Wstrząs anafilaktyczny

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Joannę bolała głowa, zażyła więc tabletkę i wraz z mężem oraz dziećmi ruszyła na szlak. Nie odeszli daleko od schroniska, gdy poczuła swędzenie, zaczęła mieć zawroty głowy i puchnąć.

"Drugi stopień anafilaksji" ocenił lekarz pogotowia. Okazało się, że jest uczulona na niesteroidowe środki przeciwzapalne. Słuchała tego z niedowierzaniem, przecież zdarzyło jej się wcześniej brać coś na ból głowy.

Jak to możliwe? A jednak, czasem zwyczajna czynność - taka jak połknięcie tabletki przeciwbólowej, zjedzenie orzeszków ziemnych czy jazda konna - może wywołać anafilaksję, czyli ogólnoustrojową, nagłą, ciężką, zagrażającą życiu reakcję nadwrażliwości na powtórny kontakt z czynnikiem, który uprzednio był tolerowany przez organizm¹. Jej najcięższa postać to wstrząs anafilaktyczny, który zagraża życiu².

Jak wygląda reakcja anafilaktyczna?

Gdy do krwi dostanie się alergen (patrz ramka pt. "Winni i podejrzani") z komórek tucznych uwalniają się przeciwciała typu IgE, które go wyłapują. Następuje też wyrzut histaminy i rozwój stanu zapalnego. Może on dotyczyć niemal każdego narządu, chociaż najczęstsze są reakcje ze strony skóry, płuc i przewodu pokarmowego (tam bowiem jest najwyższe stężenie histaminy). Nasila się skurcz mięśni gładkich oskrzeli, rozszerzenie naczyń krwionośnych i spowolnienie akcji serca³.

Do wstrząsu anafilaktycznego może dojść także wtedy, gdy w reakcji nie biorą udziału przeciwciała IgE. Mechanizm ten nie został do końca poznany. Wiadomo jednak, że następuje bezpośrednia aktywacja komórek tucznych, którą mogą powodować niektóre leki (np. opioidowe i anestezjologiczne), radiologiczne środki kontrastowe, a w bardzo rzadkich przypadkach również sperma partnera seksualnego⁴.

Jak podaje docent dr hab. n. med. Beata Zielnik Jurkiewicz, ordynator Oddziału Otolaryngologicznego w Szpitalu Dziecięcym w Warszawie, wyróżniamy cztery stopnie nasilenia reakcji anafilaktycznej:

• stopień pierwszy: świąd, pokrzywka, niepokój, nudności;
• stopień drugi: obrzęk naczynioruchowy, chrypka, wymioty, bóle brzucha, biegunka, zawroty głowy;
• stopień trzeci: duszność, świst oddechowy, zaburzenia mowy i połykania, lęk, zamroczenie;
• stopień czwarty: spadek ciśnienia tętniczego, utrata świadomości, bezwiedne oddanie stolca i moczu, sinica skóry.

O zaliczeniu do kolejnego stopnia ciężkości decyduje obecność co najmniej jednego objawu stopnia poprzedniego i dwóch stopnia następnego. Trudno przewidzieć przebieg reakcji anafilaktycznej, dlatego należy liczyć się z wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego. Anafilaksja pojawia się nagle, a jej nasilenie następuje po około 5-30 min, rzadko po 8-16 godz⁵.

Wstrząs anafilaktyczny - co robić?

Objawy wstrząsu anafilaktycznego występują nawet kilka sekund po wprowadzeniu alergenu do organizmu. Początkowo są to: bladość, osłabienie, zawroty głowy, obrzęk twarzy i szyi, świąd całego ciała. Towarzyszą im: wymioty, trudności z oddychaniem, spadek ciśnienia krwi oraz zaburzona praca serca. W skrajnych przypadkach może dojść do utraty przytomności i drgawek.

Jako że anafilaksja może zagrażać życiu, bardzo ważne jest jak najszybsze podanie choremu adrenaliny. Pobudza ona receptory α-adrenergiczne - przywracając prawidłowe napięcie naczyń, podnosi ciśnienie tętnicze krwi i poprawia stan krążenia, zmniejszając jednocześnie przekrwienie i obrzęk. Aktywizuje również receptory β-adrenergiczne - poprawiając kurczliwość mięśnia sercowego i rozszerzenie oskrzeli.

Uwaga! Adrenalina może nie zadziałać u osób przyjmujących β-blokery. W takim przypadku można dożylnie podać glukagon. Mechanizm działania glukagonu nie obejmuje receptorów β⁶.

Jeśli wstrząs anafilaktyczny spowodowało użądlenie, postaraj się, by do krwi dostało się jak najmniej alergenu - jak najszybciej usuń żądło. Osa kłuje wiele razy, dlatego trzeba ją oderwać od skóry. Jeżeli obawiasz się, że może dojść do wstrząsu, nad miejscem użądlenia załóż opaskę uciskową i wezwij karetkę. W oczekiwaniu na pomoc przyjmij dużą dawkę wapna, a miejsce ukłucia obłóż lodem. Pamiętaj, by użądlona ręka lub noga znajdowała się powyżej poziomu serca. Jeśli owad użądlił język, wargi lub szyję - szukaj natychmiastowej pomocy lekarskiej. Ludzie uczuleni na jad owadów powinni mieć przy sobie zestaw ratujący życie: autostrzykawkę z odpowiednią dawką adrenaliny (dostępne na receptę).

Wstrząs anafilaktyczny - jak się chronić?

Najlepiej unikając przyczyn, które wywołały reakcję anafilaktyczną w przeszłości. Jeśli nie jest to możliwe, można spróbować odczulania⁷. Jak podają badania, immunoterapia jadem błonkoskrzydłych jest skuteczna w 80-90% przypadków odczulania alergii na pszczoły, osy (zwłaszcza z rodzajów Vespula i Dolichovespula), szerszenie i niektóre mrówki z rodzaju Solenopsis (tzw. "mrówki ogniste") u dorosłych i 98% u dzieci. Osoby uczulone na lateks muszą unikać pokarmów zawierających substancje podobne do tych, które wywołały reakcję immunologiczną, np. bananów i awokado albo ziemniaków⁷.