Hirsutyzm - przyczyny, objawy, leczenie

Hirsutyzm – co to takiego?

Hirsutyzm to nadmierne owłosienie ciała kobiety podobne do męskiego owłosienia. Dotyka ono 5-10 % kobiet niezależnie od wieku¹. Hirsutyzm jest przyczyną pogorszenia samopoczucia i obniżenia samooceny, może prowadzić do depresji². Zwykle też świadczy o poważnych problemach zdrowotnych.

Hirsutyzm – objawy

Objawy hirsutyzmu to gęste owłosienie okolic ust i podbródka, klatki piersiowej, pleców, pośladków. Włosy są grube, zwykle mają ciemniejszy kolor. Owłosienie zanika lub zmniejsza się po wdrożeniu leczenia. Hirsutyzm nie jest jedynym schorzeniem powiązanym z nadmiernym owłosieniem ciała, diagnozuje się go na podstawie charakterystycznego "męskiego" rozmieszczenia na ciele. Jeżeli kobieta (lub mężczyzna) cierpi z powodu gęstego owłosienia całego ciała, prawdopodobnie choruje na hipertrychozę¹.

Hirsutyzm – przyczyny

Za hirsutyzm odpowiada nadmierny wyrzut męskich hormonów – androgenów. Wywołuje go wynikająca z problemów zdrowotnych nieprawidłowa praca jajników (np. zespół policystycznych jajników, czyli PCOS) lub nadnerczy (np. guz nadnercza w zespole Cushinga, wrodzony przerost nadnerczy)¹.

Inne przyczyny hirsutyzmu:

• nowotwór jajnika lub nadnercza²,
• niedoczynność lub nadczynność tarczycy,
• akromegalia,
• ciąża³,
• menopauza,
• niektóre leki,
• zespół hiperandrogenno-insulinooporny z rogowaceniem ciemnym (HAIRAN),
• hiperprolaktynemia (nadmiar prolaktyny, hormonu odpowiedzialnego za laktację),
• niemożliwe do ustalenia (tzw. hirsutyzm idiopatyczny)¹.

Co ciekawe, poziom androgenów może być podniesiony zarówno we krwi, jak i w samych mieszkach włosowych⁴. Jeżeli hirsutyzm zostanie zignorowany, podwyższony poziom androgenów może doprowadzić do tzw. wirylizacji, czyli upodobnienia się ciała kobiety do ciała mężczyzny.

Utrzymujący się długo wysoki poziom męskich hormonów skutkuje: obniżeniem głosu, łysieniem, wysypką, zmniejszeniem biustu, zwiększeniem masy mięśniowej, - rozrostem łechtaczki².

Hirsutyzm – leczenie

Terapia powinna celować w przyczynę hirsutyzmu, samo usuwanie owłosienia nie rozwiąże problemu, ponieważ włosy będą wyrastały ponownie. Co więcej, częsta depilacja może spowodować podrażnienie naskórka i jego odbarwienie. Dlatego też lepiej od razu zwrócić się po pomoc do endokrynologa.

Podczas badania lekarz zwróci uwagę, czy występują inne objawy zwykle powiązane z hirsutyzmem, w tym:

• wysypka,
• otyłość, insulinooporność,
• niepłodność, brak miesiączki,
• menopauza¹.

Na podstawie obserwacji i wywiadu z pacjentką oraz zleconych badań zostanie postawiona diagnoza. Wtedy też specjalista dobierze właściwą terapię.

Możliwe przyczyny hirsutyzmu i ich leczenie

• PCOS: zmiana nawyków żywieniowych i podjęcie aktywności fizycznej; w dalszej kolejności farmakoterapia,
• zespół Cushinga: usunięcie zajętego guzem nadnercza i ewentualna terapia hydrokortyzonem do czasu podjęcia pracy przez drugi gruczoł,
• wrodzony przerost nadnerczy: terapia hormonalna deksametazonem, substancją hamującą wyrzut kortyzolu, który wpływa na wydzielanie androgenów, - leki: zamiana na inne o tym samym działaniu.

Preparaty stosowane w leczeniu hirsuityzmu:

• Hormonalna terapia zastępcza. Tabletki antykoncepcyjne wpływają na gospodarkę hormonalną i hamują aktywność jajników, dzięki czemu zmniejsza się wydzielanie androgenów.
• Blokery receptorów androgenów. Ich działanie zależne jest od substancji czynnej: jedne już w 24 godziny po przyjęciu tabletki blokują 99% wytwarzanego testosteronu, inne dopiero po 6 miesiącach pozwalają zauważyć efekty stosowania.
• Analogi GnRH. Zmniejszają one sekrecję gonadotropiny i w ten sposób redukują aktywność jajników.
• Leki przeciwko porostowi włosów. Kremy z eflornityną (13,9%) zmniejszają owłosienie na twarzy lub hamują jego wzrost. Przy stosowaniu 2 razy dziennie pierwsze efekty widać po 6-8 tygodniach.

W przypadku idiopatycznego hirsutyzmu zaleca się laserowe niszczenie włosów. Niestety działa ono jedynie na włosy w fazie anagenu, czyli wzrostu – włosy dojrzałe nadal będą obecne; z tego powodu zabieg należy powtarzać. Dodatkowo depilacja laserem najlepiej sprawdzi się na ciemnych włosach w połączeniu z jasną karnacją¹.

Hirsutyzm – ciekawostki

• Mężczyźni również mogą cierpieć na hirsutyzm, jest on jednak trudny do zdiagnozowania u tej płci.
• Zdarza się, że nadmierny porost włosów dotyka młode osoby – jest on wtedy objawem przedwczesnego dojrzewania.
• Niekiedy hirsutyzm dotyka kobiet, które odstawiają doustną antykoncepcję; pojawia się u nich nadmierne owłosienie twarzy, przybierają też na wadze.
• Hirsutyzm może być dziedziczny².
• Decydowana większość przypadków hirsutyzmu wiąże się z PCOS, ok. 10% wszystkich przypadków hirsutyzmu ma podłoże idiopatyczne³.
• Zgodnie z przygotowaną przez pewną grupę specjalistów pięciopunktową (0-4) skalą owłosienia (naturalnego) u kobiet, w której 0 oznacza brak owłosienia, a 4 owłosienie podobne do męskiego, hirsutyzm uzyskał 8 i więcej punktów¹.
• Księżniczki Taj ol-Saltaneh⁵ i Anis al-Dawla⁶ (kolejno córka i jedna z faworyt władcy Persji) cierpiały na hirsutyzm, który jest często spotykany wśród kobiet z Bliskiego Wschodu; obie te kobiety odcisnęły piętno na wewnętrznej i zewnętrznej polityce Persji.