Nasze magazyny
Przyczyn wypadania włosów i łamliwości paznokci może być bardzo wiele. Czasami jest to po prostu przejściowy stan, wynikający np. ze zmiany pór roku. Zdarza się, że osłabienie włosów i paznokci to jeden z efektów wzmożonego stresu lub przemęczenia, osłabienia odporności i przebytych infekcji czy złej diety.
Jeśli włosy wypadają, a paznokcie łamią się od kilku miesięcy, warto wykonać podstawowe badania kontrolne (np. morfologię krwi) i zbadać poziom niektórych pierwiastków w organizmie. Na kondycję włosów i paznokci wpływają bowiem np. niedobory cynku i żelaza. W przypadku włosów zdarza się, że ich osłabienie wynika ze stosowanych zabiegów fryzjerskich. Jeśli regularnie je suszysz, prostujesz albo farbujesz (zwłaszcza rozjaśniasz) mają prawo być przesuszone i łamliwe, a w konsekwencji częściej wypadać.
W przypadku włosów jest jeszcze jedna potencjalna przyczyna: hormony. Włosy skóry głowy pozostają pod dużym wpływem układu hormonalnego. Najbardziej widać to u kobiet ciężarnych, które ze względu na wysokie stężenie estrogenów cieszą się wyraźną poprawą ich kondycji. Z tej samej przyczyny w okresie przekwitania, kiedy produkcja estrogenu spada, u ok. 1/3 kobiet dochodzi do pogorszenia jakości i gęstości włosów, a nawet do łysienia rozlanego, przypominającego łysienie u mężczyzn (androgenetic alopecia).
Badania immunohistochemiczne mieszków włosowych potwierdzają wówczas dominację receptorów androgenowych w mieszku włosowym nad receptorami estrogenowymi i progesteronowymi1. Szczególnie wyraźna utrata włosów ma miejsce zaraz po zakończeniu miesiączkowania.
Ponieważ w regulacji aktywności mieszkowej (czyli w procesie wzrostu włosa) główną rolę grają hormony, warto przyjrzeć się również swojej tarczycy. To jej hormony wpływają bezpośrednio na włosy poprzez specjalne receptory, które pobudzone przez właściwy hormon wywołują konkretną reakcję. Receptory dla hormonów tarczycy są zlokalizowane w newralgicznych dla włosa miejscach, tj. na fibroblastach i keratynocytach mieszka włosowego, a więc odpowiadają za tempo jego wzrostu oraz jakość wytworzonego włosa.
Jednak hormony tarczycy wpływają również pośrednio na włosy poprzez regulację metabolizmu i podaży tlenu. W wyniku nieprawidłowości tych procesów do mieszka włosowego dociera mniej substancji odżywczych. Cynk i inne pierwiastki, takie jak miedź i selen, są potrzebne do syntezy hormonów tarczycy, a ich niedobór może prowadzić do niedoczynności tarczycy. Z drugiej strony hormony tarczycy są istotne dla absorpcji cynku, a zatem ich niewydolność może spowodować nabyty niedobór tego pierwiastka2.
Przy niedoczynności gruczołu oprócz wypadania obserwuje się włosy suche i łamliwe, trudne do rozczesania i bez połysku. Przyczyną jest skrócenie tzw. etapu telogenu (okresu spoczynku i wypadania) włosa. Z kolei w nadczynności tarczycy dochodzi do zahamowania fazy anagenu (wzrostu) i przerzedzenia się włosów z siwieniem3. Warto podkreślić, iż większość (ponad 80%) włosów, jakie mamy na głowie, znajduje się właśnie w fazie telogenu. W związku z tym, jeżeli dojdzie do jej skrócenia, obserwuje się nagłą i wzmożoną utratę włosów.
W trychologii łysienie tego typu określa się mianem łysienia telogenowego. Ujawnia się ono w okresie 2-3 miesięcy od zadziałania tzw. czynnika wywołującego, czyli w tym wypadku niedoboru lub braku hormonów tarczycy. Wypadanie włosów może być nawet pierwszym objawem nieprawidłowej pracy gruczołu. Dlatego warto wykluczyć tę przyczynę, kontrolując TSH, FT3 i FT4.
Wypadanie włosów powoduje również przyjmowanie niektórych leków, np. cytostatyków, antymetabolitów, antykoagulantów (kumaryna, heparyna), obniżających cholesterol czy beta-blokerów4. Jeśli jednak powyższe czynniki chorobowe zostaną wykluczone jako przyczyna osłabienia włosów i paznokci, najprawdopodobniej wynika ono po prostu z niedoborów w diecie kilku kluczowych składników.
By włosy i paznokcie utrzymywały się w dobrej kondycji, należy bowiem sięgać po orzechy, warzywa liściaste, ryby, tran i wątróbkę - zawierają one niezbędne witaminy, żelazo, wapń, magnez, cynk, aminokwasy siarkowe i kwasy tłuszczowe. Z kolei nadmiar produktów przetworzonych w diecie utrudnia wchłanianie tych substancji.
Żelazo
Niedobór żelaza może być jedną z głównych przyczyn nadmiernego wypadania włosów i łamliwości paznokci. Jest ono minerałem niezbędnym w najważniejszych procesach życiowych komórki, dostarcza jej energii i uczestniczy w podziałach i różnicowaniu, przez co wpływa na jej strukturę i tempo wzrostu.
Sprawdzono to w badaniu z udziałem ponad 5 tys. kobiet w wieku od 35 do 60 lat. Na podstawie wieloczynnikowej analizy podzielono je na 3 grupy: z brakiem wypadania włosów, umiarkowaną ich utratą i nadmiernym wypadaniem. Okazało się, że wśród kobiet dotkniętych wypadaniem włosów niski poziom żelaza (5. Analiza wskazała, że zbyt niskie stężenie żelaza stanowi czynnik ryzyka utraty włosów u kobiet przed menopauzą.
Najlepszymi źródłami żelaza w diecie są mięso i zielone warzywa.
Cynk
Ten pierwiastek stanowi katalizator dla wielu enzymów i jest związany z istotnymi funkcjami w mieszku włosowym, m.in. jako silny inhibitor regresji mieszka włosowego przyspieszający jego odzyskiwanie6. Ponadto cynk ma działanie antyoksydacyjne, chroni przed utlenianiem, utrzymuje prawidłowe stężenie witaminy A oraz uczestniczy w syntezie białek, węglowodanów i lipidów. Reguluje też wydzielanie łoju, chroniąc włosy przed przesuszeniem lub łojotokiem.
Podawany doustnie przez 12 tygodni suplement cynku dał pozytywne efekty leczenia wypadania włosów u 66,7% pacjentów, znacznie zwiększając poziom pierwiastka w surowicy (z 56,9 do 84,5 ng/dl)7. Autorzy tego badania (które przeprowadzono na zaledwie 15 osobach) sugerują, że suplementacja cynkiem może być skuteczną metodą leczenia uzupełniającego dla łysiejących pacjentów, u których tradycyjne sposoby terapii okazały się nieskuteczne.
Duże ilości cynku znajdują się w orzechach, migdałach, pestkach dyni i słonecznika.
Krzem
Poziom tego śladowego pierwiastka w organizmie spada wraz z wiekiem. Krzem powstrzymuje siwienie włosów, wzmacnia kruche paznokcie i włosy oraz zwiększa odporność na grzybice i zakażenia bakteryjne. Odgrywa również ważną rolę w mineralizacji kośćca, zapobiegając jego odwapnieniu.
Właściwości te potwierdzają badania. W jednym z nich, kontrolowanym placebo, stwierdzono, że dzięki suplementowi krzemu przyjmowanemu przez 9 miesięcy cienkie włosy stały się znacznie grubsze, mocniejsze i bardziej elastyczne8.
Z kolei w przypadku paznokci krzem nie tylko poprawił ich strukturę i jakość, ale też zapobiegał pojawianiu się infekcji. Również w tegorocznym badaniu, przeprowadzonym w Brukseli z udziałem 50 kobiet, którym przez 20 tygodni podawano codziennie 10 mg krzemu lub placebo, zaobserwowano znaczącą poprawę kruchości paznokci i włosów9.
Dobrym źródłem krzemu jest sok z ogórka, który zawiera także spore ilości siarki (przyspieszającej wzrost włosów, zapobiegającej ich wypadaniu oraz zmniejszającej łamliwość i rozdwajanie), a także potasu, sodu, wapnia i fosforu. Należy pić 0,5 szklanki soku dziennie. Jednak ze względu na zawartość krzemu ziołem wykorzystywanym najczęściej w kosmetykach i suplementach na wzmocnienie włosów i paznokci jest skrzyp polny. Działa on przeciwbakteryjnie, remineralizująco i regenerująco, jest również cennym źródłem flawonoidów i potasu. Wyciąg ze skrzypu stanowi podstawowy składnik szamponów, odżywek i tabletek.
Skrzypokrzywa
Nie trzeba jednak sięgać po spreparowane postaci skrzypu, aby skorzystać z jego właściwości. Dla wzmocnienia włosów i paznokci poleca się regularne picie naparu ze skrzypu i pokrzywy, nazywanego skrzypokrzywą. Aby go przygotować, wystarczy zalać szklanką wody łyżkę stołową suszonych ziół obu gatunków i gotować je na wolnym ogniu przez 10-15 min. Jeśli korzystamy z gotowych herbatek ziołowych, można zaparzyć je według przepisów na opakowaniach.
Herbatkę powinno się pić 1-2 razy dziennie przez maksymalnie 3 miesiące, po których należy zrobić miesięczną przerwę.
Taka mieszanka ziół to najbardziej naturalny sposób na dostarczenie włosom i paznokciom substancji niezbędnych do ich prawidłowego wzrostu. Ekstrakty z liści i korzeni pokrzywy wykazują właściwości wzmacniające mieszki włosowe oraz zapobiegające łupieżowi i łojotokowi skóry. Są składnikami wielu kosmetyków (kremów, maseczek, toników i szamponów) stosowanych w pielęgnacji skóry i włosów skłonnych do przetłuszczania się10.
Z pokrzywy można również przygotować płukankę do włosów, która je wzmocni, równocześnie nadając blasku i sprężystości. Łyżkę suszonego ziela należy zalać wrzątkiem i parzyć pod przykryciem przez ok. 30 min. Później, kiedy napar przestygnie, przepłukuje się nim czyste włosy. Trzeba jednak pamiętać, że zewnętrzne stosowanie pokrzywy może powodować reakcję uczuleniową.
Witaminy
Dla wzmocnienia struktury włosów i paznokci szczególnie istotne są witaminy C i E oraz wszystkie z grupy B, które regulują wydzielanie sebum, poprawiają strukturę i połysk włosa oraz opóźniają pojawienie się siwizny. W jednym z badań podawanie suplementu diety zawierającego m.in. witaminy B2, B5, B6, B8 oraz bogaty w kwasy nienasycone olej z ryb spowodowało znaczne zmniejszenie wypadania włosów i poprawę stanu paznokci11.
Szczególne znaczenie przypisuje się rozpuszczalnej w wodzie witaminie B7 (H, biotynie) - zdaniem niektórych ekspertów łysienie jest jednym z wielu skutków jej niedoboru12. Szwajcarskie badania wykazały wzrost grubości blaszki paznokci o 25% u pacjentów z kruchymi paznokciami, którzy otrzymali suplement biotyny i innych witamin z grupy B13.
Źródłem witamin są przede wszystkim warzywa i owoce, ale można znaleźć je również w drożdżach, kaszy gryczanej, orzechach laskowych i migdałach.
Ostrożeń warzywny (C. oleraceum)
Badania przeprowadzone na tej roślinie z rodziny astrowatych wykazały jej potencjalne zastosowanie jako środka skutecznego w kosmetyce w formie płukanki przeciw wypadaniu włosów14. Wyciągi z ostrożnia zalecane są do stosowania zewnętrznego w zapaleniu spojówek, świądzie skóry, wysypce alergicznej, trądziku, uszkodzeniu naskórka, oparzeniach termicznych i słonecznych I stopnia, żylakach podudzi, łupieżu i wypadaniu włosów oraz w postaci kąpieli do pielęgnacji skóry. Napar z ziela może być stosowany nawet u niemowląt, w tym u dzieci z atopowym zapaleniem skóry, którym przynosi szybką ulgę.
W skład ostrożnia wchodzą m.in. flawonoidy, sterole, alkaloidy, poliacetyleny, acetyleny, fenolokwasy, triterpeny, węglowodory, laktony seskwiterpenowe, lignany oraz sole mineralne.
Domowe płukanki
Fot. FreeImages.com/Marek Bernat
Nie tylko skrzyp polny, pokrzywa i ostrożeń warzywny są naturalnymi źródłami cennych dla włosów i paznokci pierwiastków. Zewnętrznie można stosować również samodzielnie przygotowane płukanki. Aby wzmocnić paznokcie, wystarczy zmieszać kilka kropel soku z cytryny z łyżką oliwy z oliwek i wetrzeć powstały preparat w płytkę paznokci. Najlepiej nałożyć bawełniane rękawiczki i pozostawić go na noc.
Odżywcze właściwości wykazuje również aloes. Łyżkę żelu aloesowego wymieszaj z 3 kroplami oliwy z oliwek, a kiedy składniki się połączą, nasącz nimi wacik kosmetyczny i posmaruj paznokcie, aż do całkowitego wchłonięcia. Z kolei aby odżywić, zmiękczyć i wygładzić włosy, można zastosować płukankę z siemienia lnianego: 2-3 łyżeczki siemienia wsyp do garnka z gotującą się wodą, zamieszaj chwilę (do uzyskania lekko gęstej konsystencji) i odstaw do wystudzenia. Dolej szklankę przegotowanej wody i płucz włosy powstałą mieszanką.
Pielęgnacja
Często zapominamy, że na kondycję włosów i paznokci (a także skóry twarzy czy stóp) wpływają nasze codzienne zachowania, a przede wszystkim kontakt z niektórymi substancjami. Paznokcie mogą się niszczyć np. po częstym narażeniu na zetknięcie z detergentem. Dlatego zmywając naczynia bądź sprzątając, zawsze powinno się zakładać rękawiczki.
Również pielęgnacja paznokci może - paradoksalnie - wpłynąć na nie niekorzystnie. Zbyt intensywne piłowanie, nieumiejętne obcinanie skórek czy korzystanie ze sztucznych paznokci (takich jak tipsy) powoduje ich kruchość i osłabienie. Poza tym wybierając lakiery i zmywacze do paznokci warto zwrócić uwagę na ich skład - należy unikać dodatku acetonu i alkoholi, które przesuszają płytkę.
W przypadku pielęgnacji włosów ważne jest unikanie zawartego w niektórych szamponach detergentu syntetycznego SLS (Sodium Laureth Sulfate). Wysusza on włosy, zaburza wydzielanie łoju przez skórę oraz upośledza działanie gruczołów apokrynowych, odpowiedzialnych za wydzielanie potu przez skórę. Zamiast detergentu w szamponach i odżywkach powinny znaleźć się naturalne substancje, które wzmocnią je i nawilżą (np. D-panthenol, aloes, olejek arganowy lub migdałowy).
- Cutis., 2005; 75(6)
- Int J Trichology 2013; 5 (1): 40-42
- Nowa Medycyna 2002; 3, https://goo.gl/uUK5Ml
- Nowa Medycyna 2003; 1, https://goo.gl/xPdPIL
- Eur J Dermatol 2007; 17: 507-512
- Exp Dermatol 2005; 14: 844-853
- Ann Dermatol 2009;21:142-146
- Arch Dermatol Res 2007; 299: 499-505
- An Bras Dermatol 2016; 91 (3): 331-335
- Phytomedicine 2007; 14 (6): 423-435
- Advances in Therapy 2007; 24 (5): 1154-1171
- Expert Rev Endocrinol Metab 2008; 3: 715-724
- Cutis 1993; 51 (4): 303-305
- Jędrzejko K, Klama H, Żarnowiec J. Zarys wiedzy o roślinach leczniczych. Śl Akad Med, Katowice 1997
