W ostatnich latach wzrosła liczba badań, które sugerują, że wiele chorób przenoszonych przez kleszcze może prowadzić do powikłań w postaci uszkodzenia zastawek lub mięśnia sercowego¹.
Chodzi przede wszystkim o boreliozę z Lyme, bartonelozy i gorączkę Q, spośród których w Polsce najczęściej występuje borelioza. Bartonelozę diagnozuje się u nas dopiero od kilkunastu lat - głównie jej postać wywoływaną przez Bartonella henselae, czyli tzw. chorobę kociego pazura. To ta bakteria jest najczęściej odpowiedzialna za zapalenie wsierdzia - zdolność jego wywoływania ma 8 z 20 poznanych jej gatunków - i mięśnia sercowego².
Wszechstronne patogeny
W jaki sposób choroby odzwierzęce prowadzą do zaburzeń pracy serca? Okazuje się, że te same patogeny, które powodują choroby przenoszone przez kleszcze, są odpowiedzialne nawet za 31% wszystkich przypadków zapalenia wsierdzia. Bakterie pojawiają się najczęściej u osób ze sztucznymi zastawkami, cewnikami żylnymi, stymulatorami, niewydolnością nerek i upośledzeniami odporności³.
Co więcej, średni wiek pacjentów z zapaleniem wsierdzia wywołanym przez Bartonella jest niższy niż w przypadku choroby wywołanej przez inne mikroorganizmy. Zwiększone ryzyko dotyczy m.in. osób narażonych na kontakt ze wszami oraz chorych z wcześniejszym uszkodzeniem zastawek, którzy mieli kontakt z kotem - w tym ostatnim przypadku zapalenie wsierdzia pojawia się u 87% pacjentów4.
Istotne ryzyko wiąże się również z wywołującymi boreliozę z Lyme krętkami Borrelia burgdorferi. Niektórzy badacze wykazali obecność skierowanych przeciwko nim przeciwciał u 32,7% chorych na przewlekłą niewydolność serca oraz u 11% pacjentów oczekujących na przeszczep serca. Sugeruje to bezpośredni związek miedzy infekcją B. burgdorferi a rozwojem następstw kardiologicznych5.
DNA tych krętków wykryto również w usuniętych podczas transplantacji sercach dawców. Krętki B. burgdorferi najczęściej łączą się z tkankami o znacznej zawartości włókien kolagenowych, dlatego tak często przedostają się do serca i osierdzia. Następstwem ich obecności może być łagodne zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, a w niektórych przypadkach dochodzi nawet do trwałego uszkodzenia mięśnia sercowego i jego niewydolności.
Niektórzy badacze uważają, że długotrwała obecność krętków w sercu może odpowiadać za rozwój kardiomiopatii, czyli nieprawidłowości w działaniu mięśnia sercowego, grożących jego dysfunkcją6. Również bakterie Coxiella burnetti, które wywołują gorączkę Q, są współodpowiedzialne za rozwój chorób kardiologicznych - zapalenie wsierdzia pojawia się u 60-70% osób z przewlekłym zakażeniem tą bakterią7.
Choroba z Lyme
Groźne powikłania
Przy zakażeniach serca o etiologii bakteryjnej bardzo ważna jest szybka diagnostyka i rozpoznanie konkretnych szczepów odpowiedzialnych za chorobę. Bakteryjne zapalenie wsierdzia ma bowiem charakter postępujący, prowadząc nawet do śmierci (wynikającej głównie z niewydolności serca lub ostrego zaburzenia czynności zastawki).
Poza tym leczenie jest dość długie - zwłaszcza w przypadku przewlekłej gorączki Q pod postacią zapalenia mięśnia sercowego może trwać latami. W niektórych przypadkach nie tylko dochodzi do nawrotów, ale i pojawia się konieczność wymiany zastawek8.
Niestety diagnostyka chorób przenoszonych przez kleszcze nie jest łatwa, a wyniki badań często są fałszywie negatywne. Ponieważ jednak istnieje coraz więcej dowodów na to, że bakterie Bartonella, Borrelia i C. burnetti mogą powodować poważne choroby serca, testy serologiczne w kierunku ich wykrycia powinno się wykonać w każdym przypadku infekcyjnego zapalenia wsierdzia z ujemnym posiewem krwi¹.
Bibliografia
- Post. Mikrobiol., 2012; 51 (1): 37-45
- Mem. Inst. Oswaldo. Cruz., 2008; 103: 221-235
- Clin. Infect. Dis., 2010; 51: 131-140
- Clin. Microbiol. Rev., 2001; 14: 177-207
- Folia Cardiologica Excerpta, 2008; 3: 375-382
- Kardiol. Pol., 2007; 65: 565-570
- Mayo Clin. Proc., 2008; 83: 574-579
- Post. Mikrobiol., 2006; 45: 23-25
