Wpływ adaptogenów na odporność - 4 kroki do zdrowia

1. Zioła i suplementy na stany zapalne

Surowcem roślinnym o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych i przeciwgorączkowych jest kora wierzby białej. Występuje ona często w suplementach diety także dlatego, że wpływa osłonowo na błony śluzowe jelit. Ponieważ jej głównymi składnikami są garbniki, flawonoidy i salicyna, odznacza się wyjątkowo silnym oddziaływaniem przeciwzapalnym - blokuje cyklooksygenazę, czyli jeden z enzymów sprzyjający aktywizacji pośredników stanu zapalnego. Zalecana jest również przy dolegliwościach reumatycznych i mięśniowych, bólach głowy i pleców oraz w stanach zapalnych przydatków u kobiet.

Warto wiedzieć, że salicyna naturalna w przeciwieństwie do syntetycznych salicylanów nie drażni błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Korzystanie z dobrodziejstw wierzby białej wyklucza jednoczesne przyjmowanie leków przeciwzapalnych, uspokajających, barbituranów oraz leków dla cukrzyków. Także kobiety w ciąży powinny zachować szczególną ostrożność, ponieważ surowiec ten przyjmowany regularnie może działać poronnie.

Niezastąpione są również owoce aronii, charakteryzujące się dużą zawartością antocyjanów i flawonoidów pomocnych w zahamowaniu procesów zapalnych. Wykazują one również skuteczność w przypadku zespołu metabolicznego, ponieważ pomagają osiągnąć właściwy poziomu cukru i cholesterolu we krwi. Owoce aronii są ponadto zasobne w pektyny, cukry, kwasy organiczne oraz żelazo i jod. Zawarte w nich kwasy, chlorogenowy i kawowy, działają ochronnie na trzustkę, wątrobę i nerki, wykazują właściwości antybakteryjne i żółciopędne. Hamują rozwój bakterii opornych na antybiotyki. Ponadto antocyjany i flawonoidy obecne w aronii poprawiają krążenie mózgowe i wieńcowe, a także w kończynach i gałkach ocznych. Wzmacniają i uszczelniają śródbłonki naczyń krwionośnych.

Pektyny wykazują właściwości prebiotyczne oraz ochronne w odniesieniu do nabłonka jelitowego i żołądkowego. Obniżają ponadto stężenie lipidów i cholesterolu we krwi, działając odtruwająco na organizm. Owoce aronii lub sok aroniowy łagodzą jednocześnie objawy nieżytu przewodu pokarmowego, przyspieszają gojenie owrzodzeń i nadżerek błon śluzowych, a także korzystnie działają w przypadku zespołu jelita drażliwego, łagodząc wysięk i stan zapalny.

Liście aloesu zawierają dużą ilość żelu o właściwościach kojących, przeciwzapalnych i zmniejszających przekrwienie tkanek. Miąższ znajdujący się w środkowej części rośliny zawiera wiele cennych składników. Jednym z nich jest glikozaminoglikan izomer D- mukopolisacharyd z rodziny cukrów, wzmacniający proces eliminacji toksyn, poprawiający działanie układu odpornościowego, działający przeciwbakteryjnie i antyseptycznie. Aloes zawiera również kwas salicylowy, witaminy i minerały (mangan, selen), mające właściwości przeciwutleniające. Dzięki steroidom roślinnym, takim jak np. lupeol, wykazuje silne działanie przeciwzapalne. Ponadto w składzie aloesu można znaleźć enzym blokujący procesy charakterystyczne dla stanów zapalnych, odpowiedzialne za rozszerzenie naczyń i ich przepuszczalność, wzrost temperatury, ból, zaczerwienienie i opuchlizny.

Doskonałym surowcem roślinnym o działaniu przeciwzapalnym jest również arnika górska. Olejek z arniki zawiera kilka kwasów tłuszczowych, m.in. kwas palmitynowy, linolenowy, linoleinowy i myrystynowy, a także tymol, który jest odpowiedzialny za właściwości przeciwbakteryjne. Ze względu na działanie przeciwbólowe i rozgrzewające arnika znajduje zastosowanie w zmniejszaniu bólu towarzyszącego skręceniom stawów, stłuczeniom mięśni i innym stanom zapalnym oraz w pokonywaniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Dodatkowo usprawnia krążenie i uszczelnia naczynia krwionośne, skracając rekonwalescencję po przebytych urazach. Należy jednak mieć na uwadze to, że substancje czynne z arniki zażywane wewnętrznie silnie działają na układ krążenia i przewód pokarmowy, więc mogą przyczyniać się do podniesienia ciśnienia tętniczego, zaburzeń pracy serca i podrażnienia żołądka oraz powodować bóle brzucha i wymioty. Dlatego osoby ze schorzeniami serca i po przebytym zawale lub z chorobą wrzodową powinny unikać doustnych preparatów z arniki.

Na przewlekłe stany zapalne znakomicie pomoże również boswellia znana pod nazwą olibanum. Dzięki zawartości olejków eterycznych i kwasów bosweliowych blokuje ona działanie enzymu aktywującego procesy zapalne, ma działanie przeciwutleniające i hamuje rozprzestrzenianie się stanu zapalnego tkanki łącznej. Współczesne badania kliniczne na zwierzętach dowiodły, że olibanum działa przeciwbólowo, zmniejsza stany zapalne, wpływa ochronnie, immunomodulująco, uspokajająco oraz przeciwbakteryjnie. Nie wywołuje efektów ubocznych w układzie pokarmowym nawet po wielu tygodniach stosowania. Jedynie osoby z nietolerancją pokarmową powinny przyjmować boswellię rozważnie.

2. Zioła na prawidłową odporność

W terapii chorób autoagresywnych powinno się wprowadzić do diety również naturalne preparaty o właściwościach immunostymulujących. Większa odporność organizmu zmniejsza ryzyko powrotu stanu zapalnego. Do ziół immunostymulujących należy m.in. jeżówka purpurowa zwana echinaceą. Surowiec leczniczy obecny jest w zielu i korzeniu. Jeżówka nie tylko wpływa korzystnie na układ immunologiczny, stymulując procesy regeneracyjne organizmu, lecz również oddziałuje przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo i przeciwbólowo. Charakteryzuje ją ponadto działanie rozkurczowe (stosunkowo słabe) oraz napotne. Przyczynia się także do pobudzania wydzielania soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego.

Skutecznością wykazuje się zwłaszcza wyciąg ze świeżego zioła standaryzowany alkoholem: 10 kropli rozcieńczonych niewielką ilością wody należy przyjmować przez 7 dni, a następnie zrobić 21 dni przerwy. Cykl ten powtarzamy jeszcze dwukrotnie. Zaleca się, aby kurację uodparniającą za pomocą jeżówki zacząć w okresie letnim, tj. od drugiej połowy lipca. Zastosowanie jeżówki w cyklu 3-miesięcznym uchroni nasz organizm przed wieloma infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi oraz nawracającymi infekcjami górnych dróg oddechowych.

Przeciwskazania do stosowania jeżówki purpurowej to gruźlica i białaczka, stwardnienie rozsiane, ciężka niewydolność wątroby oraz zakażenie wirusem HIV. Niewskazana jest także dla kobiet w ciąży i w okresie laktacji. Ze względu na to, że jeżówka ma właściwości silnie wpływające na układ immunologiczny, nie należy jej przyjmować z lekami upośledzającymi czynność wątroby oraz z lekami immunopresyjnymi, hamującymi reakcję odpornościową organizmu.

Nasiona czarnuszki siewnej wykazują wyjątkowo silne działanie antybakteryjne, przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Efekty terapeutyczne obserwuje się już po kilku tygodniach terapii przy spożyciu 500 mg oleju z czarnuszki 3 razy dziennie. Wzmocnieniu odporności przysłuży się napar z czarnuszki, który przyrządza się z 1 łyżeczki rozdrobnionych w moździerzu nasion na szklankę mleka lub wody (dla polepszenia walorów smakowych można dosłodzić łyżeczką miodu). Czarnuszka ze względu na swoje walory smakowe może być również składnikiem wielu potraw: sałatek, sosów czy pasty budwigowej.

Naturalnym antybiotykiem, który bezwzględnie niszczy bakterie i wirusy oraz wpływa na odporność naszego organizmu, jest nagietek, nazywany w środowisku zielarskim polskim żeń-szeniem. Ma właściwości immunostymulujące, przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Działa również odtruwająco, uspokajająco, słabo rozkurczowo i lekko napotnie. Herbatkę nagietkową przygotowuje się tradycyjnie jako napar. Aby uzyskać efekt leczniczy, należy pić 2–3 szklanki dziennie. Dostępny jest również wyciąg alkoholowy z nagietka. Nagietek można z powodzeniem łączyć z innymi ziołami rozgrzewającymi i oczyszczającymi krew, takimi jak ziele pokrzywy lub ziele majeranku.

Wspaniałym ziołem wzmacniającym odporność organizmu jest również bluszczyk kurdybanek, który należy do najstarszych roślin leczniczych występujących w Polsce. Można go przyjmować w postacia herbatki lub nalewki leczniczej. Regularne przyjmowanie kurdybanku chroni przed przeziębieniami i podnosi odporność organizmu dzięki działaniu wzmacniającemu pracę nerek i wątroby. Nalewkę z kurdybanku sporządza się następująco: 20 łyżek suszu (lub 2 garście świeżego ziela) wsypać do słoika i zalać 0,5 litra wódki żytniówki. Postawić w słonecznym miejscu na 10 dni, codziennie wstrząsać. Stosować 3 razy dziennie po 1 łyżeczce.

Także vilcacora kryje w sobie wiele cennych składników, które działają wzmacniająco na układ odpornościowy. Jest skuteczna w przypadku infekcji bakteryjnych i wirusowych, a także odznacza się silnymi właściwościami przeciwutleniającymi. Szczególnie cenne są alkaloidy wspomagające układ immunologiczny. Pośrednio regulują one procesy, jakim ulegają niektóre limfocyty zaangażowane w odpowiedź układu odpornościowego. Z kolei zawarte w vilcacorze glikozydy kwasu chinowego hamują działanie cząsteczek odpowiedzialnych za stan zapalny i łagodzą ból. Vilcacora jest jednak niewskazana podczas ciąży i karmienia piersią. Nie powinny jej zażywać osoby cierpiące na choroby autoimmunologiczne lub zażywające leki immunosupresyjne oraz przeciwzakrzepowe. Należy przestrzegać ściśle ustalonych dawek, ponieważ może spowodować biegunkę.

Jeśli chcemy wzmocnić odporność organizmu w chorobach autoimmunizacyjnych, nie zapominajmy o naturalnych antybiotykach w postaci czosnku i imbiru.

3. Zioła na jelita i wątrobę

W przypadku stanu zapalnego jelit sprawdzi się przede wszystkim aloes, chroniący błonę śluzową żołądka i jelit. Aby uzyskać kojący oraz ochronny efekt na powierzchni jelit, należy spożywać czysty sok z aloesu bez aloiny, czyli substancji drażniącej o działaniu przeczyszczającym. Musimy jednak z niego zrezygnować, gdy cierpimy na silny nieżyt żołądka, przewlekłe i patologiczne stany zapalne jelit, zapalenie wyrostka robaczkowego i silne bóle brzucha. Kurację aloesem najlepiej stosować na początku poszczególnych pór roku, np. wczesną wiosną. Jedna z kuracji polega na spożywaniu 25 ml żelu z aloesu dwa razy dziennie. Pierwszą dawkę przyjmujemy na czczo, a drugą wieczorem przed snem. Żel można lekko rozcieńczyć sokiem ze świeżo wyciśniętych owoców. Pijemy go wówczas kilka razy dziennie, rozpuszczając wcześniej miksturę w szklance wody.

Jeśli w jelitach zachodzą silne procesy fermentacyjne, warto sięgnąć po napar z malwy. Ma ona delikatne właściwości przeczyszczające, łagodzi stany zapalne błony śluzowej jelit, reguluje ich perystaltykę. W celu przygotowania naparu należy łyżeczkę suszonych kwiatów malwy wraz z łyżeczką siemienia lnianego zalać szklanką wrzątku. Następnie dodać łyżeczkę skórki pomarańczowej i pozostawić do zaparzenia na 30 minut. Odcedzić i pić dwa razy dziennie do uzyskania poprawy.

Z kolei orzech włoski reguluje pracę okrężnicy i pomaga w zapobieganiu problemom jelitowym, także związanym z zespołem jelita drażliwego. Wspomaga odprowadzanie płynów oraz regenerację tkanki jelit, oczyszczając w ten sposób skórę, trzustkę, wątrobę i układ limfatyczny. Terapię z wykorzystaniem orzecha włoskiego można rozpocząć w każdej chwili i należy ją powtarzać 2–3 razy w roku w jedno- lub dwumiesięcznych cyklach. Zalecana dawka to zazwyczaj 30 kropli rozpuszczonych w pół szklanki wody mineralnej, wypijana 3 razy dziennie, 15 minut przed każdym głównym posiłkiem lub po zakończeniu jedzenia.

Naturalnym środkiem przeczyszczającym jest babka płesznik. Jej ziarna zawierają śluz, który w zetknięciu z sokiem żołądkowym pęcznieje, stymulując w ten sposób pracę jelit. Prawdopodobnie ma ona również właściwości kojące. Babkę płesznik spożywa się w postaci proszku ze wskaźnikiem pęcznienia nie niższym niż 10, 1-3 razy dziennie, obficie popijając wodą.

W sposób wyjątkowo korzystny na jelita wpływa łopian z lukrecją. Pomaga on, gdy dochodzi do upośledzenia odpływu żółci oraz przeciążenia okrężnicy toksynami, a także w chorobie wrzodowej. Normalizuje działanie jelit oraz ich perystaltykę. Aby przygotować wywar z łopianu i lukrecji, należy włożyć do garnka po łyżce każdego z korzeni i zalać je 0,5 litra wody. Następnie doprowadza się wodę do wrzenia i gotuje przez 10 minut. Po zdjęciu z ognia należy pozostawić wywar na następnie 10 minut. Potem odcedzić i pić jedną szklankę rano na czczo oraz jedną po południu na pusty żołądek. Nie należy płynu dosładzać. Taką kurację, aby przyniosła rezultaty, należy prowadzić przez tydzień.

Wśród surowców zielarskich stosowanych w kuracji oczyszczającej wątrobę karczoch nie ma sobie równych. Wyciągi i napary z karczocha działają żółciotwórczo i żółciopędnie. Obniżają poziom trójglicerydów i cholesterolu oraz cukru we krwi, zapobiegają stłuszczeniu wątroby, serca, nerek i mięśni szkieletowych. Stymulują wydzielanie soków trawiennych, zapobiegają atonii jelit oraz regulują wypróżnienia. Stymulują procesy odtruwania organizmu i eliminacji szkodliwych toksyn. Karczoch polecany jest jako środek hepatoprotekcyjny oraz pobudzający przemianę materii oraz w przypadku zaburzeń o podłożu metabolicznym i alergicznym.

Ostropest plamisty dzięki obecności sylimaryny w swoich owocach wykazuje działanie żółciotwórcze, żółciopędne, detoksykujące, przeciwzapalne oraz hepatoprotekcyjne. Chroni przy tym komórki wątrobowe przed szkodliwym wpływem m.in. mikotoksyn, paracetamolu i etanolu. Ma silne działanie antyoksydacyjne. Spowalnia również tworzenie się prostaglandyn prozapalnych.

4. Zioła na stres

Tonizujący wpływ na układ nerwowy wykazuje wiele ziół. Ponieważ przewlekły stres wiąże się nie tylko ze spadkiem nastroju, ale także z bezsennością i osłabieniem, warto stosować mieszanki oddziałujące kompleksowo.

Zarówno szyszki chmielu, jak i korzeń kozłka lekarskiego zmniejszają napięcie i lęk oraz ułatwiają zasypianie i ograniczają wybudzanie się w nocy. Nie powodują przy tym uczucia otumanienia oraz nie wpływają na zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych. Warto je stosować regularnie przy problemach z bezsennością i nerwowością. Kobietom w ciąży nie poleca się przyjmowania preparatów na bazie chmielu ze względu na jego działanie estrogenne.

Szczególnie pomocne w zwalczaniu skutków długotrwałego stresu, będącego wynikiem intensywnej aktywności fizycznej i umysłowej, są również jagody goji. Poprawiają samopoczucie oraz redukują stany zapalne w organizmie. W ich składzie można znaleźć m.in. karotenoidy, witaminy, minerały i polisacharydy. Zwiększają też odporność. Przyjmowanie jagód goji zaleca się w pracowitych okresach życia, a zwłaszcza sportowcom i osobom intensywnie trenującym. Owoce te spożywa się w postaci suszonych jagód jako dodatek do muesli, ale także w postaci soku (ma wyjątkowo silne działanie regenerujące). Istnieją również suplementy, które zaleca się w przypadku utraty energii. Zażywa się wówczas 2 kapsułki dziennie przez 15 dni.