Jak pozbyć się zmęczenia towarzyszącego problemom z tarczycą?

Czy przyczyną zmęczenia może być problem z tarczycą? Dr Sarah Myhill szczegółowo opisuje główne przyczyny spadku poziomu energii i wskazuje, jak sobie z nimi radzić.

Artykuł na: 29-37 minut
Zdrowe zakupy

Ścisłe dopasowanie zapotrzebowania na energię do jej dostaw ma fundamentalne znaczenie dla przetrwania. Kiedy tygrys szablozębny atakował jednego z naszych pierwotnych przodków, musieli oni wykonać iście olimpijski sprint wymagający maksymalnego poboru energii. Z drugiej strony odpoczynek w ciepłym legowisku pozwala na jej ograniczone dostawy. Tego rodzaju równowaga jest możliwa dzięki 2 gruczołom: nadnerczom i tarczycy.

Ogólnie mówiąc, obciążenie podstawowe tarczycy wyznacza wskaźnik podstawowej przemiany materii i odpowiednio dostraja nadnercza. Podczas odpowiedzi – do której dochodzi w ciągu minut, a nawet sekund – wydzielana jest adrenalina, po której może nastąpić reakcja – w ciągu godzin lub nawet minut – determinowana przez kortyzol. W organizmach zimujących niedźwiedzi obserwuje się niskie poziomy hormonów tarczycy. U ludzi ich stężenie wzrasta latem. Ma to perfekcyjny ewolucyjny sens.

Lekarzom od dawna nie udaje się pojąć podstawowego znaczenia terapeutycznego diety, mikroelementów i mitochondriów. To kiepskie rozeznanie dotyczy również funkcji tarczycy i nadnerczy. O ile diagnozuje się i leczy przypadki całkowitej niewydolności tych gruczołów, częściowe dysfunkcje już nie. Między funkcjonowaniem na poziomie 100% a kompletną dysfunkcją rozciąga się rozległa szara strefa, która rośnie wraz z wiekiem i zmęczeniem, ale wymyka się rozpoznaniom endokrynologów. Konwencjonalne badania krwi pod kątem funkcjonowania tarczycy i nadnerczy są nieefektywne i nagminnie błędnie interpretowane. Lekarze używają testów jako usprawiedliwienia dla odsyłania pacjentów pomimo ich objawów klinicznych, więc potrzeba leczenia pozostaje niezauważona. W gruncie rzeczy jeśli wyniki badań mieszczą się w granicach populacyjnych wartości referencyjnych, wyłącza się myślenie. Ignoruje się obraz kliniczny, a zmęczonego pacjenta odsyła.

Niedoczynność tarczycy już jest powszechna – dotyka ok. 10% mieszkańców Zachodu – ale mimo to diagnozowana zbyt rzadko – tylko mniej niż 2% pacjentów jest poddawanych terapii. Według szacunków dr. Kennetha Blancharda, konsultanta w dziedzinie endokrynologii, do 40% Amerykanek ma niedoczynność tarczycy i skorzystałoby na przyjmowaniu hormonów. Z mojego doświadczenia z pacjentami, których konsultuję, a którzy uskarżają się na zmęczenie, wynika, że wszyscy mają zespół metaboliczny, większość – problemy z tarczycą, a wielu – z nadnerczami. W przypadkach ciężkiego wyczerpania stwierdzam również niewydolność mitochondriów.

Co może być przyczyną zmęczenia?

Niedoczynność tarczycy powinno się podejrzewać, jeśli nadal odczuwa się wiele z objawów spadku poziomu energii, mimo stosowania diety paleoketogenicznej, przyjmowania podstawowego pakietu mikroelementów i wizyty u lekarza, który wykluczy chorobę i stwierdzi, że nic więcej nie jest w stanie zrobić.

Po pierwsze należy wykonać pomiary poziomów hormonów: tyreotropowego (TSH), wolnej tyroksyny (T4) i wolnej trijodotyroniny (T3) we krwi w celu względnej eliminacji nadczynności tarczycy. Czasem z powodu zmęczenia może cierpieć pacjent ze zbyt wysokim poziomem tyroksyny.

Następnie ważne jest uzyskanie obrazu klinicznego przez pomiary temperatury wnętrza ciała, szybkości tętna, ciśnienia oraz samopoczucia pacjenta. Jeśli sugerują one biochemiczną i kliniczną możliwość potrzeby leczenia, można postawić hipotezę o niedoczynności tarczycy, którą się wówczas testuje i wykonuje badania. Jeśli objawy ustępują, a temperatura wnętrza ciała, tętno i ciśnienie tętnicze się normalizują, hipoteza się potwierdza, a diagnoza zostaje postawiona.

Innymi słowy: jeśli leczenie działa, następuje rozpoznanie. Ten połączony problem szarej strefy tarczycy i nadnerczy jest bardzo powszechny, a pacjenci są przez lekarzy odsyłani z kwitkiem. Przez to, według moich szacunków, dotyka on już setek tysięcy osób, które biorą sprawy w swoje ręce i podejmują decyzje o leczeniu. Widziałam wiele z nich i zawsze byłam pod wrażeniem ich wiedzy i diagnostycznej przenikliwości. Między nami wszystkimi rozwija się bezpieczna i skuteczna przestrzeń do powrotu do zdrowia.

Co powoduje zmęczenie nadnerczy?

Podejrzewam, że zmęczenie tych gruczołów to część zespołu metabolicznego. Wahania poziomu cukru we krwi są dla organizmu stresujące. Glukoza to bardzo szkodliwa cząsteczka. Jest "lepka", co powoduje lepkość krwi i uszkodzenie nabłonka tętnic.

Insulina ma za zadanie kontrolę wysokiego poziomu cukru, więc powoduje jego spadek. Nagle może go zabraknąć do zasilania przystosowanych do glukozy mitochondriów, a dostawy energii zostają wstrzymane. Popłoch! Następuje wydzielanie błyskawicznego hormonu paniki – adrenaliny – a następnie kortyzolu, DHEA i innych.

Zespół metaboliczny charakteryzuje się skokami poziomów hormonów nadnerczy, więc nic dziwnego, że gruczoły te ulegają zmęczeniu. Nasila to ich zapotrzebowanie na naturalne substancje, zwłaszcza witaminę C – mikroelement, którego niedobory występują u ludzi najczęściej.

Przyczyny dysfunkcji tarczycy

  • Brak bodźca z przysadki mózgowej (tzw. wtórna niedoczynność tarczycy)
    • Geneza: Najczęstszy rodzaj niedoczynności tarczycy u moich pacjentów z zespołem przewlekłego zmęczenia. Podejrzewam, że znaczące role odgrywają tu zatrucie chemikaliami, zwłaszcza organofosforanami, oraz niedobór witaminy B12.
    • Metoda łagodzenia objawów: Unikaj narażenia na chemikalia. Staraj się odżywiać produktami pochodzenia organicznego. Aby pozbyć się toksyn, stosuj metody termiczne, takie jak sauna na podczerwień.
  • Brak jodu do wytwarzania hormonów tarczycy
    • Geneza: Niedobór jodu ma charakter pandemiczny.
    • Metoda łagodzenia objawów: Przyjmuj 1 mg jodu dziennie.
  • Zatrucie tarczycy przez: fluor i/lub brom, toksyczne metale, takie jak rtęć, ołów, kadm i aluminium, mykotoksyny
    • Geneza: Z fluoryzowanej wody, pasty do zębów lub zabiegów stomatologicznych.
    • Metoda łagodzenia objawów: Unikaj ekspozycji na fluor.
    • Geneza: Z polibromowanych bifenyli, stosowanych jako substancje ognioodporne w miękkich elementach umeblowania.
    • Metoda łagodzenia objawów: Unikaj. Stosuj metody termiczne w celu detoksykacji.
    • Geneza: Te metale ciężkie ulegają bioakumulacji, więc ekspozycja z przeszłości zawsze jest istotna.
    • Metoda łagodzenia objawów: Unikaj. Aby wspomóc detoksykację, zażywaj minerały, witaminę C i glutation.
    • Geneza: Ze zniszczonych przez wodę budynków i/lub łagodnych infekcji, najczęściej przewlekłego zapalenia zatok przynosowych.
    • Metoda łagodzenia objawów: Unikaj. Wykonaj pomiar mykotoksyn w moczu.
  • Autoimmunologiczne uszkodzenie tarczycy
    • Geneza: Choroby autoimmunologiczne dotyczą obecnie 20% mieszkańców Zachodu.
    • Metoda łagodzenia objawów: Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia autoagresji są szczepienia, niedobór witaminy D i spożywanie produktów nabiałowych. Raz zniszczona tarczyca już się nie odbuduje. Do końca życia pacjenta będzie konieczna terapia zastępcza.
  • Poinfekcyjne uszkodzenie tarczycy
    • Geneza: Może to być infekcja wirusowa, bakteryjna lub grzybicza.
    • Metoda łagodzenia objawów: Raz zniszczona tarczyca już się nie odbuduje. Do końca życia pacjenta będzie konieczna terapia zastępcza.
  • Niedobór selenu, cynku lub żelaza
    • Geneza: Pierwiastki te są niezbędne do konwersji nieaktywnej T4 do aktywnej T3.
    • Metoda łagodzenia objawów: Codziennie przyjmuj multimineralny suplement diety.
  • Oporność na hormony tarczycy
    • Geneza: W organizmie nie brakuje hormonów tarczycy, ale ich receptory są zablokowane. Może to skutkować wysokim poziomem odwrotnej T3 lub toksycznych chemikaliów i metali ciężkich. Podejrzewam, że odporność na hormony tarczycy to element zespołu metabolicznego.
    • Metoda łagodzenia objawów:
      • Unikaj toksycznych chemikaliów i metali ciężkich.
      • Łagodź objawy toksycznego obciążenia według powyższych wskazówek.
      • Stosuj dietę paleoketogeniczną.
      • Zbadaj poziom odwrotnej T3 we krwi – jej wysokie stężenie to jedna z przyczyn oporności na hormony tarczycy.
  • Kombinacja wszystkich powyższych lub niektórych z nich
    • Geneza: Zazwyczaj tak właśnie jest.
    • Metoda łagodzenia objawów: Jak najlepiej stosuj się do wszystkich powyższych zaleceń. Suplementuj ekstrakty z tarczycy.

Objawy braku energii

  • Fizyczne zmęczenie
    • Powstrzymuje przed wydatkowaniem energii, której brakuje – następują spowolnienie funkcjonowania i odpoczynek.
  • Zmęczenie umysłowe z tzw. mgłą umysłową i słaba pamięć krótkotrwała
    • Masa mózgu stanowi 2% masy ciała, ale narząd ten zużywa 20% całej energii produkowanej w organizmie. Jeśli jej dostawy są ograniczone, spowalnia przewodnictwo nerwowe. Umysł wolniej przetwarza informacje, więc podzielność uwagi, rozwiązywanie problemów i wiele innych funkcji ulega obniżeniu. Stanowi to punkt wyjścia do niewydolności mózgu lub demencji – obecnie jednej z najczęstszych przyczyn zgonów.
  • Ból
    • Upośledzenie mechanizmów dostarczania energii powoduje przełączenie organizmu na metabolizm anaerobowy. W bardzo krótkim czasie generuje to nieco dodatkowej energii, ale kosztem produkcji kwasu mlekowego. Zakwaszenie mięśni jest bardzo bolesne. Zakwaszenie mięśnia sercowego objawia się w postaci dławicy piersiowej.
  • Bardzo nieprzyjemne objawy umysłowe, takie jak: napięcie, przygnębienie, niepokój, złość i drażliwość
    • Mózg nie jest w stanie dostrzec bólu, musi się on więc zamanifestować w postaci innych objawów. Z biologicznego punktu widzenia prawdopodobne jest, że kwas mlekowy w mięśniach i/lub niedobór będącej nośnikiem energii cząsteczki ATP w mózgu powodują inne objawy psychiczne, takie jak poniżej.
    • Stres pojawia się, kiedy mózg wie, że nie ma rezerw na zaspokojenie potrzeb. To wymusza znaczne strategiczne zmiany stylu życia w celu oszczędzania energii, takie jak sprzedaże domów i porzucanie małżonków.
    • Depresja nastraja antyspołecznie (interakcje społeczne wymagają energii). Pacjent chce być sam, zwinąć się w kącie kłębek i być nieszczęśliwy. Wszyscy trochę się tak czujemy zimą, co odpowiada za prymitywny pęd do oszczędzania energii, a tym samym przetrwania tej pory roku. Bycie szczęśliwym to świetna zabawa, ale kosztowana pod względem energetycznym.
    • Niepokój to objaw generowany przez mózg w przekonaniu, że nie będzie miał energii na zaspokojenie potrzeb.
    • Gniew i rozdrażnienie powstrzymują innych przed stawianiem pacjentowi wymagań.
  • Widoczne objawy zmęczenia, zestresowania, złości i niepokoju
    • Twarz to odzwierciedlenie umysłu, dokładnie pokazuje cenne zasoby energii w organizmie. Wyraz twarzy pozwala innym na dostrzeganie rezerw energetycznych pacjenta – kolejna niezbędna technika przetrwania.
  • Stosowanie używek w celu zwalczania objawów
    • Nałogi maskują objawy. To niebezpieczna praktyka. Objawy chronią pacjenta przed samym sobą. Nałogi zaś dają chwilowe i mylne wrażenie, że wszystko jest w porządku. Jednak wraz z redukcją dawki diabeł powraca, dopóki oczywiście nie zażyje się kolejnej porcji używki. Ewidentne nałogi to zażywanie legalnych i nielegalnych substancji wywołujących stany euforii, takich jak kokaina, nikotyna, kofeina i alkohol. Jednak najgorsze pod względem ryzyka powikłań i śmiertelności używki to cukier i skrobia. Kiedy się je jako takie rozpozna, wyjaśnia się geneza wielu chorób. Zaczyna się zaś od zmęczenia.
  • Przewlekłe stosowanie leków na receptę w celu zwalczania objawów
    • Psychiatrzy muszą sobie jeszcze uświadomić fakt, że większość zaburzeń psychicznych zaczyna się od słabego kapitału energetycznego, maskowanego następnie nałogiem. Większość leków psychotropowych zwiększa to uzależniające obciążenie, zwykle ze skutkiem w postaci krótkoterminowego zysku, a długotrwałego bólu.
  • Zmiany zachowania w celu oszczędzania energii
    • Prokrastynacja, spowalnianie, wybór oszczędzających energię narzędzi, takich jak jazda zamiast spaceru.
  • Częste przeziębienia, kaszel i infekcje przewodu pokarmowego
    • Aktywowany do walki układ odpornościowy zużywa więcej energii.
  • Obniżenie libido
    • Wszystkie fazy prokreacji są ogromnie wymagające energetycznie. Jeśli brakuje energii, potomstwo nie przetrwa.
  • Nieprawidłowa postawa
    • Prawidłowa postawa wymaga siły mięśniowej do utrzymania wyprostowanej pozycji, czyli energii. Gdy ta się wyczerpuje, człowiek zwija się w kłębek, co zaczyna się od przygarbienia.

Czym są ekstrakty gruczołowe?

Wyciągi z gruczołów umożliwiają skuteczną terapię. Na schorzenia tarczycy są ekstrakty tarczycowe, a w przypadku problemów z nadnerczami – pochodzące właśnie z tych organów. Są to po prostu suszone gruczoły świńskie lub krowie. Jak jednak prawidłowo dobrać dawkę? Przed rozpoczęciem kuracji i każdym zwiększeniem dawki przeczytaj listę dotyczącą skutecznego stosowania ekstraktów gruczołowych.

Skuteczne stosowanie ekstraktów z gruczołów

Przejdź przez tę listę kontrolną przed rozpoczęciem ich przyjmowania oraz przed każdym zwiększeniem dawki.

  • Należy przejść na dietę paleoketogeniczną.
    • W przebiegu zespołu metabolicznego obserwuje się wahania poziomu cukru we krwi. Kiedy stężenie glukozy spada, dochodzi do wydzielania adrenaliny. Hormon ten, w połączeniu z ekstraktami z gruczołów, może powodować wystąpienie wszystkich objawów związanych z jego nadmiarem. To bardzo kłopotliwa i najczęstsza przyczyna nietolerancji ekstraktów z gruczołów.
  • Średnia temperatura wnętrza ciała powinna wynosić poniżej 37°C. Stanowi to odzwierciedlenie funkcjonowania tarczycy.
  • Zakres wahań (różnica między najniższą a najwyższą temperaturą w ciągu dnia) powinien wynosić poniżej pół stopnia. Stanowi to odzwierciedlenie funkcjonowania nadnerczy.
    • Nadnercza dopasowują dostawy energii do zapotrzebowania na podstawie zmian zachodzących w ciągu sekund, minut i godzin. Każda niezgodność w tym zakresie to marnowanie energii, której pozostaje mniej na wykorzystanie w życiu.
  • Szybkość tętna spoczynkowego powinna wynosić poniżej 85 uderzeń na minutę (w miarę poprawy wszystkich mechanizmów dostarczania energii spadnie do 70-75 uderzeń na minutę, ponieważ serce będzie mogło bić z większą mocą, a więc i pracować wolniej).
    • To tarczyca określa szybkość tętna spoczynkowego. Jednak w przypadku pacjentów z ciężkim zmęczeniem może ono być wysokie. Dzieje się tak dlatego że kiedy mitochondria funkcjonują bardzo słabo, sercu brakuje energii do silnego bicia. Jedyną metodą na zwiększenie mocy wyjściowej dla podstawowej przemiany materii jest szybsze bicie. Ekstremalnym przykładem tego jest zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (niskie ciśnienie tętnicze, które obniża się jeszcze bardziej w pozycji stojącej, przy jednoczesnym przyspieszeniu tętna w celu zrównoważenia niewielkiej mocy serca).
  • Spoczynkowe ciśnienie tętnicze musi wynosić poniżej 120/80 mmHg.
    • Z wyżej wymienionych powodów pacjentów z ciężkim zmęczeniem cechuje niskie ciśnienie tętnicze. Nadciśnienie tętnicze jest typowe dla zespołu metabolicznego.
  • Z powodu zmęczenia nie funkcjonujesz w pełni swoich możliwości.
    • Prowadź dziennik objawów wraz z ich ciężkością. Łatwo o tym zapomnieć!

Ekstrakty gruczołowe - co, kiedy i w jakich dawkach?

  • Zacznij od 15 mg ekstraktu z tarczycy i co 2 tygodnie zwiększaj dawkę o 15 mg według średnich temperatur wnętrza ciała i listy kontrolnej ze strony 66.
  • Zacznij od 125 mg ekstraktu z kory nadnerczy i co tydzień zwiększaj tę dawkę o 125 mg zgodnie z zakresem temperatur wnętrza ciała (lub ich wahaniami) oraz listą kontrolną. Jeśli pomimo osiągnięcia dawki od 750 mg do 1 g wciąż występują wahania, może to wskazywać na to, że organizm usiłuje wzbudzić gorączkę w celu pozbycia się przewlekłej infekcji. Więcej szczegółów na ten temat znajdziesz w mojej książce pt. "The Infection Game" (Infekcyjna gra, wydawnictwo Hammersmith Books, 2018).
  • Większość ludzi potrzebuje ekstraktu z tarczycy w codziennej dawce 30-120 mg. Dla wielu ostatnich 15 mg wydaje się stanowić ogromną różnicę. 
  • Większości osób do dobrego samopoczucia potrzebnych jest 250-750 mg ekstraktu z kory nadnerczy. 
  • Oba ekstrakty należy przyjmować w 2 dawkach: połowę po przebudzeniu, a połowę w południe.
  • Dawki są wprost proporcjonalne do rozmiarów ciała. 
  • W przypadku wielu ludzi dawki nieco różnią się w poszczególnych dniach w zależności od potrzeb.
  • Częstość występowania niedoczynności tarczycy i słabych funkcji nadnerczy wzrasta wraz z wiekiem populacji.

Jakie są długoterminowe zagrożenia związane ze stosowaniem ekstraktów gruczołowych?

Istotna jest dawka. Bez hormonów tarczycy i nadnerczy człowiek nie przeżyje. Ich nieodpowiednie ilości stanowią ryzyko wystąpienia choroby i przedwczesnego zgonu – niskiej jakości i długości życia. Powszechnie przytaczane konsekwencje lekkiego nadmiaru to migotanie przedsionków (nieregularne i często szybkie tętno) i osteoporoza. Czy należy się nimi przejmować? Oba te schorzenia mają charakter wieloczynnikowy, zatem dzięki uwzględnieniu wszystkich tych przyczynków można zminimalizować ryzyko ich wystąpienia.

Migotanie przedsionków a ekstrakty gruczołowe

Są 2 główne czynniki ryzyka jego wystąpienia. Pierwszy – zespół metaboliczny – jest całkowicie odwracalny dzięki zastosowaniu diety paleoketogenicznej. Drugą częstą przyczyną migotania przedsionków jest obciążenie metalami ciężkimi, które można zminimalizować dzięki przyjmowaniu podstawowego pakietu suplementów diety i glutationu. W przypadku historii ekspozycji na toksyczne metale ich poziom w organizmie można łatwo zmierzyć przez przebadanie próbki moczu po doustnej terapii chelatującej z DMSA.

Osteoporoza - przyczyny i zapobieganie

Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia tej choroby jest zespół metaboliczny, rozwijający się w wyniku niedostatecznej aktywności fizycznej. Oczywiście poprawa funkcjonowania tarczycy i nadnerczy dostarczy pacjentowi energii do ćwiczeń. Hormony tego drugiego gruczołu, szczególnie DHEA, chronią przed wystąpieniem osteoporozy. W przypadku jakichkolwiek obaw można dokonać bezpiecznego pomiaru gęstości kości przez wykonanie densytometrii.

Kuracja naturalnym strontem, w dawce 250 mg na dobę, ma udowodnione wysokie bezpieczeństwo i skuteczność (nie należy jednak stosować ranelinianu strontu, który wytwarza się z aspartamu).

Niezbędna suplementacja przy przyjmowaniu ekstraktów z gruczołów

Wszystkim moim pacjentom zalecam przyjmowanie podstawowego pakietu składników odżywczych, obejmującego:

  • dobrej jakości preparat multiwitaminowy i multimineralny, 
  • witaminę C (5-15 g na dobę) do poziomu tolerancji jelitowej, 
  • sól słoneczną (jedna łyżeczka, 5 g), która zawiera wszystkie niezbędne minerały – od sodu i selenu po magnez i mangan – wraz z witaminami D (5 tys. j.m.) i B12 (5 mg). Stosuj ją zamiast zwykłej soli do gotowania.

Dieta paleoketogeniczna - zasady

To niepodlegający dyskusji element mojego planu leczenia. Z punktu widzenia ewolucyjnego ten rodzaj jadłospisu jest właściwym wyborem. Dieta paleo oznacza wykluczenie nabiału i zawierających gluten zbóż, a ketogeniczna – że źródłem energii dla organizmu są tłuszcz i błonnik, a nie cukier i skrobia. Wszystkie ludzkie mechanizmy dostarczania energii ewaluowały do wykorzystywania jako paliwa głównie tłuszczu, a jelita, mózg, układ odpornościowy, serce, mięśnie i wątroba odnoszą wówczas dalsze korzyści. Aby poznać szczegóły na temat tego, co, dlaczego i jak należy spożywać, zajrzyj do mojej książki pt. "The PK Cookbook" (Przepisy kuchni paleoketogenicznej, wydawnictwo Hammersmith Books, 2018). Poniżej przedstawiam podstawowe wytyczne. Co jeść?

W diecie paleoketogenicznej w nieograniczonych ilościach można spożywać:

  • Tłuszcze – nasycone w celu uzyskania energii, takie jak smalec, masło, ghi, tłuszcz gęsi, olej kokosowy.
  • Oleje – tłuszcze nienasycone, które również stanowią źródło energii, ale zawierają niezbędne kwasy tłuszczowe omega-3 i -6 oraz dobroczynne omega-9. Idealny jest olej konopny, zawierający doskonałą proporcję omega-6 i -3. Musi być tłoczony na zimno i nie wolno stosować go do smażenia, ponieważ pod wpływem ciepła te kwasy tłuszczowe zmieniają się w toksyczne tłuszcze trans. Podczas obróbki cieplnej jedzenia należy używać wyłącznie biochemicznie stabilnych tłuszczów nasyconych.
  • Błonnik – jego zawartość jest często podana w liczbie węglowodanów w żywności na opakowaniu, co może być nieco kłopotliwe.
  • Pokarmy zawierające poniżej 5% węglowodanów, takie jak: siemię lniane, krem kokosowy, orzechy brazylijskie i pekan, sałaty, ogórki, pomidory, papryki itd., zielone warzywa liściaste, grzyby, produkty fermentowane, takie jak kiszona kapusta i kefir. Należy uważać na:
  • Mięso, ryby, owoce morza i jajka.
  • Sól – łyżeczka (5 g) dziennie (najlepiej słonecznej).
  • Kawę i herbatę trzeba pić z umiarem.
  • Produkty zawierające 5-10% węglowodanów, takie jak jagody i migdały.

W diecie paleoketogenicznej należy unikać produktów zawierających powyżej 10% węglowodanów, takich jak: 

  • wszystkie zboża, rośliny strączkowe, owoce (z wyjątkiem jagód i rabarbaru) oraz soki owocowe;
  • wiele orzechów i ziaren;
  • niezdrowe produkty, takie jak cukierki, ciasta i chipsy;
  • wszystkie produkty nabiałowe z wyjątkiem ghi i masła;
  • wszystkie słodziki, zarówno naturalne, jak i sztuczne.

Produkty spożywcze

Bibliografia
  • "The Energy Equation", dr Sarah Myhill i Craiga Robinsona, Hammersmith Health Books, 2021
Autor publikacji:
ARTYKUŁ UKAZAŁ SIĘ W
O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą
Kup teraz
Wczytaj więcej
Nasze magazyny