Kręgosłup - budowa, urazy, leczenie i rehabilitacja

Przyznajmy się, zazwyczaj siedzimy: w pracy, w drodze do niej, w domu. Podczas odpoczynku: przed telewizorem lub przy stole. Ruszamy się jedynie wówczas, by przemieścić z jednego siedziska na drugie lub położyć, gdy dopada zmęczenie lub ból. To ostatnie to informacja od kręgosłupa, który siedzenia bardzo nie lubi. Taki tryb życia sprawia, że słabną mięśnie i stawy, a kości, które nie pracują, szybciej poddają się osteoporozie i kontuzjom.

Jak jest zbudowany i jak działa kręgosłup?

Na początek przyjrzyjmy się temu, jak działa kręgosłup i co się z nim dzieje wraz z upływem czasu. Jak sama nazwa wskazuje - jest to nic innego jak słup złożony z kręgów. Jego pierwszym zadaniem jest ochrona rdzenia kręgowego, dzięki któremu informacje z mózgu docierają np. do kończyn.

To rzecz jasna nie jedyna funkcja, kręgosłup stanowi też swoiste rusztowanie dla całego organizmu, podporę nie tylko dla kośćca, ale też dla mięśni. Zbudowany jest tak, by wytrzymywać jak największe obciążenia.

Tworzy go 26 kości: 24 oddzielnych kręgów oraz 2 kości powstałe ze zrośnięcia kręgów. Pomiędzy nimi znajdują się krążki międzykręgowe tzw. dyski, które zapewniają zarówno amortyzację, jak ruchomość kręgów. Krążki te wykraczają poza obręb kręgu, przez co kręgosłup nabiera wyglądu zbliżonego do bambusa lub źdźbła trawy z charakterystycznymi "kolankami". Krążki łączą ze sobą trzony kręgów, a ich najważniejszymi elementami są pierścienie włókniste oraz jądro miażdżyste.

Pierścienie nie tylko stanowią połączenie między kręgami, ale również stabilizują kręgosłup i stanowią zabezpieczenie w przypadku zbyt gwałtownych ruchów. Jądro miażdżyste ma za zadanie amortyzować wszelkie naciski. Ma ono galaretowatą konsystencję, a jego zdolności amortyzacyjne zależą od stopnia, w jakim jest w stanie nasiąkać wodą.

W chwili nacisku woda opuszcza jądro, by później, kiedy presja ustanie - do niego wrócić. Niestety, jego zdolność absorpcji i resorpcji wody z upływem lat maleje. Po naszym urodzeniu jądro przypomina kulę składającą się w 88% z wody, w wieku 18 lat jej zawartość spada do 80%, a na starość - poniżej 70%.

Zmienia się też jego kształt, staje się coraz bardziej spłaszczony, a w wyniku dehydratacji może nawet przestać pełnić swoją rolę, co skutkuje ocieraniem się kręgów o siebie.

Przy okazji warto też wspomnieć o więzadłach, które łącząc kręgi, stabilizują kręgosłup i stanowią pewnego rodzaju przeciwwagę w stosunku do rozporowej siły krążków, oraz o mięśniach stabilizujących naszą sylwetkę w pionie, a także o tych stanowiących dodatkowy, elastyczny pancerz ochronny.

Cała ta skomplikowana struktura: od charakterystycznego wygięcia w kształcie litery s po budowę, ma za zadanie utrzymać jak najdłużej silne obciążenia, któremu poddawane jest codziennie nasze ciało.

Kiedy niszczy się kręgosłup?

Niestety, nie jest to zadanie proste. Właściwie proces degeneracyjny zaczyna się już w pierwszej dekadzie naszego życia. I - nad tymi zmianami pracujemy od dzieciństwa: zarówno dietą jak i trybem życia¹. Aż 40% dzieci w wieku szkolnym odczuwa ból kręgosłupa, zlokalizowany najczęściej w odcinku lędźwiowym (63% przypadków).

Liczby te korelują z sposobem spędzania wolnego czasu: jego preferowane formy to oglądanie telewizji i słuchanie muzyki. Ćwiczenia fizyczne, jako główną formę aktywności, wskazało ponad 80% chłopców i dziewcząt, którzy nie zgłaszają takich dolegliwości bólowych.

Dane te nie powinny dziwić. Pozycja, w której krążek międzykręgowy jest poddawany największemu naciskowi, to siedzenie z przygarbieniem (zaokrąglone plecy). W tej pozycji u osoby ważącej 70 kg na 3. krąg lędźwiowy działa siła 142 kg, w pozycji stojącej 99 kg, zaś w leżącej - 20 kg².

Co więcej, wytrzymałość kręgosłupa jest odwrotnie proporcjonalna do czasu trwania obciążenia. Długotrwały nacisk zwiększa sztywność tkanek, zmniejsza odporność na uszkodzenia. Kręgosłup tego nie lubi, bo stały ucisk nie daje krążkowi międzykręgowemu możliwości ponownego "nabrania" wody.

Podobnie negatywny wpływ ma nacisk pulsacyjny - drgania. W tej sytuacji bowiem krążek nie jest w stanie zaadaptować się do zmian w sile nacisku.

Nic zatem dziwnego, że - jak twierdzą badacze - do zmian biochemicznych w krążkach międzykręgowych dochodzi już w dzieciństwie. Po nich następują zmiany makroskopowe, w tym rozerwania i szczeliny, które mogą prowadzić do przepukliny krążka, będącej główną przyczyną radikulopatii - schorzenia związanego z przewlekłym uciskiem na korzeń nerwowy - u młodych dorosłych.

Ponadto w zwyrodniałych dyskach wykazano obecność nocyceptywnych, czyli wyspecjalizowanych w przewodzeniu czucia bólu, włókien nerwowych. Mogą one być źródłem nocycepcji, czyli bólu wynikającego z podrażnień włókien nerwowych odpowiedzialnych za jego odczuwanie.

Zmiany w stawach międzykręgowych są zwykle wtórne do zwyrodnienia krążka. Obejmują one podwichnięcie, zmianę chrząstki i osteofitozę. W dorosłość wielu z nas wkracza z kręgosłupem, w którym już toczą się procesy degeneracyjne³.

Co powoduje urazy kręgosłupa?

Tymczasem kręgosłup, którego stan nie należy do najlepszych, łatwo ulega wszelkim urazom. Wystarczy jedno więcej nieprawidłowe podniesienie dziecka, zbyt długa praca w wymuszonej pozycji, uderzenie, zbyt gwałtowne skręcenie ciała, nagłe zahamowanie auta i - stało się, ból przenika całe ciało, ba, mogą się pojawić problemy z wykonywaniem niektórych prostych ruchów np. szyi.

Przyczyny urazów mogą być bardzo różne. Sprzyja im też każdy dodatkowy kilogram wagi, którego nabieramy. Urazy te mogą być również efektem osłabienia struktur kostnych przez osteoporozę (patrz ramka "Osteoporoza a kręgosłup") lub zmiany nowotworowe.

Specjaliści dzielą urazy kręgosłupa na takie, z których dochodzi do uszkodzenia rdzenia kręgowego i te, w których pozostaje on nietknięty. Sytuacja pierwsza ma często miejsce podczas wypadków komunikacyjnych, łączy się z nią osłabienie czucia, parestezje lub nawet niedowład.

Wówczas, jeśli zachodzi bodaj najmniejsze podejrzenie uszkodzenia rdzenia, nie powinno się, jeśli nie jest to absolutnie konieczne, danej osoby ruszać, by nie doprowadzić do niebezpiecznych przemieszczeń w obrębie kręgosłupa. Należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną.

Innym podziałem, którym posługują się specjaliści, to rozróżnienie ze względu na mechanizm, wskutek którego doszło do uszkodzenia. Może to być zgięcie, wyprost lub kompresja. Inna kategoryzacja uwzględnia miejsce w kręgosłupie: każde z nich daje nieco inne objawy i wymaga innego podejścia rehabilitacyjnego.

Mięśnie posturalne, kregosłup i rehabilitacja

Jak zatem to się dzieje, że niektórzy sportowcy znoszą duże obciążenia bez szwanku? Ot, przypomnijmy sobie, o jeszcze jednej korzyści z ruchu: mocnych mięśniach posturalnych, które stanowią dodatkowe zabezpieczenie stabilności kręgosłupa, oraz mięśni brzucha, również wzmacniających postawę, będących naszym dodatkowym gorsetem.

To też dzięki nim organizm szybciej jest w stanie uporać się z kontuzjami. I to właśnie na nich skupia się większość działań rehabilitantów. Co więcej, właśnie rehabilitacja i to wszechstronna, wielospecjalistyczna jest podstawą powrotu do zdrowia po kontuzjach kręgosłupa.

Kiedy myślimy o rehabilitacji, zazwyczaj mamy przed oczami ćwiczenia wykonywane pod okiem specjalisty. Tymczasem to tylko część działań z grupy fizjoterapeutycznych. Rehabilitacja zaś jest pojęciem znacznie szerszym, obejmuje nie tylko przywracanie sprawności ruchowej (fizjoterapia), ale także oddziaływanie różnymi bodźcami fizycznymi takimi jak ultradźwięki, ciepło, zimno (fizykoterapia), a także np. psychoterapię. Niekiedy do zespołu rehabilitacyjnego, prowadzącego pacjenta dołączają również inni specjaliści np. dietetycy.

Za każdym razem ważne jest, by całość procesu rehabilitacji była zindywidualizowana, a poszczególne działania dobrane do określonego pacjenta i jego schorzenia. Inaczej bowiem powinien wyglądać program osoby chorej na osteoporozę o kruchych kościach, a inaczej kogoś, kto doznał urazu np. wskutek wypadku. Warto jednak przyjrzeć się poszczególnym metodom, by mieć świadomość jak działają i w czym mogą pomóc, a których - biorąc pod uwagę całość funkcjonowania organizmu - raczej unikać.

Leczenie kręgosłupa - fizykoterapia

Zacznijmy od fizykoterapii. Tutaj pojawia się szereg rozwiązań: ultradźwięki, elektroterapia, krioterapia, pole magnetyczne czy laseroterapia. Najważniejszym ich celem jest zmniejszenie stanu zapalnego i bólu. Dla przykładu podczas elektroterapii do skóry przyczepiane są specjalne elektrody, a przez nie podawany jest prąd o wysokim albo średnim napięciu. Metoda sprawdza się w leczeniu przewlekłego bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Elektroterapia pobudza mięśnie i ich ukrwienie.

Dzięki temu można bez bólu zwiększyć zakres ruchu, a - przypomnijmy sobie, że mięśnie posturalne stanowią ważny element stabilizacyjny kręgosłupa. Zabiegu tego oczywiście nie wykonuje się u osób z zburzeniami rytmu serca czy wszczepionym rozrusznikiem.

Podobne działanie ma krioterapia. Zmniejszenie bólu dzięki oddziaływaniu niskiej temperatury daje szansę wykonania ćwiczeń i ruchów, o których wcześniej nie było mowy. Również magnetoterapia (użycie pola magnetycznego o częstotliwości poniżej 100hz, a indukcji od 0,1 do 20 mt) oraz magnetostymulacja (pole o częstotliwości 2000-3000 Hz, a niewielkiej indukcji magnetycznej - od 1 pt do 100 ut) przynosi ulgę osobom z urazami kręgosłupa.

W badaniach podkreśla się poprawę jakości życia chorych oraz ograniczenie przyjmowania leków przeciwbólowych. Doskonałe efekty przynosi też magnetoledoterapia, czyli łączne stosowanie zmiennego pola magnetycznego niskiej częstotliwości ELF-MF wraz z promieniowaniem optycznym nielaserowym (ledoterapią) za pomocą innowacyjnych aplikatorów magnetyczno-świetlnych⁴.

Kinezyterapia - terapia ruchem

Jedną z najskuteczniejszych dziedzin fizjoterapii jest kinezyterapia, czyli terapia ruchem. Wykorzystuje się w niej m.in. ćwiczenia bierne, czynno-bierne, czynne wolne, izometryczne oraz ogólnousprawniające. Istnieje wiele różnorodnych metod technik terapeutycznych stosowanych przez fizjoterapeutów. Poniżej prezentujemy te najczęściej stosowane.

Terapia manualna

To jedna z najstarszych form leczenia, stosowana niemal w każdej kulturze od zarania ludzkości. W ogromnym skrócie polega ona na odpowiednim oddziaływaniu terapeuty na mięśnie, stawy, ścięgna oraz ich przyczepy za pomocą rąk (łac. manus - ręka). Uwaga: terapii manualnej nie zaleca się w przypadku osteoporozy lub choroby nowotworowej kręgosłupa. Zazwyczaj stosowane są 3 główne techniki:

• Mobilizacja stawu - polega na powtarzającym się przesuwaniu przez terapeutę powierzchni stawowych względem siebie lub też rozwieraniu przestrzeni stawowych w kierunku zablokowanego ruchu.
• Manipulacja - będąca zwykle zakończeniem mobilizacji, polega na wykonaniu szybkiego, zdecydowanego ruchu na zablokowany staw. Niekiedy następuje wówczas charakterystyczne "kliknięcie".
• Trakcje - technika wykorzystująca wyłącznie siłę mięśni terapeuty, polegająca na zastosowaniu ciągu osiowego lub kątowego w celu rozluźnienia tkanek miękkich okołostawowych, rozszerzeniu powierzchni stawowych i odbarczeniu korzeni nerwowych.

Na przestrzeni lat wykształciło się wiele metod terapii manualnej. Jedną z najstarszych i najczęściej stosowanych jest metoda Karela Lewita. Prof. Lewit zalecał przede wszystkim wnikliwą diagnostykę i całościowe podejście do problemu związanego z nieprawidłowym funkcjonowaniem narządu ruchu.

Oznacza to, że pozytywny wynik terapii bywa efektem działań podjętych nie w samym rejonie występowania bólu, ale tam, gdzie występują leżące u jego podstaw patologie. Szuka się głównej przyczyny nieprawidłowości, a ona może leżeć poza obszarem bólu.

Dla przykładu, nieprawidłowo ustawiona stopa bywa przyczyną bólu kręgosłupa. Konieczne wówczas jest zarówno zakupienie odpowiednich wkładek ortopedycznych, jak i ćwiczenia terapii manualnej. Innym podejściem, krańcowo odmiennym jest metoda Maitlanda.

Metoda Maitlanda

Australijski fizjoterapeuta, Geoffrey Maitland był zdania, że najważniejsze jest zniesienie bólu przez np. przywrócenie ruchomości w stawie oraz wyrównanie napięcia mięśniowego, a nie szukanie głównej przyczyny zaburzenia.

Wobec wielości i różnorodności istniejących obecnie szkół terapii manualnej (np. Jandy, Mulligana, Kaltenborna, McKenziego, Ackermanna, Cyriaxa) warto przed podjęciem decyzji o wyborze porozmawiać z fizjoterapeutą i upewnić się, że takie właśnie podejście będzie nam odpowiadało zarówno fizycznie jak i psychicznie.

PNF

Metoda ta (proprioceptive neuromuscular facilitation) została opracowana z myślą o chorobach neurologicznych. Obecnie jednak stanowi często podstawę pracy fizjoterapeuty także w przypadku osób z dolegliwościami w schorzeniach ortopedycznych, zwłaszcza w zespołach bólowych i stanach pourazowych.

Najważniejszym elementem PNF jest wykonywanie ruchów naturalnych, przebiegających według określonych wzorców ruchowych, zbliżonych do aktywności codziennej, lub oddających te codzienne czynności np. wyciągnięcie ręki po kubek herbaty. Są one zazwyczaj prowadzone w osi skośnej, co powoduje włączenie największej grupy mięśni. Podczas ćwiczeń zmusza się do aktywności zdrowych rejonów ciała, mocnych mięśni, które przenoszą swoją siłę i pobudzają słabsze.

W ten sposób stopniowo coraz bardziej włączają się one do pracy, a jednocześnie - co podkreślają fizjoterapeuci pracujący tą metodą - nie przekracza się granicy bólu.

Metoda McKenziego

Opracował ją nowozelandzki fizjoterapeuta, Robin McKenzie, w latach 50. XX w. Dedykowana jest właśnie osobom z bólami kręgosłupa. Celem rehabilitacji ma być zidentyfikowanie źródła bólu, jego przyczyny i doprowadzenie do uśmierzenia dolegliwości.

Autor tej koncepcji uznał, że każdy przypadek chorobowy można przyporządkować do jednego z 3 zespołów zaburzeń: funkcjonalnych, posturalnych i strukturalnych. Wnikliwy wywiad obejmujący nie tylko kwestie związane ze schorzeniem, ale również z życiem codziennym pacjenta (wiek, zawód, sposób spędzania czasu itp.) pozwalał ustalić źródło trudności, a co za tym idzie dobrać terapię.

Najszybciej poprawę uzyskuje się w przypadku zaburzeń posturalnych - kilka tygodni pracy poprawia stan kręgosłupa. Ćwiczenia za każdym razem są dobierane indywidualnie, zależnie od występujących problemów i ogólnego stanu zdrowia. Ich istotą jest wykonywanie ruchów przeciwnych do tych, które powodują ból. Jeśli np. dysk przesuwa się ku tyłowi i powoduje podrażnienie nerwów, terapeuta zaleci ćwiczenia wyprostne. To powinno stopniowo doprowadzić do repozycji krążka i zmniejszenia bólu.

Najlepsze ćwiczenia na kręgosłup

Wprawdzie nasz kręgosłup kocha ruch, ale za niektóre jego formy szczególnie będzie nam wdzięczny. Warto o nich pamiętać planując ćwiczenia, które mają pomóc nam powrócić do normalnego funkcjonowania po urazie kręgosłupa.

Pilates

Stworzony przez Josepha Pilatesa w latach 20. XX w. łączy zachodnią jogę, grecką i rzymską gimnastykę, karate i zen. Jego podstawowym zadaniem jest wzmocnienie mięśni brzucha i pleców oraz wypracowanie prawidłowej postawy. Dzięki temu cały ciężar ciała będzie utrzymywany bez bólu.

Ćwiczenia pilates dekompresują i rozciągają kręgosłup prowadząc do jego uelastycznienia. Jak wynika z badań, pacjenci z przewlekłym bólem dolnej części pleców (obszar lędźwiowy), regularnie ćwiczący pilates, odczuwali znaczącą poprawę funkcjonowania oraz zmniejszenie bólu. Inne ćwiczenia wykazywały efekty, o ile włączono do nich ruch w talii lub tułowiu, i trwały przez min. 20 skumulowanych godzin¹⁴.

Joga

Jej najczęściej praktykowaną formą jest hatha joga. Jest formą fizyczną, która obejmuje serię pozycji zwanych asanami i opiera się na technice oddychania, zwanej pranajamą. Poprzez przyjęcie bardzo podstawowych, a czasem bardzo złożonych pozycji ciała i technik oddechowych, celem jogi jest zapewnienie praktykującym wielu korzyści fizycznych i psychicznych.

W szeregu badań stwierdzono, że joga istotnie jest znacznie skuteczniejsza od wielu innych propozycji ćwiczeń. Przede wszystkim bowiem wzmacniała mięśnie, w tym również mięśnie posturalne. Poprawiała postawę ciała i poczucie równowagi. Dodatkowo stanowiła relaksację, co znacznie wzmacniało efekt terapeutyczny¹⁵.

Pływanie

Powszechnie przyjmuje się, że pływanie dobrze wpływa na kręgosłup. Rzeczywiście woda przynosić może ulgę, ze względu na możliwość odciążenia stawów, jak i wzmacnianie różnych grup mięśni. Warto jednak zwrócić uwagę, że może ono dodatkowo obciążać niektóre odcinki kręgosłupa.

Kraul doskonale rozluźnia odcinek lędźwiowy i wzmacnia mięśnie grzbietu. Styl grzbietowy poprawia funkcjonowanie mięśni karku i elastyczność kręgosłupa w odcinku szyjnym, zwiększa jednak obciążenie lędźwi. Żabka, czyli styl klasyczny, może natomiast prowadzić do nasilenia bólu w odcinku szyjnym ze względu na wygięcie szyi oraz okolicy lędźwi. Dlatego warto przed rozpoczęciem regularnych wizyt na basenie zasięgnąć opinii fizjoterapeuty. 

Smagnięcie biczem - uraz kręgosłupa

Jedną z bardzo częstych przyczyn urazów kręgosłupa, obok przeciążeń i upadków, jest tzw. smagniecie biczem. To typowy uraz komunikacyjny, do którego dochodzi gdy samochód zostaje uderzony w tył lub z boku, rzadziej z przodu. Nazwa wiąże się z ruchem wykonywanym wówczas przez głowę: najpierw gwałtownie odchyla się ona do tyłu, by później równie szybko przemieścić do przodu w kierunku kierownicy.

Dochodzi zarówno do wyprostu, zgięcia jak i kompresji – zwykle segmentu C5-C6 (kręgi szyjne). Niestety, zdarza się, że wskutek stresu związanego z wypadkiem nie od razu zdajemy sobie sprawę, że doszło do urazu. Dopiero gdy napięcie minie, a niepokojące objawy (ograniczenie ruchomości szyi, drętwienia, ból lub osłabienie rąk i dłoni, zawroty, bóle głowy itp.) nie ustają, kierujemy się do lekarza. 

Natura na zdrowy kręgosłup

Nie zapominajmy jeszcze, że kręgosłup będzie wdzięczny za dodanie do naszego codziennego menu paru ingrediencji wzmacniających kości, stawy i działających przeciwzapalnie. Przede wszystkim nie może zabraknąć w nim witaminy D, wapnia i kolagenu. Witamina D jest integralną częścią regulacji homeostazy wapnia i zdrowia kości. Poprawa stanu kości i dysków, a także dobre wyniki wszelkich operacji kręgosłupa wymagają prawidłowego stężenia witaminy D⁵.

Witaminy z grupy B

Zwłaszcza B12 okazują się niezbędne w zwalczaniu bólu związanego z urazami kręgosłupa⁶. Jej iniekcje pozwalają zmniejszyć używanie, nie tak przecież obojętnych dla zdrowia, środków przeciwbólowych.

Kolagen

Czyli białko zapewniające sprężystość, stanowi ważny składnik tkanek łącznych skóry, mięśni, ścięgien, więzadeł i chrząstek. Jego suplementacja aktywuje chondrocyty, a tym samym przyczynia się do odbudowy chrząstki. Ponadto białko to powstrzymuje degenerację w obrębie stawu objętego stanem zapalnym. Hamuje bowiem ekspresję MMP (metaloproteina z macierzy pozakomórkowej) oraz cytokin⁷.

Żywokost lekarski, czyli kosztywał

Dziko rosnące ziele, którego sama nazwa "żywo-kost" nawiązuje do szczególnego działania na układ kostno-stawowy. Właściwości lecznicze ma korzeń, zawierający m.in. alantoinę (1,5%), garbniki (6,5%), kwasy wielofenolowe - chlorogenowy, kawowy i litospermowy, skrobię, asparaginę, beta-sitosterol, związki cukrowe, aminokwasy (m.in. gamma-aminomasłowy), sole mineralne (z dużą zawartością krzemu).

Z uwagi na zawartość alkaloidów pirolizydynowych (m.in. echimidyny, likopsaminy i symfytyny), które uszkadzają wątrobę, żywokost nie powinien być podawany doustnie, a jedynie stosowany w postaci zewnętrznej (maści, pasty, okłady itp.). Wykazuje on silne działanie przeciwbólowe, wspiera proces powstawania tkanki łącznej, przyspiesza proces gojenia się ran i regeneracji skóry⁸.

Kadzidłowiec

Rosnące na terenie Indii drzewo kadzidłowe ma ogromny potencjał leczniczy. Zawarte w ekstrakcie kwasy bosweliowe wykazują działanie podobne do kortykosteroidów, ale nie daje podobnych skutków ubocznych. Preparaty z kadzidłowca mają udowodnione badaniami działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, stymulujące układ odpornościowy, uspokajające, przeciwbakteryjne i przeciwnowotworowe, Są skutecznym środkiem w łagodzeniu stanu zapalnego w chorobie zwyrodnieniowej stawów, m.in przez regulowanie odpowiedzi zapalnej i hamowanie enzymu degradującego chrząstkę.

Arnika górska

Jej wszechstronne właściwości zdrowotne są znane od setek lat. Stosowano ją zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów, dolegliwości reumatyczne, a także do płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe zawierają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym.

W postaci wyciągów używa się jej doustnie w stanach zapalnych dróg moczowych, osłabieniu, zaburzeniach krążenia, zapaleniu żył, pękaniu naczyń krwionośnych, nadciśnieniu, zakrzepach naczyń krwionośnych i miażdżycy. Jego wyciągi wykorzystuje się do produkcji kremów i żeli, wspierających w niewelowaniu ostrego i przewlekłego bólu mięśni i stawów⁹.

Kurkuma

Ekstrakt z kłączy ostryżu znany jest w lecznictwie co najmniej 5000 lat. W medycynie indyjskiej jest ona stosowana jako środek przyspieszający gojenie się ran. Kurkumina ma działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, jest silnym antyutleniaczem oraz wykazuje działanie przeciwreumatyczne. Niestety, źle rozpuszcza się w wodzie i jest - podobnie jak kapsaicyna - słabo wchłaniana z przewodu pokarmowego. Dlatego jako dodatek do preparatów z tymi substancjami stosuje się obecną w czarnym pieprzu piperynę, która zwiększa ich biodostępność¹⁰.

Kapsaicyna

Decyduje o stopniu ostrości papryki. Jak stwierdzono, ma silne właściwości rozgrzewające, przeciwbólowe i przeciwzapalne. Plastry, żele i spraye zawierające wyciągi z ostrych papryczek stosuje się w bólach kręgosłupa i innych dolegliwościach kostno-stawowych. Ma ona szczególnie skuteczne działanie w przypadku bólów o charakterze neuropatycznym. Przyjmowana doustnie wchłania się słabo, dobrze jest ją łączyć z piperyną¹¹.

Kamfora

Pozyskiwana jest z cynamonowca kamforowego. Preparaty ją zawierające mają działanie chłodzące i łagodzące ból. Mocniejsze wcieranie ma działanie rozgrzewające. Kamfora powoduje lokalną analgezję tj. zniesienie bólu.

Liść laurowy lub inaczej wawrzyn

Działa antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Pozyskiwany z niego olejek ma podobne działanie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne. Można go również przygotować samodzielnie w domu. Wystarczy ok. 20 g rozdrobnionych liści zalać 200 ml oleju np. słonecznikowego, odstawić w ciemnym miejscu na 10 dni. Można też skorzystać z gotowych maści i olejków¹².

Omułek zielonowargowy

Pokaźna małża nowozelandzka jest bogata w składniki korzystne w leczeniu chorób stawów i kości. Zawiera bowiem glikozaminoglikany (GAG), nienasycone kwasy tłuszczowe omega- 3, minerały (m.in. wapń, żelazo) oraz witaminy (m.in. A, C, E oraz z grupy B). Najważniejsze w tym zestawieniu wydają się glikozaminoglikany (GAG), będące składnikiem chrząstki i płynów stawowych.

Chorzy przyjmujący preparaty na bazie omułka zgłaszali zmniejszenie bólu o 89% oraz poprawę jakości życia aż o 91%¹³.