburzenia widzenia,
• ból w klatce piersiowej, kołatanie serca,
• bóle migrenowe,
• utrata przytomności połączona z drgawkami.

Ponadto w przypadku pacjentów z tężyczką jawną pomiędzy epizodami mogą wystąpić problemy z pamięcią i osłabienie¹. W rzadkich przypadkach podczas ataku tężyczki dochodzi do skurczu mięśni krtani i oskrzeli – to stan bezpośrednio zagrażający życiu².

Przyczyny tężyczki

Najczęstsze przyczyny tężyczki jawnej:

• uszkodzenie lub choroba przytarczyc (gruczoły te odpowiadają za gospodarkę wapniową),
• naświetlanie szyi,
• ostre zapalenie trzustki,
• upośledzona absorpcja wapnia w jelitach,
• silny niedobór witaminy D,
• alkoholizm,
• przyjmowanie niektórych diuretyków,
• choroba nowotworowa.

Najczęstsze przyczyny tężyczki utajonej:

• hipokalcemia (niedobór wapnia) i/lub niedobór magnezu,
• niedobór witaminy D, który powiązano z upośledzeniem absorpcji wapnia oraz zaburzeniami gospodarki magnezowej,
• choroba nerek.

Ponadto większe ryzyko zachorowania na tężyczkę wykazują pacjenci z chorobami endokrynologicznymi (problemy z tarczycą, cukrzyca^3,4,5), cierpiący z powodu zespołu Gitelmana⁶ oraz astmatycy⁵. Niewykluczone, że silny stres również odpowiada za tężyczkę utajoną⁵.

Jak leczyć tężyczkę?

Niezależnie od przyczyny tężyczki, jej leczenie polega głównie na wyrównaniu poziomu wapnia, magnezu, witaminy D, a niekiedy również fosforu i sodu. Pacjentom podaje się glukonian wapnia oraz kalcytriol (aktywna forma witaminy D3). Inne leki podawane pacjentom z tężyczką to blokery kanału wapniowego⁷.

Jeżeli objawy tężyczki powiązano z silnym odczuciem stresu, konieczna może okazać się pomoc psychologa. Co w sytuacji, kiedy atak tężyczki przypomina atak padaczki? Okazuje się, że leki antykonwulsyjne, mimo że mogą łagodzić objawy, w dłuższej perspektywie szkodzą takim pacjentom, ponieważ pogłębiają hipokalcemię⁸.

Czy tężyczka jest uleczalna?

W medycynie każdy przypadek należy rozważać indywidualnie. W przypadku tężyczki utajonej odpowiednia opieka lekarska i wyrównanie poziomu elektrolitów powinny całkowicie wyeliminować objawy. Jeżeli jednak przyczyną tężyczki jest np. niewydolność nerek lub wycięcie przytarczyc, pacjent nigdy w pełni nie wróci do zdrowia, jednak stosowanie się do zaleceń lekarza pozwoli mu ograniczyć problemy zdrowotne do minimum.

Tężyczka – co jeść?

Postaw na produkty bogate w wapń, pamiętaj jednocześnie o unikaniu źródeł fosforu w diecie.

Produkty wskazane przy tężyczce:

• mleko pełne w proszku oraz niesłodzone mleko zagęszczone,
• sery dojrzewające podpuszczkowe oraz bryndza,
• szproty wędzone oraz łosoś (w umiarkowanych ilościach ze względu na wysoki poziom fosforu),
• soja i fasola,
• żółtka jaj,
• orzechy, nasiona słonecznika oraz nasiona maku,
• zielone warzywa takie jak brokuły i szpinak, a także buraki i rzeżucha¹.

Produkty zakazane przy tężyczce:

• żywność przetworzona (zwłaszcza konserwy i fast foody),
• gotowe soki i napoje (również słodkie napoje gazowane, napoje czekoladowe i piwo oraz koktajle mleczne),
• suche wędliny, ostrygi oraz podroby,
• kakao i czekolada,
• lody i puddingi,
• cukierki czekoladowe i z dodatkiem karmelu.
• Należy też odstawić alkohol i nikotynę.

Tężyczka – ciekawostki

• Tężyczka rzadko występuje u noworodków, chyba że są karmione mlekiem krowim⁹.
• Niekiedy za objawy tężyczki odpowiadają choroby powiązane z upośledzeniem wchłaniania pokarmu w jelitach, w tym choroba Leśniowskiego-Crohna10 i celiakia¹¹.
• Aż 40% pacjentów z pooperacyjną niedoczynnością przytarczyc doświadcza tężyczki.
• Na objawy tężyczki skarżą się najczęściej młodzi, aktywni zawodowo pacjenci i pacjentki¹.