Kobiece zioła

Wbrew powiedzeniu najlepszymi przyjaciółmi kobiety wcale nie są diamenty, lecz zioła. Jak wynika z raportów naukowych na całym świecie, kobiety coraz chętniej z nich korzystają.

22% Amerykanek używa produktów naturalnych i stosuje ziołolecznictwo¹. Dzieje się tak, bo kobiety chcą mieć kontrolę nad własnym zdrowiem oraz boją się skutków ubocznych stosowania leków².

Jest to szczególnie prawdziwe w przypadku ciężarnych i karmiących piersią. Jednak zioła mogą być również przydatne w przypadku innych dolegliwości kobiecych, takich jak zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS), zaburzenia cyklu, bolesne menstruacje lub doświadczana w późniejszym wieku suchość pochwy. Na szczęście matka natura wyhodowała nam sporo zielonych pomocników.

Zioła pomocne w zaburzeniach miesiączkowania

Niepokalanek pospolity (Vitex agnus castus) pomocny przy menstruacji

Jest tradycyjnym lekarstwem na wiele schorzeń kobiecych. Pomaga złagodzić objawy PMS i PMDD (przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne) oraz bóle towarzyszące menstruacji.

175 kobietom cierpiącym na PMS przez 3 cykle menstruacyjne podawano codziennie kapsułkę z wyciągiem z niepokalanka lub witaminę B6. Okazało się, że niepokalanek znacznie bardziej wpłynął na złagodzenie objawów niż witamina B6 

Niepokalanek wyraźnie zredukował takie objawy, jak:

• napięcie emocjonalne,
• mastalgia (nadwrażliwość piersi),
• zaparcia,
• wzdęcia,
• bóle głowy,
• depresja³.

Przypuszcza się, że zioło podnosi poziom estrogenu i progesteronu. Ponadto działa podobnie jak dopamina, obniżając poziom prolaktyny, który wzrasta podczas PMS, a dodatkowo wpływa na uwolnienie beta-endorfin z systemu opioidowego w mózgu⁴.

Niepokalanek słynie też z korzystnego wpływu na regulację cyklu miesiączkowego. Naukowcy potwierdzili też, że Vitex agnus castus u większości kobiet (ok. 75%) sprawdza się w regulacji cyklu oraz zmniejsza bardzo obfite i długotrwałe krwawienie miesiączkowe.

Ma też korzystny wpływ na płodność – u samic myszy, które spożywały ekstrakt z niepokalanka, zaobserwowano wzrost poziomu hormonu luteinizującego i folikulotropowego, a także zahamowanie procesów prooksydacyjnych odpowiedzialnych za starzenie się⁵.

Niepokalanka nie powinny przyjmować:

• kobiety ciężarne i karmiące,
• kobiety cierpiące na endometriozę, mięśniaka macicy lub nowotwór macicy, jajników czy piersi.

Co ciekawe, u mężczyzn niepokalanek może spowodować obniżenie libido. Z tego powodu nazywany bywał również pieprzem mnichów, którzy spożywali go, aby łatwiej im było zachować celibat.

Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) łagodzi objawy PMS

Skuteczność standaryzowanego ekstraktu z tej rośliny w leczeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego oceniano w kontrolowanym, wieloośrodkowym badaniu z podwójnie ślepą próbą, w którym uczestniczyło 165 kobiet w wieku 18-45 lat.

Przez 2 miesiące otrzymywały one Ginkgo biloba lub placebo od 16. dnia pierwszego cyklu do 5. dnia następnego cyklu. Roślinny ekstrakt okazał się skuteczny przeciwko symptomom PMS – w szczególności łagodził tkliwość piersi oraz objawy neuropsychologiczne¹⁰.

Dzięgiel litwor i chiński (Angelica officinalis i sinensis) ppomagają w regulacji cyklu miesiączkowego 

Obie rośliny towarzyszą kobietą przez całe życie i to nie tylko w ginie czy wermucie (którym dodają smaku).

Zawierają m.in. flawonoidy, fitoestrogeny, kumaryny, kwasy organiczne, fitosterole, białko, glukozę, bergapten. Są też zasobne w wapń, chrom, magnez, mangan, fosfor, potas, cynk i kobalt oraz trochę witamin A, E oraz z grupy B.

Dzięki temu bogactwu substancji czynnych działają stabilizująco na gospodarkę hormonalną kobiety – regulują cykl menstruacyjny, zmniejszają bóle miesiączkowe, wspomagają leczenie wtórnego braku okresu, łagodzą uderzenia gorąca, redukują suchość pochwy, wzmacniają mięśnie macicy.

A przy tym poprawiają kondycję skóry i przywracają równowagę psychiczną. Nie należy ich tylko stosować w czasie ciąży¹³.

Maca (Lepidium meyenii) na dolegliwości miesiączkowe

Mieszkanki Peru od lat stosują korzeń tej rośliny w leczeniu zaburzeń hormonalnych i nieregularnych menstruacji oraz w profilaktyce objawów klimakterium (takich jak uderzenia gorąca, suchość pochwy, utrata energii, obniżenie libido i depresja).

Na podstawie dostępnego piśmiennictwa sugeruje się, że maca wykazuje skuteczność ze względu na obecność alkaloidów, które działają jako chemiczne inicjatory reakcji pobudzających organizm do zwiększonej produkcji hormonów bilansujących właściwe potrzeby fizjologiczne dostosowane do płci i wieku.

Badania wykazały, że jej korzeń może skutecznie łagodzić dolegliwości związane z okresem miesiączkowania (zwłaszcza bólem towarzyszącym PMS)⁹.

Melisa lekarska (Melissa officinalis) łagodzą objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

W doświadczeniu z udziałem studentek, które podczas fazy lutealnej w 2 kolejnych cyklach menstruacyjnych otrzymywały kapsułki zawierające 500 mg sproszkowanych liści melisy 2 razy dziennie, wykazano, że zarówno po pierwszym, jak i drugim miesiącu terapii wyraźnie zmniejszyły się u nich objawy PMS¹¹.

Zioła dla kobiet ciężarnych i karmiących

Biała kapusta (Brassica oleracea) dla kobiet karmiących

Dokonany przez uczonych z Singapuru przegląd badań wykazał, że stosowanie okładów z liści kapusty u kobiet z obrzękiem piersi zmniejszyło ból i twardość nabrzmiałego biustu oraz (dzięki temu) wydłużyło czas karmienia¹⁷.

Zdaniem autorów badania schłodzone liście kapusty mogą być przydatne w leczeniu obrzęku piersi. Potwierdzają to próby przeprowadzone przez Australijczyków i Niemców, którzy sprawdzali, jak kapuściane kompresy wpływają na ból u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego. Leczenie kapustą było skuteczniejsze od placebo¹⁸.

Oderwij od główki kapusty kilka liści, umyj je i włóż do lodówki. Gdy się schłodzą, rozbij je tłuczkiem do mięsa i włóż do biustonosza tak, by zakrywały całe piersi. Zmieniaj co jakiś czas liście na nowe. Okłady nie powinny trwać dłużej niż 20-30 min, ale można je powtarzać kilka razy dziennie.

Kubańskie oregano (Coleus amboinicus) pomocne w czasie połogu

Bywa też nazywane meksykańską miętą, a na Sumatrze – gdzie przeprowadzono badania nad jego wpływem na laktację – określa się je torbangun. Roślina jest tam od setek lat używana jako galaktolog (czyli środek pobudzający produkcję matczynego mleka).

W toku badania indonezyjscy uczeni ustalili, że torbangun jest zwykle podawany matce przez miesiąc po porodzie w celu przywrócenia jej stanu równowagi oraz dla oczyszczenia macicy¹⁹.

Kozieradka (Trigonella foenum-graecum) pobudza laktację

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia jako najlepsze pożywienie dla niemowlęcia²⁰. Tureccy badacze obserwowali wpływ herbaty ziołowej zawierającej kozieradkę na produkcję mleka matki i przyrost masy ciała niemowląt we wczesnym okresie poporodowym.

Okazało się, że suplementacja herbatką kozieradkową zwiększyła laktację i ułatwiała przywrócenia masy urodzeniowej niemowlęcia we wczesnych dniach po urodzeniu.

Imbir (Zingiber officinale) na nudności ciążowe

Kłącza rośliny są używane od czasów starożytnych jako tradycyjne lekarstwo na dolegliwości żołądkowo-jelitowe, nudności i wymioty. Najbardziej aktywnymi składnikami imbiru są składniki gorzkie, zwłaszcza gingerole i szogaole.

W różnych badaniach przedklinicznych oraz klinicznych potwierdzono podawanie imbiru jako skuteczną i bezpieczną metodę leczenia nudności i wymiotów w okresie ciąży²¹.

Potwierdza to systematyczny przegląd badań przeprowadzony przez włoskich uczonych. Wykazał on, że imbir był równie skuteczny, jak lek referencyjny (witamina B6) w łagodzeniu nasilenia nudności i wymiotów podczas ciąży²².

Jaśmin wielkolistny (Jasminum sambac) zahamowuje laktację

Czasem jednak, zamiast wzmagać produkcję mleka, trzeba ją wytłumić. W takim przypadku z pomocą przyjdzie jaśmin. W pewnym hinduskim badaniu porównano skuteczność kwiatów rośliny ze stosowaną zazwyczaj bromokryptyną w oparciu o stężenie prolaktyny w surowicy, oceny klinicznej stopnia obrzęku piersi oraz produkcji mleka.

Zarówno kwiaty jaśminu, jak i bromokryptyna powodowały znaczne zmniejszenie prolaktyny w surowicy, jednak spadek był znacznie większy w przypadku bromokryptyny.

Natomiast parametry kliniczne, takie jak obrzęk piersi, produkcja mleka wykazały jednakową skuteczność obu trybów terapii. Zdaniem autorów badania kwiaty jaśminu wydają się skuteczną i niedrogą metodą zahamowania poporodowej laktacji²⁴.

Ostropest plamisty (Silybum marianum) pobudza laktację

Pozyskiwana z niego sylimaryna zdaniem włoskich naukowców jest skutecznym galaktagogiem. Podawali oni 50 zdrowym kobietom w okresie laktacji mikronizowaną jej formę (420 mg/dzień) lub nierozróżnialny produkt placebo.

U pań otrzymujących przez 63 dni sylimarynę produkcja mleka wzrosła o 85,94% dziennie, a u karmiących, którym podawno placebo o 32,09%. Uczeni zauważyli też, że nie wpływała ona na jakość mleka²³.

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) - pomoc przy depresji poporodowej

To popularne rodzime zioło może skutecznie łagodzić zwłaszcza emocjonalne zaburzenia towarzyszące zespołowi napięcia przedmiesiączkowego. 19 kobiet skarżących się na dolegliwości z nim związane codziennie przez 2 miesiące zażywało tabletki zawierające 300 mg ekstraktu z dziurawca (standaryzowanego na hyperycynę).

U 13 z nich aż o 50% zmniejszyło się nasilenie takich objawów jak irytacja, płaczliwość, napięcie nerwowe, niepokój, zmienność nastroju, bezsenność oraz poczucie bycia poza kontrolą⁶.

Uczeni sprawdzili też, czy zioło można podawać paniom cierpiącym na depresję poporodową. W jednym z badań stwierdzono, że dziurawiec nie wpływa niekorzystnie na produkcję mleka ani na wzrost niemowlęcia⁷. W tym przypadku kobiety i ich dzieci poddano dwuletniej obserwacji.

Inne właściwości ziół dla kobiet

Soja (Glycine max) na migreny

Dowody sugerują, że cykliczne wahania estrogenu i progesteronu mogą wpływać na rozwój trudnej do leczenia migreny w fazie lutealnej. W takiej sytuacji pomocne mogą być fitoestrogeny (związki organiczne zawarte w roślinach, działające w organizmie ludzkim na podobieństwo estrogenów), a zwłaszcza obecne w soi izoflawony.

W jednym z badań 49 pacjentek przez 24 tygodnie przyjmowało placebo lub dzienną kombinację 60 mg izoflawonów sojowych, 100 mg dzięgla chińskiego (Angelica sinesis) i 50 mg pluskwicy groniastej (Cimicifuga racemosa).

Choć w ciągu pierwszego miesiąca terapii średnie nasilenie bólu głowy w obu grupach nie różniło się, po kilku tygodniach kobiety otrzymujące mieszankę fitoestrogenów odczuły znaczącą poprawę (o ok. 56%) w porównaniu do tych stosujących placebo, dzięki czemu mogły zminimalizować zażywanie środków przeciwbólowych⁸.

Czerwona koniczyna (Trifolium pratense) na suchość pochwy

Suchość pochwy najczęściej powiązana jest z poziomem estrogenów w organizmie kobiety. Gdy ten spada, zmniejsza się nawilżenie tego narządu. Lekarze fachowo nazywają to dyspareunią.

Dolegliwość najczęściej dotyka panie w okresie przekwitania, jednak zdarza się, że staje się problemem również młodszych kobiet. Dzieje się tak, gdy coś zakłóci równowagę hormonalną w ich organizmie.

W tej sytuacji pomóc mogą kumestany występujące właśnie w czerwonej koniczynie oraz nasionach słonecznika i kiełkach fasoli. Wykazują one podobieństwo do estronu i 17-beta-estradiolu (żeńskiego hormonu płciowego), i to właśnie dzięki swej budowie oraz powinowactwu do receptorów estrogenowych alfa i beta obserwuje się ich korzystne działanie w łagodzeniu objawów okresu przekwitania.

Wyniki prospektywnego, podwójnie ślepego, kontrolowanego placebo badania potwierdziły wpływ czerwonej koniczyny na zminimalizowanie suchości pochwy u zdrowych kobiet po menopauzie. Przy czym w przeciwieństwie do estrogenów steroidowych nie odnotowano niekorzystnego pogrubienia endometrium¹².

Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla) na stan zapalny

Ojciec Klimuszko polecał dodawanie koszyczków rumianku:

• do mieszanek na skąpe lub bolesne miesiączki,
• w celu złagodzenia bolesnych stosunków,
• na podrażnienia i uczucie pieczenia w sferze intymnej¹⁵.

Inni zielarze wskazują, że zioło skutecznie łagodzi dolegliwości piersi u kobiet oraz pomaga na związane z nimi i drogami rodnymi stany zapalne.

2 garście liści i kwiatów rumianku zaparz w litrze wody. Odstaw do ostygnięcia. Używaj, gdy napar jest ciepły, ale nie gorący. Dodaj do miski z ciepłą wodą i wymocz obolałe miejsca¹³.

Aloes zwyczajny (Aloe vera) działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo

Aloes ma właściwości regenerujące i wzmacniające, pobudza i przyspiesza gojenie ran. Stosowany miejscowo jako składnik preparatów do pielęgnacji skóry i śluzówek wspomaga regenerację oraz procesy obronne, działa osłonowo i przeciwzapalnie. Substancje aktywne zawarte w żelu aloesowym hamują rozwój Candida albicans, S. aureus oraz E. coli.

Potwierdzają to zarówno badania prowadzone na Sumatrze, jak i w Malezji, które dowiodły, że wyciągi alkoholowe z liści aloesu wykazują działanie zależne od stężenia wobec grzybów Aspergillus niger i Candida albicans, porównywalne ze standardowymi środkami przeciwgrzybiczymi¹⁶. Roślina wykazuje działanie nawilżające oraz poprawia mikrokrążenie błony śluzowej.

Chlorella zwyczajna (Chlorella vulgaris) przywraca elastyczność skóry

Ekstrakt z tej algi wykazuje działanie nawilżające, odżywcze, wzmacniające i stymulujące odnowę komórkową. Przywraca elastyczność skóry i błony śluzowej, pobudza syntezę elastyny i kolagenu.

W badaniu in vivo sprawdzano, jak przebiega gojenie się ran po cięciu u myszy, którym przez 12 dni nakładano hydrożelowy ekstrakt z chlorelli. Test gojenia się ran sugerował, że zwierzęta leczone hydrożelem wykazywały wyższą obecność odkładania kolagenu, zmniejszenie liczby fibroblastów i komórek zapalnych.

Ponadto wyciąg miał najwyższe wartości aktywności przeciwutleniającej (54,64%) i przeciwbakteryjnej wobec Klebsiella pneumoniae, Enterococcus faecalis i Escherichia coli¹⁴.