Nasze magazyny
Przyczyny duszności mogą być różne. Faktycznie na pierwszym miejscu wśród podejrzanych są astma oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc, infekcje układu oddechowego oraz odma opłucnowa. Jednak winne mogą być również alergia, stany lękowe czy wdychanie powietrza przepełnionego dymem tytoniowym. Czasami duszności mogą towarzyszyć schorzeniom układu krążenia (np. chorobie wieńcowej, niedokrwistości, wadom serca, zapaleniu mięśnia sercowego czy zatorowości płucnej. Mogą też być symptomem zatrucia tlenkiem węgla.
Czasami nie są objawem choroby. Zdarza się, że odczuwają je całkiem zdrowe osoby przebywające na dużych wysokościach lub podejmujące bez przygotowania intensywny wysiłek fizyczny. W zależności od okoliczności występowania można wyróżnić różne rodzaje duszności: wysiłkową, która ma związek z wysiłkiem fizycznym i jest uzależniona od jego intensywności, napadową - występującą nagle, najczęściej jako reakcja na określony bodziec, np. alergen (pyłki roślin, kurz etc.), zimne powietrze, intensywny zapach, zanieczyszczenie powietrza, dym papierosowy, orthopnoë - duszność pojawiająca się w pozycji leżącej, która ustępuje po przyjęciu pozycji siedzącej lub stojącej, spoczynkową - występującą nawet w bezruchu, świadczącą o zaawansowanej chorobie.
Pierwsza pomoc w razie ataku astmy
Ciężki napad duszności, który może wystąpić w zaostrzeniu astmy oskrzelowej, jest stanem zagrażającym życiu chorego, dlatego bardzo ważne jest wczesne zaobserwowanie pierwszych objawów i jak najszybsze zastosowanie leczenia. Zarówno chory, jak i jego bliscy powinni dobrze znać schemat postępowania w zaostrzeniu astmy, żeby móc szybko rozpoznać objawy i odpowiednio zareagować.
- Posadź chorego w przewiewnym miejscu, w odpowiedniej pozycji (ułatwiającej oddychanie).
- Rozepnij mu ubranie. Jeśli chory ma przy sobie swoje leki, podaj mu je.
- W razie potrzeby wezwij pogotowie ratunkowe (999 lub 112).
- Uspokajaj chorego. Regularnie oceniaj jego stan.
Powtarzające się napady duszności, świsty i bardzo znaczne skrócenie oddechu po każdym wysiłku fizycznym są charakterystycznymi objawami astmy wysiłkowej, czasem nazywanej też powysiłkowym skurczem oskrzeli. Cierpi na nią ok. 90% osób z astmą przewlekłą i ok. 10% osób w populacji ogólnej1. Przyczyny choroby nie są znane. Wiadomo jedynie, że w rezultacie wdychania powietrza, które nie zostało ogrzane w jamie nosowej, dochodzi do zwiększenia przepływu krwi przez oskrzela, to zaś prowadzi do ich obrzęku. Następnie naczynia krwionośne się obkurczają, co utrudnia przepływ powietrza. W efekcie pojawiają się objawy astmy, jednak bez zmian zapalnych, które zwykle im towarzyszą.
Lekarz ocenia stopień ciężkości ataku astmy za pomocą aparatu do pomiaru szczytowego przepływu w drogach oddechowych (PEF), który pośrednio wskazuje na stopień zwężenia dróg oddechowych. Inne pomocne badania to gazometria krwi tętniczej i saturacja (badana za pomocą pulsoksymetru)2.
Leczenie astmy wysiłkowej polega na podawaniu leków przeciwzapalnych oraz rozszerzających oskrzela. Lekami pierwszego rzutu są szybko i krótko działające beta-2-mimetyki wziewne. Należą do nich salbutamol i fenoterol. Preparaty te charakteryzują się największą skutecznością w znoszeniu obturacji oskrzeli. Jednak są pacjenci, u których nie ma reakcji na te leki albo występują u nich działania niepożądane, jak bóle brzucha, suchość w gardle, bezsenność, a nawet kołatanie serca3. Naukowcy zauważyli jednak, że gdy chorzy w czasie wysiłku fizycznego starają się oddychać przez nos, a nie przez usta, rzadziej dochodzi do wystąpienia duszności. Jak się okazuje, oddech pobierany przez usta może wywołać atak astmy wysiłkowej4.
Dobra wiadomość jest taka, że coraz więcej badań dowodzi, iż w leczeniu astmy ważną rolę odgrywają czynniki dietetyczne, a suplementacja i zmiana stylu życia dają obiecujące rezultaty. Jeśli wnuczka jest pod opieką specjalisty, przed wdrożeniem terapii uzupełniającej lub alternatywnej proszę się z nim skonsultować. Doświadczony naturoterapeuta pomoże ustalić właściwe dawkowanie i będzie monitorował efekty leczenia. Metody warte rozważenia przedstawiamy poniżej.
Jedz owoce i warzywa
Są one bogate w związki o własnościach przeciwutleniających, przeciwalergicznych i przeciwzapalnych, które mogą przyczynić się do zmniejszenia częstości występowania astmy. W międzynarodowym badaniu astmy i alergii występującej w dzieciństwie u ponad miliona dzieci zaobserwowano odwrotną (ochronną) zależność między wskaźnikami rozpowszechnienia astmy, alergii i egzemy a spożyciem roślin, skrobi, ziaren oraz warzyw.
Naukowcy sugerowali, że przez jedzenie coraz mniejszej ilości owoców i warzyw wzrosła podatność społeczeństwa jako całości na potencjalnie szkodliwe wdychane substancje, poprzez zmniejszenie antyoksydacyjnych mechanizmów obronnych płuc. W porównaniu ze zdrową grupą kontrolną pacjenci z astmą mieli niższe stężenia we krwi całkowitych karotenoidów oraz fitozwiązków, takich jak: kryptoksantyna, likopen, luteina, alfa-karoten i beta-karoten. Astmatycy na standardowej amerykańskiej diecie mieli ok. 40% ryzyka nawracającego zaostrzenia astmy w ciągu 3 miesięcy. Jednak po zmianie jadłospisu na oparty na 7 porcjach warzyw i owoców liczba zaostrzeń spadła o połowę, do 20%5.
Profilaktycznie jabłko dziennie
Brytyjskie badanie wykazało, że osoby, które jadły 2-5 jabłek tygodniowo, miały o 32% mniejsze ryzyko zachorowania na astmę niż jedzący mniej. Jego autorzy podejrzewają, że jest to zasługa flawonoidów. Udowodniono, że jeden z nich - khellin - otwiera drogi oddechowe6.
Chrup marchew
Kiedy do lekarza?
Chory powinien niezwłocznie trafić do lekarza, jeśli: odczuwa duszność w spoczynku, ma przyspieszony oddech, tętno przekracza 120/min, występują głośne świsty oddechowe, a leki, które zażywa, nie pomagają.
Zachęć wnuczkę, by sięgała po surową marchewkę. To warzywo jest skarbnicą beta-karotenu, który w organizmie przekształca się w witaminę A. Wstępne badania sugerują, że może on zmniejszyć częstość występowania astmy wysiłkowej. Jeśli nie lubi marchwi, niech zjada morele, zieloną paprykę oraz pataty. Beta-karoten obecny jest również w zielonych warzywach, takich jak szpinak czy brokuły. Podobne działanie ma inny karotenoid - likopen znajdujący się w czerwonych i różowych owocach, takich jak pomidory, arbuzy czy grejpfruty.
Izraelscy naukowcy odkryli, że spożywanie 64 mg karotenu (w tym badaniu uzyskanego z glonów z rodzaju Dunaliella) przez tydzień zapobiegło objawom astmy wysiłkowej u ponad połowy z 38 badanych pacjentów. Ten sam zespół odkrył również, że codzienne przyjmowanie 30 mg likopenu złagodziło objawy astmy u 55% pacjentów z astmą wysiłkową7.
Sugerowane dawkowanie: 5 tys. j.m. mieszanki karotenoidów.
Dobroczynna mała czarna
Przegląd 7 wcześniej opublikowanych badań wykazał, że kawa z kofeiną może nieznacznie poprawiać funkcje dróg oddechowych do 4 godz. po spożyciu. Podobnie działa mocna czarna herbata8.
Pokochaj czosnek
Ma on właściwości przeciwzapalne. Zawiera też allicynę, wyjątkowo silny przeciwutleniacz. Badanie z 2009 r. wykazało, że wraz z rozpadem allicyny w organizmie wytwarzany jest kwas, który niszczy wolne rodniki. Zdaniem niektórych medyków może to przekładać się również na łagodzenie ataków choroby.
Pomocne zioła
Najpopularniejsze zioła w postaci naparów w leczeniu objawów astmy to: babka lancetowata, lipa, macierzanka, dziewanna i tymianek. Są one źródłem niezbędnych w leczeniu antyoksydantów i witamin, które wzmacniają odporność chorego, chroniąc przed infekcjami wirusowymi. Inną cenną ich zaletą jest usuwanie nieprawidłowej flory jelitowej. Napary można uzupełniać miodem i owocami, w celu poprawienia smaku. 5 łyżek mieszanki ziołowej zalej litrem wody, po czym podgrzewaj aż do wrzenia i utrzymuj na wolnym ogniu przez kwadrans. Następnie przecedź i pij ciepły odwar po 2-3 szklanki na dobę.
Bibliografia
- Sports Med, 2003; 33: 671-81
- https://goo.gl/evtkSW
- Cochrane Database Syst Rev, 2013; 10: CD003564; NHS choices, online at https://tinyurl.com/ya4368au
- Clin Allergy, 1981; 11: 433-9
- https://goo.gl/iSSs82
- https://goo.gl/GFDTjk
- Ann Allergy Asthma Immunol, 1999; 82: 549-53; Allergy, 2000; 55: 1184-9
- https://goo.gl/QBQCL9
- BMJ Open, 2013; 3. pii: e002416
- Dr Wighard Strehlow "Święta Hildegarda z Bingen Medycyna Na Każdy Dzień"
- Chest, 2006; 129: 39-49
- Phys Sportsmed, 2010; 38: 118-31
- Med Sci Sports Exerc, 2000; 32: 1815-9
- J. Sports Sci, 2001; 19: 865-73
- https://goo.gl/r5WnQE
Aromaterapia
Olejki eteryczne, które można stosować do masażu skóry klatki piersiowej (ewentualnie za pomocą inhalatora) wspierają leczenie stanów zapalnych oskrzeli i zmniejszają ilość śluzu w drogach oddechowych, przez co indukują rozkurczenie dróg oddechowych. Najbardziej pomocne będą olejki: sosnowy, tymiankowy, lawendowy. Należy jednak pamiętać, aby przed ich zastosowaniem upewnić się, że nie jest się uczulonym na któryś z ich składników.
Moc kłącza imbiru
Badania naukowe dowiodły, że imbir potrafi być skuteczny w leczeniu bakteryjnego zakażenia dróg oddechowych, wzmacnia działanie leków rozszerzających oskrzela i ma silne właściwości ułatwiające oddychanie astmatykom. Poza tym imbir, a raczej zawarty w nim olejek, wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, działa odkażająco i przeciwzapalnie, a napar z imbiru skutecznie leczy katar.
Wysokie C
Niektórzy naukowcy uważają, że astma wysiłkowa może być spowodowana nadmiernym wytwarzaniem wolnych rodników, a więc antyoksydanty, jak np. witamina C, mogą być przydatne dla pacjentów dotkniętych tą chorobą. Niedawna metaanaliza (analiza porównująca wyniki wielu badań), opublikowana na łamach British Medical Journal, wykazała, że przyjęcie witaminy C przed planowanym wysiłkiem fizycznym znacząco łagodzi objawy astmy wysiłkowej9. Z kolei badanie dzieci w wieku przedszkolnym w Japonii wykazało, że osoby z najwyższym spożyciem kwasu askorbinowego rzadziej cierpią na astmę niż pozostałe.
Sugerowane dawkowanie: 1-2 g na godzinę przed wysiłkiem.
Napój z języcznika
Pomaga na chroniczne zapalenie oskrzeli oraz astmę. Napój z niego polecała już św. Hildegarda z Bingen. Przygotuj napój: 6 g suszonego ziela języcznika, 1 l wina, 5 g pieprzu długiego, 100 g miodu i 20 g kory cynamonowej. Ziele zagotuj w winie, dodaj miód i ponownie zagotuj, dosyp pierzu i cynamonu i doprowadź do wrzenia po raz trzeci. Następnie przefiltruj.
Sugerowana dawka: w pierwszym tygodniu pij 3 razy dziennie (po jedzeniu) po 30 ml. Następnie przez 6-8 tygodni przed i po jedzeniu10.
Nasiona lnu
Zawierają dużo kwasów tłuszczowych omega- 3 oraz magnezu. Niektóre badania sugerują, że kwasy tłuszczowe omega- 3 mają korzystny wpływ na astmę, łagodząc jej objawy. Z kolei magnez rozluźnia mięśnie otaczające oskrzela i drogi oddechowe, a więc utrzymuje je otwarte. Kwasy omega-3 wykazują działanie przeciwzapalne. Szczególnie przydatne są kwas eikozapentaenowy (EPA) oraz dokozaheksaenowy (DHA), występujące w tłustych rybach morskich, takich jak łosoś czy makrela.
W 3-tygodniowym badaniu kontrolowanym placebo, przeprowadzonym na grupie pacjentów z astmą przewlekłą wysiłkową, stwierdzono, że u tych przyjmujących kapsułki z olejem rybim zawierającym 3,2 g EPA oraz 2 g DHA funkcjonowanie płuc znacząco się poprawiło, a objawy astmy wysiłkowej całkowicie ustąpiły11. Ponieważ dawki stosowane w tym badaniu były stosunkowo wysokie, można zacząć przyjmowanie od mniejszych i poprzestać na nich, jeśli okażą się skuteczne.
W innym badaniu oceniano skuteczność lyprinolu - unikatowego suplementu zawierającego kwasy omega-3 uzyskiwane z nowozelandzkiego omułka zielonowargowego (dostępny w sklepach internetowych). Rezultaty tego badania również były imponujące - stan zapalny w drogach oddechowych zmniejszył się, funkcjonowanie płuc poprawiło, a objawy astmy złagodniały. Jednak, by to uzyskać, konieczne jest podawanie dość wysokich dawek, zatem możesz spróbować podawać wnuczce kwasy omega-3 i zobaczyć, czy wystąpi poprawa.
Sugerowane dawkowanie: 1-1,2 g EPA i DHA albo 3 kapsułki lyprinolu.
Dieta niskosodowa
Istnieją również dowody, że dieta o dużej zawartości soli nasila objawy astmy wysiłkowej, dlatego eliminacja nadmiaru tej substancji może złagodzić objawy choroby. Pamiętaj, że jest ona ukryta w wielu produktach - chlebie, konserwach, gotowych posiłkach. W badaniu, w którym oceniano wpływ zawartości soli w diecie na funkcjonowanie płuc i nasilenie astmy wysiłkowej, stwierdzono, że nie wpłynęła ona na funkcjonowanie płuc w grupie kontrolnej, ale dieta niskosodowa poprawiała stan pacjentów z astmą wysiłkową, podczas gdy dieta wysokosodowa nasilała objawy ich choroby12. Zmiany były zauważalne zarówno podczas wysiłku, jak i po jego zakończeniu13.
Ci sami naukowcy odkryli, że restrykcyjnie przestrzegana dieta małosolna może przyczynić się do poprawy czynności płuc podczas podejmowanych ćwiczeń fizycznych u chorych z astmą wysiłkową14.
Joga
Pozytywny wpływ na astmę wysiłkową ma również joga. Niedawne badania nad jej oddziaływaniem na stan zdrowia dzieci cierpiących na astmę wysiłkową wykazały, że objawy choroby zanikają po 3 miesiącach uprawiania tych ćwiczeń 2 razy w tygodniu.
Jonizacja powietrza
Zabierz wnuczkę nad morze lub do kopalni. Zadbaj też, by w jej pokoju znalazł się jonizator powietrza. Pozytywny wpływ silnie zjonizowanego powietrza na samopoczucie i zdrowie znany jest od lat. Choć póki co nie udowodniono tego naukowo, to jednak jego efekty są tak widoczne, iż jonizowane powietrze jest wykorzystywane we współczesnej balneologii (lecznictwo uzdrowiskowe).
Trzeba przy tym wspomnieć, że - nawet zdaniem lekarzy - jonizacja powietrza wydaje się być najtańszą i najbardziej bezpieczną metodą wspomagającą leczenie astmy. Jako że zjonizowane powietrze wypełnia również groty, jaskinie i stare kopalnie, chorym na astmę zaleca się speleoterapię. Polega ona na czasowym przebywaniu w specyficznym mikroklimacie kopalni soli w Wieliczce i Bochni.
Metoda Buteyko
Chorzy powinni nauczyć się odpowiednio oddychać. Dzięki temu będą umieli poradzić sobie z zaostrzeniami choroby. Spróbujcie opracowanej przez rosyjskiego lekarza metody Buteyko. To świadome oddychanie, mające na celu przywrócenie organizmowi prawidłowych zależności w poziomach najważniejszych dla nas gazów tlenu i dwutlenku węgla. By to osiągnąć trzeba nauczyć się oddychać15.
