Ból brzucha - przyczyny, naturalnie metody leczenia

Tymczasem lekarz w szpitalu stwierdził, że to może być zapalenie wyrostka robaczkowego i nakrzyczał na nas, że zbyt długo zwlekaliśmy. Koniec końców okazało się, że było to zapalenie żołądka i jelit wywołane przez jakąś bakterię. Zastanawiam się, jak w przyszłości mam rozróżnić, co jest bólem brzucha wymagającym kontroli lekarskiej, a co nie? I jak sobie radzić z tymi mniej groźnymi dolegliwościami? Nie ukrywam, że bardzo mnie przestraszyła sytuacja z wnuczkiem i chciałabym uniknąć podobnej w przyszłości.

Ból brzucha stanowi częstą przyczynę interwencji medycznych w jednostkach POZ, Nocnej i Świątecznej Opieki Zdrowotnej, na Izbie Przyjęć czy w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych. W związku z tym, że jest to tzw. objaw niespecyficzny, do postawienia diagnozy konieczne są pogłębiony wywiad, badanie palpacyjne i/lub USG, a często również analiza krwi¹.

Dzieje się tak dlatego, że choć zazwyczaj wiąże się z przejedzeniem lub niestrawnością i ma charakter przejściowy to jednak zdarza się, że jest oznaką poważniejszych schorzeń metabolicznych. Ponadto czasami ból umiejscawia się w okolicy cierpiącego narządu, a kiedy indziej wędruje (tak jest np. przy perforacji wrzodu dwunastnicy). Potrafi też zacząć się w innej lokalizacji - tak bywa w przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego.

Generalnie warto przyjąć zasadę, że kiedy brzuch jest twardy i bolesny lub dolegliwości nie mijają w ciągu 2 dni - należy udać się do lekarza. Natomiast jeśli ból brzucha pojawił się nagle i jest ostry lub ciągły (skurcze są mocne), towarzyszą mu gorączka, wymioty lub zimne poty - należy zrobić to bezzwłocznie. Może bowiem wymagać pilnej interwencji chirurgicznej. Silny, nagły ból to zły znak. Może chodzić o perforację organów, zawał jelita lub pęknięcie ciąży pozamacicznej.

Szybko nasilający się ból brzucha (od kilku minut do 2 godz.), zlokalizowany w precyzyjnym punkcie może wskazywać na stan zapalny, np. pęcherzyka żółciowego czy trzustki, albo też niedrożność jelita spowodowaną jego skręceniem. Ból narastający powoli, który pojawia się w sposób nieokreślony, a następnie rozprzestrzenia się, może być objawem zapalenia otrzewnej (uchyłków, wyrostka robaczkowego lub narządów miednicy mniejszej). Charakterystycznym objawem bólu spastycznego, kolkowego, nazywanego też skręcającym, jest naprzemienne narastanie i słabnięcie dolegliwości. To typowy objaw niedrożności narządów (tzw. kolka wątrobowa lub nerkowa).

Ból ciągły trwa godzinami bez chwili wytchnienia i jest typowym objawem zapalenia otrzewnej. Ból najpierw kolkowy, a następnie ciągły to sygnał alarmowy, który może być objawem postępującej niedrożności jelit w wyniku ich skręcenia².

Niektóre rośliny i zioła przynoszą ulgę jedynie przy bólach określonego pochodzenia, szkodząc w przypadku innych dolegliwości. Dlatego istotne jest uprzednie ustalenie umiejscowienia, charakteru i - w miarę możliwości - przyczyny bólu.

Przykładowo napar z mięty pieprzowej pomaga przy uczuciu pełności, a olejek z mięty przynosi ulgę przy wzdęciach, działa też rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit. Mięta wykazuje działanie żółciopędne i wiatropędne. Jednocześnie jednak rozluźnia napięcie zwieracza żołądka, co jest niewskazane przy refluksie. Wzmaga też produkcję soku żołądkowego, nie jest więc odpowiednia w przypadku dolegliwości związanych z nadkwasotą czy chorobą wrzodową. Bez względu na przyczynę bólu brzucha zawsze należy ograniczyć spożycie alkoholu, kawy, słodkich napojów gazowanych oraz kwaśnych soków.

Dziecięcy ból brzucha

Ból brzucha to jedna z najczęstszych dolegliwości wieku dziecięcego. Występuje zwłaszcza u dzieci między 4. a 8. r.ż. Kolki, wzdęcia i przelewanie się w brzuszku najczęściej związane są z zaburzeniami trawienia, nietolerancją pokarmową, stresem, a także - gdy dolegliwości umiejscowione są po prawej stronie - z zapaleniem wyrostka robaczkowego. Jeżeli stan dziecka się pogarsza, a bólom towarzyszą gorączka i wymioty, natychmiast skontaktuj się z lekarzem.

Ciepły okład

Jeśli sytuacja nie przybiera dramatycznego obrotu, możesz położyć na brzuchu malucha termofor lub woreczek napełniony pestkami dyni, podgrzany uprzednio w piekarniku w temperaturze 120ºC. Jeśli ich nie masz, wystarczy podgrzany ręcznik (możesz go zamoczyć w gorącej wodzie lub zagrzać na kaloryferze). Ciepło rozszerza naczynia krwionośne i limfatyczne oraz zwiększa przepływ krwi.

Poza tym ciepło działa rozluźniająco na mięśnie brzucha, zmniejszając ich napięcie, dzięki czemu dolegliwości bólowe stają się mniej intensywne, a dziecko szybko czuje poprawę. Okład przykładaj poniżej pępka (nie wolno stosować go na wątrobę, trzustkę i śledzionę). Zrezygnuj też z kompresu, jeżeli podejrzewasz u latorośli zapalenie wyrostka robaczkowego.

Lecznicza herbatka

Koprowa

Łyżeczkę zmiażdżonych nasion kopru włoskiego zalej szklanką wrzątku, odstaw na 10 min, przecedź, wystudź i w razie potrzeby podawaj w małych porcjach 2-3 razy dziennie. Fenkuł pobudza pracę jelit, działa uspokajająco, rozkurczowo i wiatropędnie.

Z kminu rzymskiego

Roślina ta stosowana jest w ajurwedzie od tysięcy lat. Stymuluje pracę układu pokarmowego i zapobiega bolesnym wzdęciom. Pół łyżeczki nasion kminu gotuj przez 5 min w szklance wody. Po wystudzeniu napój podawaj dziecku kilka razy dziennie po łyżeczce.

Mleczko lecznicze

Łyżeczkę suszonego pięciornika gęsiego zalej 250 ml gorącego mleka, odstaw na 10 min pod przykryciem. Następnie przecedź, podawaj dziecku do picia małymi łykami. To złagodzi bóle brzucha³.

Młodziwo

Warto rozważyć podawanie wnukowi siary bydlęcej (colostrum bovinum). Młodziwo wzmacnia odporność oraz chroni przed atakiem wirusów i bakterii. Jak wykazują badania, jest ono pomocne w zakażeniach bakteryjnych, za które są odpowiedzialne m.in. pałeczka zapalenia płuc, listeria, niektóre bakterie z rodzaju gronkowców, pałeczka okrężnicy, Helicobacter pylori, Legionella pneumophila czy Salmonella enteritidis.

Ze względu na zawartość immunoglobulin oraz właściwości wiruso-, bakterio- i grzybobójcze colostrum pozytywnie wpływa na naturalne mechanizmy obronne organizmu. Ponadto wykazano, że substancje zawarte w siarze bydlęcej zwalczają wirusa zapalenia wątroby typu B i C oraz cytomegalii. Co więcej, naukowcy przekonują, że zwalczają także grzyby, w tym te najpowszechniejsze - Candida albicans⁴.

Kolka jelitowa

Objawia się uczuciem pełności w brzuchu. Wzdęciom niekiedy towarzyszy odchodzenie cuchnących gazów. Możliwe przyczyny to spożywanie wzdymających produktów (kapusty, cebuli, mąki owsianej, kleiku owsianego, napojów gazowanych) oraz niedostateczne strawienie pokarmów. Dolegliwości może też powodować dieta niezwykle bogatoresztkowa.

Leczniczy napar

Zmieszaj po 20 g owoców kminku i kopru włoskiego oraz po 30 g liści mięty i melisy. 2 łyżki mieszanki zalej szklanką wrzątku. Odstaw na 10 min. Przecedź i pij letni przed posiłkami.

Masaż

Do 50 g olejku z dziurawca dodaj po kropli olejku aromatycznego z anyżku, kardamonu, kolendry, szczypiorku i goździków. Połóż się ze zgiętymi nogami na lewym boku i przez kilka minut delikatnie masuj brzuch mieszanką olejków zgodnie ze wskazówkami zegara³.

Zapalenie błony śluzowej żołądka

Jego objawy to bóle w nadbrzuszu, uczucie pełności, choć nic się nie jadło, zgaga, odbijanie, brak apetytu, kurcze żołądka i wzdęcia. Bywa, że towarzyszą im dolegliwości jelitowe oraz zaparcia. Przyczyną najczęściej są uszkodzenia błony śluzowej żołądka spowodowane przez Helicobacter pylori, nadkwasota, a także długotrwałe przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwreumatycznych, palenie papierosów lub nadmierne spożycie alkoholu oraz długotrwały silny stres.

Glinka lecznicza

Łyżeczkę glinki do stosowania wewnętrznego (znajdziesz ją w aptece) wymieszaj ze szklanką ciepłej wody. Pij 3 razy dziennie przed jedzeniem.

Pij ziółka

Napój z korzeni prawoślazu lekarskiego działa osłaniająco na błonę śluzową. Łyżkę suszonych korzeni zalej 250 ml zimnej wody, odstaw na 3 godz. W tym czasie 3 razy zamieszaj. Przecedź i pij kilka razy dziennie po filiżance lekko podgrzanego napoju.

Macerat z malwy działa osłaniająco na błonę śluzową. 2 łyżeczki kwiatów zalej filiżanką letniej wody, odstaw na 6-8 godz. Pij 2-3 filiżanki dziennie.

Herbatka malwowa Również związki śluzowe w naparze z malwy są niczym balsam dla podrażnionej śluzówki przełyku. Picie naparu przynosi także ulgę w chorobie wrzodowej żołądka, ponieważ związki śluzowe tworzą warstwę osłaniającą przed agresywnym działaniem kwasów trawiennych. Dzięki zawartości substancji przeciwzapalnych przyczyniają się jeszcze do gojenia błony śluzowej wyścielającej żołądek.

Napar z rumianku działa przeciwzapalnie oraz uspokajająco. Wypicie takiej herbatki sprawia, że mięśnie brzucha się rozluźniają, a dyskomfort znika. 2 łyżeczki kwiatów rumianku zalej filiżanką wrzątku, odstaw na 10 min pod przykryciem do zaparzenia. Odcedź i pij 5-6 filiżanek dziennie.

Tran

Przyjmowanie preparatów zawierających wyciąg z rybiej wątroby przez 3 tygodnie regeneruje błonę śluzową³.

Wrzód żołądka lub dwunastnicy

Charakteryzuje się stale nawracającymi bólami w nadbrzuszu, które w przypadku wrzodu żołądka pojawiają się tuż po jedzeniu, a gdy zmiana jest zlokalizowana w dwunastnicy - między posiłkami. Dodatkowo dolegliwościom towarzyszą zgaga, uczucie pełności, odbijania, nudności, a niekiedy nawet wymioty. Przyczyny są takie same, jak przy zapaleniu błony śluzowej żołądka.

Kisiel z siemienia lnianego

Nasiona lnu wykorzystywane są w lecznictwie od wieków. Zawierają związki śluzowe, kwasy omega-6, fitosterole i witaminę E oraz błonnik pokarmowy. Wyciąg z nich powleka błony śluzowe przełyku, żołądka i dwunastnicy ochronną warstwą. Ma też właściwości regeneracyjne. 3 łyżki rozdrobnionych nasion lnu zalej niewielką ilością wody lub mleka, odstaw na 30 min, aby napęczniało. Jedz 3 razy dziennie między posiłkami.

Herbatka z lukrecji

Roślina ta hamuje produkcję kwasów żołądkowych i wspomaga trawienie. Ponadto działa przeciwzapalnie i osłaniająco na błonę śluzową. Łyżeczkę korzenia lukrecji zalej filiżanką wrzątku. Gotuj 5 min, przecedź i pij przez 2 tygodnie po 3 filiżanki dziennie, po jedzeniu. Dzieciom napar podawaj po 1 łyżce kilka razy dziennie, najlepiej po posiłku.

Sok z białej kapusty

Obierz małą główkę kapusty z zewnętrznych liści. Pozostałe opłucz i osusz. Następnie wraz z głąbem wrzuć do sokowirówki lub wyciskarki. Taki świeżo wyciśnięty sok pij po szklance 4 razy dziennie między posiłkami. Kuracja powinna trwać 4-6 tygodni.

Niestrawność i refluks

Niestrawność, fachowo nazywana dyspepsją (gr. dys - zły i peptein - trawienie), podobnie jak refluks, może być spowodowana niewystarczającą ilością soku żołądkowego, zaburzeniami ruchliwości żołądka, deficytem wydzielanej żółci, zaburzeniem motoryki dróg żółciowych i funkcji pęcherza żółciowego, a także obniżoną czynnością wydzielniczą trzustki, błędami dietetycznymi czy nietolerancją pokarmową.

Przyjmuje się, że prawidłowo zakwaszony żołądek (pH 1,5-2,5) utrzymuje dolny zwieracz przełyku w stanie napięcia. Gdy nie jest domknięty, dochodzi do zarzucania kwaśnych soków żołądkowych i zgagi⁵. Wbrew obiegowej opinii większość z nas zazwyczaj ma zbyt mało kwasu żołądkowego. Tymczasem złotym standardem leczenia jest jego zobojętnianie. Prowadzi to oczywiście do nasilenia problemu. Niestrawione jedzenie zalega w żołądku, a powstające toksyny dodatkowo zatruwają organizm.

Pochwała goryczy

Związki gorzkie pobudzają wydzielanie kwasu żołądkowego oraz innych soków trawiennych. Należy je przyjmować najczęściej 30 min przed jedzeniem, nigdy w trakcie ani po posiłku. Przeciwwskazaniem do stosowania goryczy są wrzody żołądka i dwunastnicy, nadkwaśność oraz żołądek drażliwy⁶.

Dodatkowe wsparcie przy bólach brzucha 

Woda

Okazuje się, że może być skutecznym lekarstwem na gazy i zaparcia. Układ pokarmowy funkcjonuje wydajniej, kiedy organizm jest odpowiednio nawodniony. Przy problemach z trawieniem podawaj dziecku ciepłą wodę, która usprawnia procesy zachodzące w żołądku i wątrobie. Jest to szczególnie istotne, jeśli bólom brzucha towarzyszą biegunki.

Majeranek i spółka

W łagodzeniu wzdęć pomocne będą zioła obniżające napięcie mięśni gładkich w przewodzie pokarmowym, a zwiększające napięcie żołądka oraz zapobiegające tworzeniu się gazów lub ułatwiające ich wydalenie. Najczęściej zalecane są owoce kminku Carvi fructus, kolendry Coriandri fructus, kopru włoskiego Foeniculi fructus i anyżu Anisi fructus, a także kwiat rumianku, liść mięty i melisy, ziele majeranku oraz korzeń arcydzięgla⁷.

Miód manuka

Tylko 7% osób korzysta z miodu kilka razy w tygodniu. A szkoda, bo to doskonały środek wzmacniający odporność. Ze względu na właściwości prozdrowotne warto przekonać się zwłaszcza do miodu manuka. Łagodzi on m.in. poważne i uporczywe dolegliwości układu pokarmowego. A to za sprawą zawartego w nim metyloglioksalu (MGO). Gdy jego stężenie osiąga 400 mg na kilogram miodu, zachowuje się w układzie pokarmowym jak naturalny antybiotyk i hamuje rozwój wielu chorobotwórczych bakterii, takich jak pałeczki okrężnicy, ropy błękitnej czy gronkowca złocistego.

Naukowcy z Uniwersytetu Technologicznego w Sydney udowodnili, że MGO potrafi zwalczyć Helicobakter pylori - bakterię odpowiedzialną za wrzody żołądka i dwunastnicy. Zmniejsza również zapalenie błony śluzowej żołądka. Przeciwzapalne właściwości miodu sprawiają, że działa on leczniczo przy wrzodach jelita grubego⁸.

Pomocne herbatki

Z melisy

To zioło znane jest głównie z właściwości uspokajających i relaksujących, ale roślina ta sprawdza się też w przypadku dolegliwości układu pokarmowego. Bardzo często ból brzucha jest wynikiem nadmiernego stresu. Wtedy melisa zarówno pomoże ukoić nerwy, jak i zadziała rozkurczowo na żołądek. Po wypiciu naparu zwiększa się produkcja soków żołądkowych, które są odpowiedzialne za prawidłowe trawienie.

Miętowa

Napar z liści rośliny redukuje ból brzucha, łagodzi skurcze i wspomaga przepływ żółci, która jest potrzebna do prawidłowego trawienia. Kilka listków świeżej mięty (lub łyżeczkę suszu) zalej gorącą wodą. Odstaw na 2 min pod przykryciem. Pij małymi łykami, jeszcze ciepłą.

Imbirowa

Niweluje mdłości, z tego względu często polecana jest ciężarnym. Działa też przeciwzapalnie. 2 cm kłącza imbiru gotuj przez 15 min w szklance wody. Dodaj soku z 1 cytryny i dosłódź odrobiną miodu. Działa przeciwzapalnie, wspomaga produkcję soków trawiennych i neutralizuje kwas żołądkowy. Z krwawnika Ma działanie rozkurczowe. 2 łyżeczki zioła zalej filiżanką wrzątku, przykryj i odstaw na 10 min. Przecedź, pij 2-3 razy dziennie.

Nagietkowa

Działa przeciwzapalnie i osłaniająco na błonę śluzową. Łyżkę kwiatów rośliny zalej szklanką wrzątku. Zostaw na 10 min, by się zaparzyła pod przykryciem. Następnie przecedź i pij 3 filiżanki dziennie.

Koktajl z borówek

Zawartość wielu antyoksydantów sprawia, że borówki zalicza się do jednych z najzdrowszych owoców na świecie. Jagody są lekkostrawne, a zawarte w nich substancje koją dolegliwości żołądkowe i redukują ból brzucha. Wypróbuj smaczny koktajl borówkowy - zmiksuj owoce z kefirem lub maślanką (oba produkty są źródłem probiotyków) i dodaj trochę wody mineralnej.

Z kolei suszone czarne jagody są nieocenionym środkiem wspomagającym leczenie biegunek oraz hamującym nudności. Zawierają garbniki, które wykazują właściwości antybakteryjne, a także neutralizują toksyny odpowiedzialne za infekcje układu pokarmowego. 2 łyżki suszu zalej szklanką gorącej wody. Pij powoli, gdy napar nie jest już gorący, ale jeszcze ciepły.

Jogurt naturalny

Warto go zjeść w przypadku biegunki. To probiotyk, który pomaga w odbudowie mikrobioty jelitowej. W przypadku zatrucia pokarmowego musisz starać się uzupełnić kultury bakterii, ponieważ dzięki nim szybciej wrócisz do formy.

Ocet jabłkowy

Dzięki właściwościom antybakteryjnym może być stosowany w czasie zatruć pokarmowych i w leczeniu biegunki. Normalizuje perystaltykę jelit, przez co łagodnie pomaga poradzić sobie z zaparciami. Zawiera też włókna pektynowe, działające osłonowo na przewód pokarmowy. Zmieszaj łyżeczkę octu z połową szklanki wody. Dodaj 2 łyżeczki miodu, aby zneutralizować charakterystyczny smak octu, i wypij przed posiłkiem. Napój wspomaga również pracę wątroby.

Produkty bogate w błonnik

To nie tylko pomoc, ale i profilaktyka w przypadku zaparć. Duże ilości tego składnika znajdują się w owocach, warzywach, płatkach owsianych, bakaliach (zwłaszcza suszonych śliwkach, rodzynkach, morelach). Staraj się włączyć te produkty do menu. Pamiętaj jednak, że do prawidłowego działania błonnika niezbędne są duże ilości wody. Jeśli zdecydujesz się wprowadzić go do jadłospisu, musisz zwiększyć jej podaż.

Akupresura

Na stopach znajdują się zakończenia nerwowe, których odpowiednia stymulacja może ukoić nerwy i niektóre dolegliwości bólowe. Środkowa część lewej stopy odpowiada rejonowi brzucha. Uciskanie tego miejsca kciukiem może się okazać receptą na ból.

Aktywność fizyczna

Wysiłek to najlepsza profilaktyka. Pobudza ruchy robaczkowe w jelitach, co pomaga przywrócić regularność wypróżnień. Wystarczą spacer albo bieganie w niezbyt szybkim tempie. Pomocne są również sporty wytrzymałościowe, takie jak pływanie, jazda na rowerze, jogging, które redukują stres. Starsze osoby powinny uprawiać regularnie ćwiczenia relaksacyjne, np. jogę lub trening autogenny.

Intrakt z ruty na poprawę trawienia

10 g świeżych liści rośliny zmiażdż lub zmiel i przełóż do słoja. Podgrzej 0,5 l czystej wódki - powinna być gorąca, ale uważaj, by się nie zagotowała. Zalej rutę, zakręć słój i pozostaw na 7-10 dni w ciemnym pomieszczeniu. Raz dziennie wstrząsaj słojem. Po tym czasie intrakt jest gotowy. Zażywaj po łyżeczce do 3 razy dziennie. Po 3-4 tygodniach kuracji zrób przerwę.

Artykuł ukazał się w wydaniu papierowym O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą MAJ 2019.