Parkinsonizm (zespół parkinsonowski) - objawy, leczenie niekonwencjonalne, dieta

Rzeczywiście istnieją 2 podobne określenia, które jednak się różnią. Mówiąc najogólniej, parkinsonizm jest szerszym pojęciem, ponieważ może wynikać z kilku różnych przyczyn.

Parkinsonizm - objawy

Parkinsonizm (lub zespół parkinsonowski) to nazwa grupy schorzeń objawiających się podobnymi symptomami: spowolnieniem ruchowym, sztywnością mięśni, drżeniem spoczynkowym w obrębie kciuka i palców (przypominającym odruch liczenia pieniędzy), zaburzeniami chodu i postawy oraz niewyraźną mową¹. Mogą pojawiać się również problemy poznawcze i emocjonalne, często rozwijające się jeszcze przed wystąpieniem kłopotów ruchowych.

Symptomy te rozwijają się np. w przebiegu guza mózgu, chorób metabolicznych czy zapalnych, zmian naczyniowych w mózgu, wodogłowia normotensyjnego lub procesów neurodegeneracyjnych (wywołanych stopniowym obumieraniem komórek mózgowych). Choroba Parkinsona jest właśnie przykładem takiej degeneracji, spowodowanej postępującym zanikiem neuronów dopaminergicznych w istocie czarnej i niedoborem dopaminy w prążkowiu.

Choroba Parkinsona stanowi przyczynę 60% przypadków parkinsonizmu, dlatego w potocznym rozumieniu problemy te bywają utożsamiane. Istnieje jednak cała grupa podobnych schorzeń, określanych jako tzw. atypowe parkinsonizmy. Należą do nich zanik wieloukładowy (MSA), postępujące porażenie ponadjądrowe (PSP), otępienie z ciałami Lewy’ego (LBD) oraz zwyrodnienie korowo-podstawne (CBD). Ich przyczyny są odmienne, ale wszystkie te zespoły dają zbliżone objawy, a w związku z brakiem skutecznego leczenia dynamika ich narastania jest w ich przebiegu znacznie szybsza. Co więcej, już w pierwszych latach pojawia się wiele symptomów, które w chorobie Parkinsona rozwijają się późno (np. upadki, zaburzenia postawy)².

Dodatkowo występują inne elementy charakterystyczne dla poszczególnych zespołów, np. wybitnie jednostronny początek CBD czy omamy wzrokowe i nadwrażliwość na neuroleptyki w LBD. Brak lub słaba poprawa po lewodopie to charakterystyczna cecha niemal każdego atypowego zespołu parkinsonowskiego. Do innych przyczyn można zaliczyć przyjmowanie niektórych leków, zwłaszcza neuroleptyków (np. flufenazyny, haloperidolu, perfenazyny, trifluoperazyny i klopentiksolu), a także innych środków wykazujących właściwości dopaminolityczne, jak metoklopramid, cinaryzyna czy flunaryzyna³.

Opisywano również rzadkie przypadki parkinsonizmu po solach litu, amiodaronie, progesteronie i kwasie walproinowym⁴. Wśród innych wyzwalaczy tego typu objawów wymienia się m.in. zatrucie tlenkiem węgla (parkinsonizm postępujący i nawracający) lub chemikaliami, niektóre nowotwory mózgu, reakcje na traumę, uraz głowy (parkinsonizm pourazowy - np. encefalopatia bokserska) oraz niedoczynność tarczycy. Istnieje jeszcze jedna jednostka chorobowa, czyli drżenie samoistne - najczęstsze zaburzenie ruchowe u osób starszych, wielokrotnie mające charakter rodzinny. W jego przebiegu drżenie dotyczy obu rąk, głowy, często również głosu, będąc przy tym jedynym symptomem⁵.

Jak zdiagnozować parkinsonizm?

Metody umożliwiające zdiagnozowanie pacjenta pod kątem parkinsonizmu są różne. Należy do nich m.in. analiza sygnałów ultrasonograficznych, która pozwala na wykrywanie różnic między chorobą Parkinsona a innymi zespołami parkinsonowskimi, niektórymi wrodzonymi zespołami neurozwyrodnieniowymi oraz drżeniem samoistnym. Warto, aby tata poddał się takiej diagnostyce, ponieważ leczenie różnych typów schorzenia jest odmienne, choć w każdym przypadku bardzo trudne. Według najszerzej obecnie akceptowanych poglądów należy rozpoczynać je jak najwcześniej - od pierwszych objawów, a nie od momentu, kiedy stają się uciążliwe.

We wszystkich przypadkach parkinsonizmu leczenie skupia się na łagodzeniu objawów, poprawie komfortu życia i ograniczeniu postępu choroby - a w tym zakresie można zdecydowanie poprawić efektywność terapii, wprowadzając kilka istotnych zmian w stylu życia.

Leczenie naturalne

Dieta

Sposób odżywania jest szczególnie ważny w profilaktyce i minimalizowaniu objawów parkinsona, ponieważ wiele produktów zawiera aktywne składniki, które chronią neurony przed degeneracją. Badania potwierdzają również, że wpływają one na kondycję mózgu i zdolności psychoruchowe. Jak udowodniono, dieta bogata w świeże warzywa, owoce i oliwę z oliwek - czyli przypominająca śródziemnomorską - zmniejsza ryzyko zachorowania na parkinsona⁶. Jeśli nawet choroba pojawia się u stosujących ją osób, to w późniejszym wieku.

Zielone menu

Warzywa, owoce i rośliny strączkowe powinny zastąpić tłuste mięsa i nabiał. Wysoki poziom kwasu arachidonowego, obecnego przede wszystkim w jagnięcej wątrobie, mięsie i jajach, może nawet podwoić ryzyko choroby Parkinsona⁷. Podnosi je również nadmiar produktów nabiałowych, takich jak mleko, masło i ser - u kobiet nieznacznie, ale u mężczyzn niemal 2 razy.

Przeciwutleniacze

Jeśli w wolnorodnikowej teorii rozwoju chorób degeneracyjnych jest choć trochę prawdy, antyoksydanty mogą chronić neurony przed degeneracją. Chodzi tu m.in. o witaminę E, beta-karoten oraz koenzym Q₁₀, które znajdziesz przede wszystkim w owocach jagodowych, ciemnozielonych warzywach oraz roślinach strączkowych (ciecierzyca, soja, soczewica).

Flawonoidy

Są szczególnie silną grupą antyutleniaczy. Wysoki poziom tych naturalnych składników może zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby, zwłaszcza u mężczyzn. Dlatego przynajmniej 2 razy w tygodniu warto sięgać po bogate we flawonoidy (a przede wszystkim antocyjany) truskawki, jagody, jabłka, sok pomarańczowy i zieloną herbatę. Według jednego z badań, które obejmującego 130 tys. osób, mężczyźni, którzy jedzą pokarmy bogate we flawonoidy, są o 40% mniej narażeni na ryzyko parkinsonizmu niż ci, których dieta jest uboga w te składniki⁹.

Kurkumina

To kolejny wymiatacz wolnych rodników, który wykazuje też silne właściwości przeciwzapalne. Obie te cechy sprawiają, że kurkumina chroni komórki przed uszkodzeniami, w tym działaniem genotoksycznym i neurotoksycznym. Według badań moduluje aktywność czynników, enzymów i genów, które odgrywają istotną rolę w patomechanizmie chorób Parkinsona i Alzheimera.

Po zastosowaniu kurkuminy spada toksyczność m.in. reaktywnych form tlenu i alfa-synukleiny (białka występującego w układzie nerwowym)¹⁰. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ u osób zmagających się z parkinsonem obserwuje się zaburzenia w metabolizmie i funkcji tego białka.

Witamina B₆

Ponieważ zbyt wysoki poziom homocysteiny we krwi przyczynia się do rozwoju choroby Parkinsona, konieczna jest odpowiednia podaż witaminy B₆, której zadaniem jest utrzymanie go w normie. Potwierdzają to obserwacje naukowców - pokazują one, że w grupie najniższego ryzyka zachorowania znajdują się osoby spożywające największe ilości B6¹¹. Szukaj ich w tuńczyku, kurczaku, indyku, papryce i orzechach nerkowca.

Witamina D₃

Równie istotna jest witamina D₃. Badanie przeprowadzone wśród członków rodzin pacjentów z parkinsonem wykazało, że istnieją u nich genetyczne modyfikacje jej receptorów, które uniemożliwiają im przetwarzanie tej substancji¹². Inne obserwacje potwierdzają niedobory u większości zdiagnozowanych osób. Dlatego w okresie ograniczonego nasłonecznienia (od września do kwietnia) niezbędna jest suplementacja D₃.

Minerały

W jednym z badań ryzyko choroby parkinsona okazało się mniejsze wśród osób, które spożywają duże ilości żelaza, magnezu i cynku¹³. Minerały te występują w orzechach brazylijskich, szpinaku, brązowym ryżu, rodzynkach, awokado, ciecierzycy czy ziarnach sezamu.

Granaty

Te owoce zwierają urolitynę A - jedyny znany składnik, który uruchamia proces oczyszczania organizmu ze "zużytych" mitochondriów. Dzięki temu ułatwiają odnowę komórek, zapobiegają chorobom degeneracyjnym i opóźniają procesy starzenia - u niektórych badanych nicieni i gryzoni urolityna A przedłużała życie o 45%¹⁴!

Miłorząb japoński

Ginkgo biloba zwiększa produkcję komórek macierzystych w mózgu, co wpływa na poprawę pamięci i funkcji poznawczych, a dzięki stymulacji neuroprzekaźników pomaga leczyć zaburzenia koncentracji, splątanie, szumy uszne i zawroty głowy¹⁵. Dzięki temu może zapobiegać upadkom i drżeniom kończyn. Dodatkowo miłorząb ma właściwości przeciwutleniające. U szczurów, którym podawano jego ekstrakt, w podwzgórzu, istocie czarnej i ciele prążkowanym mózgu stwierdzono zwiększoną aktywność enzymów antyoksydacyjnych - katalazy i dysmutazy nadtlenkowej¹⁶.

Soplówka jeżowata

Pochodząca z Azji lwia grzywa pobudza aktywność nerwowego czynnika wzrostu (NGF), który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu kondycji i regeneracji neuronów¹⁷. Niedobór lub zbyt niska aktywność NGF należą do przyczyn chorób neurodegeneracyjnych.

NADH

W badaniach z udziałem 885 pacjentów cierpiących na parkinsona okazało się, że stan 80% z nich poprawił się dzięki suplementacji NADH, a w 20% przypadków poprawę tę oceniono jako znaczącą¹⁸. Stwierdzono również, że wiek i wczesne rozpoczęcie terapii miały kluczowe znaczenie dla jej powodzenia. Co istotne, koenzym 1 nie tylko poprawiał zdolności motoryczne, ale również łagodził zaburzenia poznawcze, które często towarzyszą chorobie.

Aktywność

Dla osób z parkinsonizm, ważny jest ruch, który usprawnia codzienne funkcjonowanie i zwiększa samodzielność, a przez to zmniejsza niechęć do kontaktów towarzyskich i poprawia samopoczucie. Mogą to być np. pływanie, taniec, sztuki walki, tai-chi, joga, golf, jazda na rowerze, a nawet kręgle¹⁹. Taka aktywność zmniejsza bóle mięśniowe spowodowane sztywnością, a także zwiększa siłę, szybkość i czas reakcji oraz stanowi profilaktykę przykurczów. U osób z zaawansowanymi objawami wystarczą ćwiczenia oddechowe lub relaksacyjne, spacery czy stretching (rozciąganie).

Karate

Skuteczność terapii ruchowej w przypadku parkinsonizmu potwierdzają liczne badania. W jednym z nich po 12 tygodniach szkolenia karate zaobserwowano poprawę chodu i koordynacji oraz zmniejszenie drżenia²⁰.

Spacer z kijkami

Szczególnie polecanym sportem jest coraz popularniejszy nordic walking, który z jednej strony angażuje wszystkie partie mięśni, a z drugiej niesie małe ryzyko kontuzji. Liczne testy potwierdzają, że spacery z kijkami już po 6 tygodniach podnoszą ogólną jakość życia, znacznie poprawiają posturalną stabilność mięśni i postawę, ograniczają występowanie efektu "zamrażania", wydłużają i przyspieszają krok, a nawet u 30% pacjentów zmniejszają ból²¹.

Masaż

Na ogólną jakość życia wpływa również spokój ducha - zwłaszcza w przypadku postępujących chorób, które niejednokrotnie powodują psychiczny dyskomfort. W jednym z badań okazało się, że skutecznym sposobem rozładowania napięcia jest masaż. U osób zmagających się z parkinsonizmem przede wszystkim usprawnia on wykonywanie codziennych czynności, ale też poprawia sen i obniża poziom hormonu stresu²².

Muzykoterapia poprawia stan emocjonalny pacjentów oraz ogranicza spowolnienie ruchowe. Poza tym odpowiednio dobrane dźwięki ułatwiają koncentrację i zmniejszają trudności w wykonywaniu ruchów.

Lecznicze dźwięki

Również muzykoterapia równocześnie poprawia stan emocjonalny pacjentów oraz ogranicza spowolnienie ruchowe²³. Poza tym odpowiednio dobrane dźwięki ułatwiają chorym koncentrację i zmniejszają trudności w wykonywaniu ruchów.

Rehabilitacja

W zależności od rodzaju i nasilenia objawów warto rozważyć program rehabilitacji dopasowanej do indywidualnych potrzeb. Fizjoterapia pomaga uniknąć przykurczów i utrzymać sprawność ruchową. Prawie zawsze wskazany będzie trening chodu (ćwiczenie utrzymywania równowagi), a terapia logopedyczna może usprawnić porozumiewanie się w przypadku drżenia głosu.

Technika Aleksandra

Dobre efekty może przynieść również AT, czyli metoda oparta na łagodnych ćwiczeniach, których zadaniem jest eliminacja zbędnych napięć i usztywnień, opanowanie dolegliwości psychosomatycznych oraz wypracowanie swobodnej postawy ciała. W jednym z badań u pacjentów z chorobą Parkinsona technika Alexandra okazała się skuteczniejsza niż masaż i standardowe metody leczenia - po 24 sesjach odczuli oni złagodzenie objawów oraz poprawę stanu psychicznego²⁴. Proste ćwiczenie AT można wykonać samodzielnie w domu, aby zlikwidować napięcie i odzyskać energię. Połóż się na podłodze i ugnij nogi w kolanach, cały czas utrzymując stopy płasko na podłodze. Pod głowę podłóż kilka książek jako oparcie. Pozostań w tej pozycji przez 15 min i poczuj, jak mięśnie się rozluźniają.

Unikaj toksyn

Skoro drżenie i inne objawy mogą być wynikiem przyjmowania leków lub narażenia na toksyczne substancje, ważne jest eliminowanie ich z codziennego otoczenia. Przeprowadzone badania potwierdzają występowanie przypadków zachorowania wśród zwierząt, które były narażone na działanie środka grzybo- i chwastobójczego. Naukowcy dostarczyli dowodów na to, że dotyczy to również ludzi, a przy tym stwierdzili, że równoczesne oddziaływanie kilku środków chemicznych dodatkowo zwiększa ryzyko²⁵. Oczywiście degeneracja mózgu wyprzedza o kilka lat wystąpienie pierwszych symptomów choroby.

Dbaj o mikrobiom

Nowe badania przeprowadzone przez mikrobiologów z Kalifornijskiego Instytutu Technologicznego (Caltech) sugerują, że dużą rolę w rozwoju choroby odgrywają żyjące w ludzkim jelicie bakterie. U pacjentów z parkinsonizmem cząsteczki alfa-synukleiny zbijają się we włókna uszkadzające komórki - zarówno w mózgu, jak i w układzie nerwowym jelita. W eksperymencie naukowców okazało się, że myszy wychowane w sterylnych warunkach, u których nie wytworzył się mikrobiom, były znacznie sprawniejsze, a w ich mózgach stwierdzono mniej złogów alfa-synukleiny.

Brak mikrobiomu wydawał się zatem ograniczać rozwój objawów parkinsonizmu²⁶. Teraz zespół z Caltechu zamierza przeanalizować mikrobiomy jelitowe osób z chorobą Parkinsona, próbując zidentyfikować predysponujące do niej bakterie.

 Artykuł ukazał się w wydaniu papierowym O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą Maj 2019.