Nasze magazyny
Jedna osoba na 10 ma depresję, 7% cierpi na bezsenność, natomiast uzależnienia dotykają 4%. Rocznie ok. 1,5 mln z nich trafia do szpitali psychiatrycznych - pod tym względem jesteśmy w europejskiej czołówce. Wobec takich danych warto zorientować się, jakie możliwości leczenia oferuje Narodowy Fundusz Zdrowia oraz kto i na jakich warunkach może z nich skorzystać. Chorym przysługuje bowiem nie tylko konsultacja z lekarzem specjalistą, ale także pomoc w różnych formach: od psychoterapii po farmakologię, wyjazdy na turnusy rehabilitacyjne i odwykowe, jak również w niektórych przypadkach leczenie substyucyjne.
Dla kogo?
Opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień są skierowane do osób z zaburzeniami psychicznymi oraz do uzależnionych i ich rodzin. W zależności od potrzeb i stanu pacjenta leczenie może przebiegać w odizolowaniu (w specjalnie do tego przeznaczonych placówkach (np. szpitalach psychiatrycznych, ośrodkach leczenia uzależnień, odwykowych), w trybie dziennym (np. w półsanatoriach) lub odbywać się w warunkach ambulatoryjnych (wizyty w poradniach zdrowia psychicznego, a także leczenie domowe).
Co przysługuje bezpłatnie w ramach tej opieki?
W warunkach stacjonarnych pacjent może liczyć na świadczenia terapeutyczne, objęcie programem terapeutycznym, niezbędne badania diagnostyczne, konsultacje specjalistyczne, leki, wyroby medyczne (m.in. przedmioty ortopedyczne) oraz wyżywienie.
W warunkach dziennych oferta NFZ obejmuje świadczenia terapeutyczne, programy terapeutyczne, niezbędne badania diagnostyczne, leki i wyżywienie.
W warunkach ambulatoryjnych zaś chorzy otrzymają jedynie świadczenia terapeutyczne, potrzebne badania diagnostyczne oraz leki, które są niezbędne w stanach nagłych. W każdym ze wspomnianych wariantów rodzinie pacjenta przysługują konsultacje oraz edukacja na temat schorzenia, na które cierpi.
Turnus rehabilitacyjny
Osoby z zaburzeniami psychicznymi lub uzależnione raz w roku mogą również wyjechać na turnus rehabilitacyjny. Może on zostać zorganizowany w ramach:
- świadczeń psychiatrycznych dla osób dorosłych, rehabilitacji psychiatrycznej oraz leczenia zaburzeń nerwicowych u dorosłych, dzieci i młodzieży - udzielanych w warunkach stacjonarnych psychiatrycznych;
- świadczeń rehabilitacyjnych dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych oraz dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych ze współistniejącymi zaburzeniami psychotycznymi - udzielanych w warunkach stacjonarnych leczenia uzależnień;
- świadczeń gwarantowanych - udzielanych w warunkach dziennych psychiatrycznych;
- świadczeń gwarantowanych leczenia uzależnień od alkoholu i substancji psychoaktywnych - udzielanych w warunkach dziennych leczenia uzależnień;
- świadczeń gwarantowanych psychiatrycznych ambulatoryjnych dla dorosłych, dzieci i młodzieży, leczenia nerwic oraz świadczeń gwarantowanych dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju - udzielanych w warunkach ambulatoryjnych psychiatrycznych i leczenia środowiskowego (domowego);
- świadczeń gwarantowanych leczenia uzależnień od alkoholu i substancji psychoaktywnych i programu substytucyjnego - udzielanych w warunkach ambulatoryjnych.
Leczenie substytucyjne
To farmakologiczna metoda terapii osób uzależnionych od opioidów, która w połączeniu z opieką socjalną, medyczną oraz psychologiczną daje największe prawdopodobieństwo skuteczności spośród wszystkich innych dostępnych form leczenia.
Na czym polega?
Najprościej rzecz ujmując, do leczenia wykorzystuje się substancję o właściwościach i działaniu podobnym do narkotyku, który spowodował uzależnienie. Taką substancję określa się mianem agonisty. Narkotyk zastępowany jest agonistą w celu osiągnięcia przez pacjenta bardziej kontrolowanej formy uzależnienia. Umożliwienie pacjentowi zaprzestania używania substancji nielegalnej ma ogromne znaczenie z uwagi na ograniczenie ryzyka szkód związanych z nałogiem. Obecnie podstawowymi lekami stosowanymi w substytucji są metadon i buprenorfina.
Zasada leczenia zastępczego polega na tym, że środki substytucyjne powodują ciągłą stymulację receptorów opioidowych, która może być całkowita (w przypadku metadonu, pełnego agonisty) lub częściowa (w przypadku buprenorfiny, agonisty częściowego). Podawanie tych substancji zapobiega występowaniu objawów zespołu abstynencyjnego, redukuje głód psychiczny opiatów oraz redukuje skutki zdrowotne i społeczne związane z uzależnieniem.
W jakim celu stosuje się leczenie substytucyjne?
Założeniem terapii jest:
- poprawa stanu zdrowia somatycznego i psychicznego pacjenta;
- reintegracja społeczna uzależnionych;
- redukcja zgonów wskutek przedawkowania;
- ograniczenie rozprzestrzeniania zakażeń HIV, HCV, HBV i innych zakażeń przenoszonych drogą krwiopochodną;
- redukcja zachowań ryzykownych i/lub przestępczych;
- rozwiązywanie problemów związanych z używaniem narkotyków;
- ułatwienie korzystania z innych form pomocy;
- redukcja prawdopodobieństwa wystąpienia nawrotu przyjmowania narkotyków;
- poprawa funkcjonowania w aspekcie osobistym, społecznym i rodzinnym.
Fot. FreeImages / Marcello eM
Jaka jest skuteczność terapii?
Leczenie substytucyjne osób uzależnionych od opioidów zostało poddane gruntownej ewaluacji, w związku z czym jest metodą leczenia o potwierdzonej skuteczności - zarówno dla pacjenta, jak i całego społeczeństwa.
Jak długo może trwać leczenie?
Uzależnienie od opiatów jest rozpatrywane jako stan przewlekle nawracający, a zatem również leczenie powinno mieć charakter stały, tak jak w przypadku innych przewlekłych chorób (cukrzycy, nadciśnienia czy schizofrenii), w leczeniu których stosowane są środki farmakologiczne. Mimo iż niektóre osoby przestają odczuwać potrzebę korzystania z leków stosowanych w substytucji, większość jednak potrzebuje długiego czasu leczenia. Należy pokreślić, iż badania naukowe wskazują, że im głębsze uzależnienie - tym wyższe powinny być dawki, a leczenie musi trwać dłużej.
Jak długo pacjent otrzymuje leki?
W leczeniu substytucyjnym przepisuje się farmaceutyki tak jak w każdym innym. Odpowiednią dawkę i czas stosowania ustala się na podstawie relacji lekarz - pacjent, przy uwzględnieniu medycznej oceny indywidualnych (metabolicznych) potrzeb oraz innych uwarunkowań i prowadzonych terapii.
Jaka jest dostępność tej formy kuracji W Polsce?
Na terenie kraju działa 25 programów leczenia substytucyjnego (24 realizowane w publicznych i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej i 1 realizowany w jednostkach penitencjarnych). W 2017 r. z terapii korzystało ok. 2 600 osób. To zaledwie 17% uzależnionych. Wedle szacunkowych danych liczba osób wymagających tego typu leczenia waha się między 10 444 a 19 794.
Nie są to zadowalające dane. Uzależnieni mieszkańcy 2 województw (podkarpackiego i podlaskiego) nie mają w ogóle dostępu do substytucji lekowej. Natomiast na Śląsku jest on znacznie utrudniony.
