Witamina B na obniżony nastrój i depresję

Suplementacja wit. B₁₂ - skuteczna terapia

Dr Joseph Chandy, 74-letni lekarz medycyny rodzinnej praktykujący w angielskim hrabstwie Durham, przekonany jest, że udało mu się odkryć lekarstwo na wiele przypadków depresji. Jednak służba zdrowia uważa jego metody za niebezpieczne i nieskuteczne. Przez całe lata zmuszony był płacić za środki lecznicze z własnej kieszeni, gdyż National Health Service (odpowiednik polskiego NFZ) odmawiał udzielenia refundacji. W 2006 r. lokalne organy służby zdrowia zakazały mu prowadzenia terapii.

Po wielomiesięcznej walce w końcu zakaz cofnięto, jednak w czerwcu 2014 r. lekarz został objęty nim ponownie, tym razem z ramienia Generalnej Izby Lekarskiej (GMC). Grupa poparcia dla lekarza, zrzeszająca setki wdzięcznych mu pacjentów, nie zdołała wpłynąć na tę decyzję, gdyż pomimo składanych przez nich referencji zakaz wydany przez GMC obejmuje również leczenie w ramach niezwiązanej z NHS działalności prywatnej, poza jego macierzystym ośrodkiem Shinwell Medical Group.

Na czym więc polega owa stosowana przez Chandy’ego kontrowersyjna terapia, warta stosowania nakazów sądowych i nagan służby zdrowia? Otóż polega ona na zastrzykach witaminy B₁₂. - Oto do czego dochodzi, gdy kwestionuje się establishment - mówi Chandy. - To jak polowanie na czarownice. Oni wiedzą, że mam rację, ale przecież podważam przyjęty, przestarzały sposób myślenia. Przypadek Chandy’ego wydobył na światło dzienne kolejne dowody na to, że schorzenie zwane depresją, które dotyka tak wielu z nas, jest czymś więcej niż tylko objawem zaburzenia wewnętrznej równowagi biochemicznej.

Dzisiejsza medycyna konwencjonalna głosi, że depresja to wynik spadku we krwi poziomu serotoniny, czyli substancji chemicznej produkowanej w mózgu. Teoria ta nie została nigdy udowodniona, a mimo to standardowe leczenie depresji polega na podawaniu selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) spowalniających proces jej wchłaniania w organizmie. Pojawiają się jednak przesłanki świadczące o tym, że wszelkie nieprawidłowości w równowadze biochemicznej organizmu są skutkami zwyczajnego niedoboru jednego lub kilku pierwiastków odpowiedzialnych za nasz nastrój. Nieprawidłowości te mogą również wiązać się z szerzej zakrojonym schorzeniem metabolicznym, wynikającym z innych chorób zwyrodnieniowych, stanowiących skutek niewłaściwej diety.

Chandy leczy za pomocą witaminy B₁₂ wszelkie "trudne" przypadki, w tym pacjentów cierpiących na zespół chronicznego zmęczenia czy stwardnienie rozsiane. Jednak w swojej praktyce zajmuje się też licznymi pacjentami z ciężką depresją, która okazała się być zwyczajnym niedoborem witaminowym. Za przykład niech posłuży 42-letnia Jeanette Chapman, która w programie stacji BBC poświęconym Chandy’emu opowiedziała, jak to zastrzyki witaminy B₁₂ pomogły jej wyjść z ciężkiej depresji i odstawić antydepresanty.

Chandy ogłosił nawet publicznie, że wiele przypadków depresji może być niczym więcej, jak po prostu poważnym niedoborem B₁₂, a obniżenie nastroju idzie zazwyczaj w parze z deficytem tej witaminy. Będąc lekarzem praktykującym w tej samej okolicy od 33 lat, miał okazję leczyć pacjentów z różnych pokoleń. Dzięki temu zaobserwował, że niedobory witaminy B₁₂ mogą być nawet dziedziczne. Przez lata przekazywał z własnej kieszeni środki na leczenie setek pacjentów z depresją.

Jedną z nich była trzydziestokilkuletnia kobieta z miasta York, która odwiedzała w Horden matkę. Jakiś czas wcześniej zdiagnozowano u niej skrajną formę depresji endogennej, przez co stale faszerowana była lekami i pomimo wyższego wykształcenia nie była w stanie pracować. Gdy Chandy pobrał jej krew, wykrył poważny deficyt witaminy B₁₂ i rozpoczął leczenie zastrzykami. - W ciągu 3 tygodni poczuła się lepiej, a po upływie miesiąca mogłem już pozwolić jej na odstawienie wszystkich leków - mówi. - Jakiś czas później skończyła kolejne studia, a dziś pracuje na wysokim stanowisku w rządzie - dodaje.

Niedobory witaminy B₁₂ a depresja

Witaminy z grupy B pełnią bardzo ważną funkcję w procesach regulacji poziomu istotnych neuroprzekaźników we krwi, takich jak serotonina czy dopamina, które odpowiadają za poczucie szczęścia. B₁₂ jest kluczowa w powstawaniu czerwonych krwinek, a jej niedobór może prowadzić do stanu zwanego niedokrwistością Addisona - Biermera lub też niedokrwistością złośliwą. Schorzenie to charakteryzuje się wahaniami nastroju, depresją oraz innymi symptomami, które często mylnie przypisywane są problemom natury psychiatrycznej.

Przeprowadzone w USA badanie wykazało, że deficyty witaminy B₁₂ u kobiet powyżej 65. r.ż. wiążą się z 2 razy większym ryzykiem wystąpienia depresji (w porównaniu do pacjentek, u których niedobory nie występują)², natomiast badanie populacyjne na prawie 4 tys. starszych kobiet i mężczyzn z depresją wykazało, iż ludzie z niskim poziomem witaminy B₁₂ ponoszą o 70% większe ryzyko zapadnięcia na tę chorobę³.

Nie wiadomo do końca, dlaczego akurat B₁₂ jest tak istotna w kwestii zachorowań na depresję, jednak pewne teorie oparte na modelach zwierzęcych sugerują, iż ma to związek z interakcjami między tą witaminą a S-adenozylmetioniną (SAM). Ten związek chemiczny występuje naturalnie w niemal każdej komórce organizmu, a jego zadaniem jest m.in. produkcja związków obecnych w mózgu, tj. serotoniny, melatoniny czy dopaminy, a więc neuroprzekaźników regulujących nastrój. Wedle tych teorii niedobór witamin B₁₂ oraz B₉ i B₁₁ (folacyny) może obniżać poziom SAM w organizmie. Hipoteza ta poparta jest faktem, iż badania kliniczne kilkakrotnie już wykazały, że dawki SAM rzędu 200-1600 mg/dzień działają lepiej w łagodzeniu depresji niż placebo oraz ze skutecznością równą trójcyklicznym lekom przeciwdepresyjnym⁴.

Mikroskładniki odżywcze, takie jak witamina B₁₂, odgrywają istotną rolę w zapobieganiu depresji. Przejawia się to w postaci skomplikowanej, fascynującej zależności między depresją a nieprawidłową dietą. Istnieją też dowody na poparcie tezy, że depresja ma bezpośredni związek z tym samym zespołem metabolicznym, objawiającym się stanem zapalnym, insulinoopornością i zaburzeniami mitochondrialnymi, który odpowiada za wiele schorzeń zwyrodnieniowych, w tym choroby serca i cukrzycę.

Przebyta depresja często zwiastuje przyszłe choroby układu krążenia, które, jak obecnie wiemy, niezmiennie wynikają z utrzymującego się stanu zapalnego. Pewne badanie na prawie 900 ochotnikach wykazało, że ludzie cierpiący na powracające napady depresji i wahania nastroju muszą liczyć się z dwukrotnie większym ryzykiem wystąpienia zawału serca w porównaniu z osobami wolnymi od depresji⁵.

U kobiet z przebytą depresją ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia rośnie 3 razy, a z powodu zawału 14 razy, zaś u mężczyzn odpowiednio 2,4 oraz 3,5 razy.

Zdaniem badaczy jednym z czynników jest tu zwiększone wiązanie serotoniny w mózgu, spowodowane nadmiernym stresem⁶. Depresja idzie też w parze z wysokim stężeniem białka C-reaktywnego (CRP), co oznacza, że gdzieś w organizmie toczy się stan zapalny. Do tej pory nie mamy jednak pojęcia, czy depresja powoduje wzrost poziomu CRP we krwi, czy też to stan zapalny powoduje obniżenie nastroju⁷.

Depresja wiąże się również z podwyższonym stężeniem homocysteiny³, a wiadomo, że niedobór witaminy B₁₂ prowadzi do gromadzenia się tego składnika w organizmie.

Jako produkt uboczny rozpadu białek aminokwas ten jest wskaźnikiem toczącej się choroby tętnic czy nadchodzącego zawału. Wysokie stężenie homocysteiny znacząco zwiększa ryzyko tych przypadłości, nawet przy prawidłowym lub wręcz niskim cholesterolu⁸. W rzeczy samej wysoki poziom homocysteiny może zwiększać ryzyko chorób serca nawet 4-krotnie⁹. Najszerzej zakrojone badania dotyczące zdrowia i schorzeń mięśnia sercowego - amerykańskie Framingham Heart Study - wykazały, że im wyższe stężenie homocysteiny we krwi, tym większemu zwężeniu (stenozie) ulegają tętnice szyjne, natomiast wysokie poziomy folacyny i witaminy B₆ wiąże się z ograniczoną stenozą tętnic szyjnych¹⁰.

Co więcej, najnowsze badania udowodniły, że wiele składników odżywczych - w tym witamina B₁₂ - ma wpływ na obecne w komórkach mitochondria, czyli "silniczki" odpowiedzialne za wytwarzanie energii w każdej komórce, które mają kluczowe znaczenie w procesie przetwarzania sygnałów neuroprzekaźników regulujących nasz nastrój. Naukowcy z chińskiego Yunnan University, którzy przodują w badaniach nad rolą stresu i wysokiego poziomu kortyzolu na sprawność mitochondrialną, odkryli, że znaczne stężenie tego hormonu stresu może wywoływać stres oksydacyjny w mitochondriach, co z kolei wpływa negatywnie na przepływ sygnałów między neuroprzekaźnikami. Składniki odżywcze chroniące przed stresem oksydacyjnym to m.in. witamina B₁₂ i folacyna, kwasy tłuszczowe omega-3, witamina C, cynk oraz magnez^₁₁.

Inne niedobory a depresja

Najnowsze badania Chińczyków sugerują, że braki witaminy B₁₂ mogą stanowić tylko niewielki element bardziej złożonego zespołu niedoborów, dotyczącego wielu różnych składników odżywczych. Witaminy z grupy B, czyli np. folacyna, B₆ czy niacyna, grają ważną rolę w procesach syntezy neuroprzekaźników mających wpływ na nasz nastrój. Ponadto pojawiają się coraz to nowe dowody na istnienie związku między depresją a niskim stężeniem folacyny^₁₂.

Testy na zwierzętach wykazały, że poziom witaminy B₆ również może wpływać na wahania w ilości syntetyzowanej przez organizm serotoniny od 20 do 60%¹³. Oprócz witamin z grupy B ważną rolę w powstawaniu depresji mogą odgrywać też nieprawidłowości w stężeniu witaminy C.

Pochodzący ze Stanów Zjednoczonych specjalista medycyny ortomolekularnej dr Hugh Riordan za przykład podaje swoją pacjentkę, która cierpiała na tak głęboką depresję, że stale odczuwane przez nią osłabienie niemal uniemożliwiało jej kontynuowanie pracy nauczycielki. 3 lata psychoterapii nie przyniosły żadnej poprawy. Po przeprowadzeniu testów na stężenie różnych składników odżywczych we krwi dr Riordan odkrył u niej niedobór witaminy C. Polecił jej przyjmować 500 mg witaminy C dziennie, a więc bardzo skromną dawkę w porównaniu do zwykle stosowanych przez niego ilości. Kilka tygodni później pacjentka wróciła do jego gabinetu i oznajmiła, że zdarzył się cud: jej samopoczucie spektakularnie się poprawiło.

Inni pacjenci odnotowali poprawę po przyjęciu preparatów cynku, który również zalicza się do przeciwutleniaczy. U ludzi cierpiących na depresję może występować też zaburzenie w równowadze między kwasami tłuszczowymi omega-3 i omega-6. Jak wykazał przegląd publikacji dotyczących niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), taki brak równowagi może hamować wymianę sygnałów między komórkami nerwowymi, zwłaszcza w późniejszym wieku, oraz wpływać negatywnie na procesy poznawcze i nastrój, co prowadzi do depresji¹⁴.

Istnieją też przesłanki świadczące o tym, że kwasy omega-3 to naturalne leki przeciwzapalne, mające zdolność zwalczania depresji. Podczas badania wśród 432 dorosłych z zaawansowaną depresją pacjenci przyjmujący przez 8 tygodni suplement rybiego tłuszczu odnotowali znaczną poprawę samopoczucia w porównaniu do osób przyjmujących placebo¹⁵. U kobiet w ostatnich tygodniach ciąży stan zapalny gwałtownie się wzmaga, co pewien badacz z University of New Hampshire interpretuje jako główną przyczynę tzw. depresji poporodowej.

Jak zapewnia, karmienie noworodka piersią obniża zaś prawdopodobieństwo wywołania odpowiedzi immunologicznej organizmu, podobnie jak przyjmowanie suplementów omega-3¹⁶. Niedobory witaminy D - bardzo powszechne wśród mieszkańców rejonów północnych (w tym Polski) - również łączą się z powstawaniem depresji, ponieważ mają negatywny wpływ na pracę neuroprzekaźników, poziom wskaźników zapalenia i inne czynniki powiązane z depresją.

Niezbilansowana dieta a depresja

Możliwe, że dostrzegając terapeutyczne działanie witaminy B₁₂ wobec tak wielu różnych chorób, dr Chandy przypadkiem odkrył nowy sposób postrzegania depresji: jest to objaw nie tyle zaburzenia równowagi biochemicznej w mózgu, co raczej typowej dla krajów zachodnich niezrównoważonej diety, ubogiej w składniki odżywcze i naszpikowanej chemikaliami. Wydawnictwa naukowe powoli zaczynają otwarcie zgadzać się z wnioskami, które Chandy wysnuł na podstawie wyników przeprowadzonych przez siebie badań, jednak lekarski establishment nadal woli faszerować pacjentów niebezpiecznymi lekami - np. selektywnymi inhibitorami wychwytu serotoniny (SSRI) - niż leczyć ich za pomocą naturalnej żywności czy witamin.

Odkrycia Chandy’ego pozostają więc ignorowane w środowisku medycznym, a obiecująca i tania alternatywna terapia depresji spotkała się z odpowiedzią w postaci bezwzględnego ataku i usilnych prób zduszenia w zarodku całego przedsięwzięcia. A przecież, jak podaje specjalny raport ds. suplementów diety, wykonany na zlecenie Unii Europejskiej w 2004 r., witamina B₁₂ to jedna z niewielu substancji odżywczych, które można bezpiecznie spożywać niezależnie od dawki, bez ryzyka wystąpienia hiperwitaminozy.

Każda brytyjska pielęgniarka może podać pacjentowi witaminę B₁₂, Chandy’emu jednak zakazano leczyć czy diagnozować chorych w ten sposób. Jak mówi Chandy, teraz "przyjmuje na siebie największy cios", ale za kulisami nieustannie zapisuje swoje odkrycia. - Wszyscy wiedzą, że mówię prawdę.

W Indiach moje metody są powszechnie stosowane i nikt nie robi nikomu takich idiotycznych problemów - dodaje ekspert. Depresja bywa schorzeniem o wielu różnych przyczynach, mających swoje źródło w niezbilansowanej diecie, szkodliwym trybie życia, traumatycznych wydarzeniach czy nawet w braku równowagi hormonalnej. Jednak zanim zdecydujemy się na rozpoczęcie wieloletniej psychoterapii bądź leczenie silnymi farmaceutykami o wielu niebezpiecznych skutkach ubocznych, warto najpierw sprawdzić, czy obniżenie nastroju nie wynika po prostu ze zwykłego niedoboru witamin, np. B₁₂. Może okazać się, że w tym jednym przypadku rzeczywiście istnieje coś takiego jak magiczna pigułka.

Naturalne regulatory nastroju

Lynne McTaggart