Skaza białkowa – co to takiego?

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Czym jest skaza białkowa?

To potoczna nazwa alergii na białka mleka krowiego. Wyspecjalizowane komórki układu odpornościowego (limfocyty) przemierzają organizm w poszukiwaniu "wrogów" (konkretnych białek), których "portret pamięciowy" (antygen) posiadają. Nie interesuje ich, z czego konkretnie poszukiwane białko pochodzi – w założeniu mają to być groźne organizmy, jednak zdarza się, że z jakiegoś powodu to białko z pokarmu pobudza je do działania.

Wtedy rozpoczyna się proces reakcji immunologicznej mający na celu obronę organizmu przed szkodliwym białkiem – nawet jeśli jest ono szkodliwe tak naprawdę tylko z punktu widzenia źle ukierunkowanych limfocytów. Przewlekły stan zapalny osłabia organizm czyniąc go podatnym na prawdziwe zagrożenia.

Jak nazwa wskazuje, alergia na białka mleka krowiego wywołana jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na obecność protein z krowiego mleka, ale też produktów na jego bazie oraz jaj kurzych. Również wołowina i cielęcina mogą wywołać skazę białkową¹.

Alergia na białka mleka krowiego to schorzenie dotykające głównie niemowląt i małych dzieci, zwykle ustępujące z czasem, kiedy organizm nauczy się, że białka te nie stanowią dla niego zagrożenia. Zdarza się jednak, że niektórym osobom skaza białkowa towarzyszy przez niemal całe życie zwiększając tym samym ryzyko wystąpienia innych alergii. Są to jednak przypadki coraz rzadsze.

Co ciekawe, jeszcze kilkadziesiąt lat temu alergia na mleko krowie była rzadkością, jednak w latach 50-tych XX w. zauważono gwałtowny wzrost liczby przypadków nietolerancji mleka i jaj niekiedy w połączeniu z objawami skórnymi i oddechowymi².

Jak powszechna jest skaza białkowa u niemowląt?

Obecnie diagnozuje się ją u ok. 2-3% niemowląt w Europie – jest najczęściej występującą alergią u najmłodszych. Jednocześnie wśród niemowląt karmionych mlekiem matki skaza białkowa występuje o wiele rzadziej³.

Skaza białkowa – przyczyny i czynniki ryzyka

Bezpośrednią przyczyną alergii na białka mleka krowiego jest zwiększona przepustowość ścian jelit i nieprawidłowa reakcja niedojrzałego układu odpornościowego. Poniższe czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia skazy białkowej:

• płeć (wśród dzieci częściej chorują chłopcy, ale wśród dorosłych to panie stanowią 80% alergików),
• pozytywny wywiad rodzinny (alergia na białka mleka krowiego może być dziedziczna),
• niski poziom witaminy D (jej niedobór powiązano z zakażeniami przewodu pokarmowego)³.

Skaza białkowa – objawy

Objawy alergii na białka mleka krowiego mogą pojawić się już w pierwszym miesiącu życia. Jak rozpoznać skazę białkową u niemowlęcia i małego dziecka:

• pokrzywka i zaczerwienienie skóry, świąd (skaza białkowa często objawia się na policzkach, na zgięciach łokci i pod kolanami, ale też na udach),
• atopowe zapalenie skóry,
• ból brzucha,
• wymioty, kolka, biegunki lub zaparcia,
• zatkany nos lub też wysięk z nosa podobny do kataru siennego, kaszel, świszczący oddech,
• anafilaksja (obrzęki naczynioruchowe, w tym opuchlizna oczu i ust, obrzęk twarzy, a także gardła) – jest ona wskazaniem do natychmiastowej pomocy medycznej, ponieważ stanowi zagrożenie dla życia⁴.

Inne objawy skazy białkowej u dzieci:

• niski przyrost masy ciała,
• brak chęci do jedzenia,
• drażliwość i płaczliwość,
• niedokrwistość,
• świszczący oddech,
• obecność śluzu i/lub krwi w kale,
• zapalenie i uszkodzenie jelit.

Objawy skazy białkowej u dorosłych obejmują przede wszystkim wypryski i problemy oddechowe, rzadziej są to symptomy ze strony układu pokarmowego i sercowo-naczyniowego³.

Czy skaza białkowa to atopowe zapalenie skóry?

Nie, skaza białkowa to alergia na białko mleka krowiego i na białka z nabiału. Ze względu na okres wystąpienia pierwszych objawów oraz charakter autoimmunologiczny obu schorzeń zdarza się zamienne stosowanie obu terminów. Prawdą jest natomiast, że ponad 70% dzieci z alergią na białka mleka krowiego choruje też na atopowe zapalenie skóry³.

Jak diagnozuje się skazę białkową?

Aby wykluczyć lub potwierdzić skazę białkową lekarz może skierować dziecko na badanie krwi. Ma ono na celu zmierzenie poziomu przeciwciał E (IgE) wobec ekstraktu mleka jako takiego oraz konkretnych białek mleka krowiego. Badanie można też wykonać odpłatnie: koszt to ok. 200 zł. Jednak w przypadku skazy białkowej IgE-niezależnej badanie to nie będzie miarodajne. Dlatego głównym narzędziem diagnostycznym pozostają eliminacja i prowokacja.

Skaza białkowa – prawidłowa dieta

Jeżeli zachodzi podejrzenie, że niemowlę cierpi na skazę białkową, należy wykluczyć z jego diety (u dzieci karmionych piersią w pierwszej kolejności produkty te eliminuje się z diety matki) wszelkie możliwe źródła alergenów, a więc:

• produkty mleczne (w tym jogurty, śmietanę, serwatkę, lody),
• białko jaj kurzych,
• mięso wołowe (również cielęcinę),
• kakao i czekoladę, produkty czekoladowe,
• pieczywo pszenne i żytnie,
• wyroby cukiernicze,
• wyroby garmażeryjne,
• pasztety, parówki⁵.

Warto pamiętać, że dane składniki mogą być obecne w mleku matki nawet do 72 godzin, tak więc ewentualna poprawa nie będzie widoczna od razu³.

Czy dziecko ze skazą białkową może spożywać mleka roślinne?

Okazuje się, że nie. Z powodu możliwości zaistnienia tzw. alergii krzyżowej (niektóre białka roślinne mają podobną budowę do białek zwierzęcych), u niemowlęcia i małego dziecka ze skazą białkową może rozwinąć się:

• alergia na mleko sojowe,
• alergia na mleko ryżowe,
• alergia na mleko migdałowe.

Niewskazane jest też stosowanie produktów na bazie mleka koziego i owczego, ponieważ one również mogą wywołać alergię krzyżową.

Prawidłowa dieta w przypadku skazy białkowej powinna więc być skonsultowana z lekarzem lub dietetykiem klinicznym, ponieważ źle skomponowane posiłki mogą doprowadzić do niedożywienia dziecka. Niedobór wapnia, którego źródłem jest mleko i nabiał, hamuje wzrost młodego organizmu, może też wpływać na wzrost w wieku dorosłym, a u kobiet karmiących piersią, które musiały odstawić mleko i nabiał, zwiększa ryzyko uszkodzenia kości.

Niemowlętom karmionym mlekiem modyfikowanym zwykle zaleca się specjalne mieszanki, których skład często w wystarczającym stopniu pokrywa zapotrzebowanie na wapń^3,4,5.

Jak leczyć skazę białkową?

Po upływie ok. 2-6 tygodni diety eliminacyjnej, jeżeli lekarz pozwoli, można podać dziecku np. 1 łyżeczkę jogurtu naturalnego i obserwować, czy ponownie występuje reakcja alergiczna. Jest to tzw. prowokacja, mająca na celu sprawdzenie, czy rzeczywiście to białka mleka krowiego są odpowiedzialne za alergię³.

Jeżeli ponownie wystąpiła reakcja alergiczna, produkty alergizujące są wykluczane na okres 6-12 miesięcy⁶, po którym znowu wykonuje się próbę prowokacji. Jeżeli zaś prowokacja nie wywoła objawów alergicznych, można zacząć rozszerzać dietę, wpierw o przetwory mleczne, a dopiero w drugiej kolejności o pełne mleko⁵.

Dobra wiadomość: u większości dzieci ze skazą białkową (nawet 90%) symptomy alergii ustępują samoistnie przed ukończeniem trzeciego roku życia. Nieco częściej tolerancja na białka mleka krowiego rozwija się u dzieci z alergią IgE-niezależną niż u alergików ze skazą białkową IgE-zależną oraz z innymi problemami alergicznymi.

Z drugiej strony to właśnie dzieci ze skazą białkową IgE-zależną mogą sobie niekiedy pozwolić na pewne ustępstwa od reżimu dietetycznego: okazuje się, że u większości z nich poddane obróbce termicznej produkty z dodatkiem mleka nie wywołują objawów alergii na białka mleka krowiego. Dzieci te (oczywiście za zgodą lekarza) mogą spożywać np. wypieki i w ten sposób przyspieszać proces uzyskania pełnej tolerancji na mleko krowie³.