Lipa - właściwości lecznicze, zastosowanie i przepisy

Lipa - charakterystyka

Od średniowiecza kwiaty lipy drobnolistnej (Tilia cordata) i szerokolistnej (T. platyphyllos) były używane jako środek napotny, uspokajający, moczopędny, przeciwskurczowy oraz łagodzący bóle głowy, niestrawność i biegunkę. Poza tym są skuteczne w leczeniu kołatania serca, nadciśnienia tętniczego, nietrzymania moczu, zapalenia wątroby i jelita grubego, reumatyzmu i krwotoków¹.

Przygotowywano z nich nie tylko smaczne napary - dodawane do kąpieli miały tłumić histerię i lęki. W kilku źródłach powtarza się nawet historia, jakoby kwiaty lipy były tak skuteczne w leczeniu padaczki, że można ją zwalczyć, po prostu siedząc pod drzewem! Wiele korzyści zdrowotnych lipy można przypisać imponującej gamie przeciwutleniaczy i składników aktywnych, w tym fitochemikaliów, flawonoidów, kwercetyny i kumaryny, a także ograniczonej ilości innych niezbędnych witamin i minerałów².

Właściwości lecznice lipy

Na gorączkę i przeziębienie

Właśnie obecność kwercetyny i kumaryny może odpowiadać za napotne właściwości lipy, przyspieszające powrót do zdrowia przy przeziębieniu, grypie i innych infekcjach³. Jej kwiatostany stosuje się również w celu zmniejszenia przekrwienia błony śluzowej nosa, podrażnienia gardła i kaszlu - to związki przeciwzapalne są znane z łagodzenia tkanek dróg oddechowych, ułatwiają wydalanie śluzu i flegmy oraz eliminują niektóre z najczęstszych objawów przeziębienia.

Na stres i lęki

Wodne ekstrakty lub napary otrzymane z kwiatów gatunków Tilia w medycynie ludowej są szeroko stosowane w leczeniu lęku. O działaniu antystresowym świadczą testy przeprowadzone na myszach, z których wynika, że ekstrakt z Tilia działa jako agonista obwodowego receptora benzodiazepinowego. Dzięki temu lipa drobnolistna może być stosowana w łagodzeniu bólu zatok i migren, bezsenności, stresu i paniki. Wykorzystywano ją również w leczeniu nerwowego kołatania serca oraz obniżaniu wysokiego ciśnienia krwi spowodowanego stresem i napięciem nerwowym⁴.

Działanie przeciwskurczowe lipy

Napar z lipy drobnolistnej zmniejsza napięcie mięśni gładkich, dlatego zaleca się go przy zaburzeniach trawienia i metabolizmu. Rozkurczające właściwości lipy, przypisywane kwasowi p-kumarynowemu i flawonoidom, zbadano in vitro z użyciem komórek jelit świnek morskich. Zastosowany w testach alkoholowy ekstrakt wywoływał zależny od dawki efekt na rozproszone komórki mięśni gładkich⁵.

Lipa dobra przy nadwadze

Lipa szerokolistna hamuje aktywność lipazy trzustkowej, przez co zmniejsza wchłanianie tłuszczy w przewodzie pokarmowym. Lipaza trzustkowa jest kluczowym enzymem rozkładającym trójglicerydy pokarmowe do glicerolu oraz kwasów tłuszczowych. Zahamowanie jej aktywności zmniejsza wchłanianie tłuszczu w przewodzie pokarmowym i stanowi jeden z mechanizmów wykorzystywanych w leczeniu otyłości.

Naukowcy przebadali ekstrakty ze 106 gatunków roślin leczniczych, warzyw i owoców, aby sprawdzić ich potencjalną zdolność hamowania lipazy trzustkowej. Najskuteczniejszymi surowcami okazały się lipa szerokolistna, mącznica lekarska, groch ogrodowy i świerk pospolity. Po dodatkowym określeniu ilości polifenoli w poszczególnych roślinach autorzy doszli do wniosku, że ekstrakty z lipy są obiecującym źródłem do opracowania żywności funkcjonalnej lub izolacji związków aktywnych zmniejszających wchłanianie tłuszczów⁶.

Lipa dobra przy hiperglikemii

Kwiaty lipy szerokolistnej zbadano również in vitro pod kątem ich profilu fenolowego, aktywności przeciwutleniającej i potencjału hamującego wobec kluczowych enzymów istotnych dla hiperglikemii i nadciśnienia. Okazało się, że silnie hamowały α-glukozydazę, co pozwala ograniczyć przyswajanie węglowodanów złożonych oraz obniżyć glikemię poposiłkową u pacjentów z cukrzycą typu 2 i stanem przedcukrzycowym. Wpływały również korzystnie na α-amylazę. Zdaniem autorów badania lipa ma potencjał zapobiegania hiperglikemii i nadciśnieniu związanemu z cukrzycą⁷.

Działanie przeciwnowotworowe lipy

W kilku badaniach potwierdzono także, że flawonoidy obecne w obu gatunkach Tilia mają właściwości przeciwutleniające, działając jako zmiatacze reaktywnych form tlenu zaangażowanych w rozwój wielu chorób, w tym raka. Jak stwierdzono, właśnie ta cecha jest powiązana z faktem, że etanolowe i wodne ekstrakty lipy drobnolistnej wykazują selektywną aktywność antyproliferacyjną wobec linii komórkowych chłoniaka⁸.

Zastosowanie lipy -  przepisy na produkty lecznicze z lipy

Napar z lipy na przeziębienie

Do niewielkiego garnka wrzuć łyżkę suszonych kwiatów lipy. Zalej szklanką wrzątku, przykryj i umieść garnuszek w większym garnku z wrzącą wodą. Postaw na kuchence i delikatnie podgrzewaj przez 10 min, starając się, aby w naczyniu z suszem nie zagotowała się woda. Napar pij przede wszystkim przy pierwszych objawach przeziębienia - nawet 3 razy dziennie. Później najlepiej połóż się do łóżka, by mógł zadziałać napotnie.

Płukanka z lipy na gardło

Łyżeczkę suszonych kwiatów lipy zalej wrzątkiem i pozostaw pod przykryciem na 5-10 min. Po upływie tego czasu odcedź i odstaw. Jeśli dopadło Cię zapalenie gardła lub angina, płucz gardło przestudzonym naparem z dodatkiem cytryny. Możesz również wykorzystać go jako okład na oczy, który złagodzi dolegliwości związane z zapaleniem spojówek i powiek, a także zlikwiduje obrzęki.

Herbatka z lipy na sen

Zmieszaj łyżeczkę suszonych kwiatów lipy z łyżeczką rumianku i melisy, zalej gorącą wodą i zaparzaj pod przykryciem przez 10-15 min. Wypij herbatkę przed pójściem do łóżka.

Przeciwbólowa kąpiel z kwiatami lipy

3 świeże kwiaty lipy lub 3-4 łyżki suszu zalej 1 l gorącej wody i parz przez 20-30 min pod przykryciem. Następnie odcedź i wlej do wanny z ciepłą wodą. Kąpiel z takim dodatkiem działa odprężająco i łagodząco przy bólach mięśniowych.