Nasze magazyny
Anoreksja, bezsenność, nerwice, zaburzenia rozwojowe, nerwowość, przyspieszona akcja serca, nadciśnienie, bóle brzucha, wymioty... To tylko kilka z możliwych działań niepożądanych, jakie wywołuje metylofenidat przepisywany na zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi, czyli ADHD1.
Czy tran jest bezpieczny?
Długotrwałe przyjmowanie suplementów kwasów tłuszczowych jest ogólnie bezpieczne, a rzadko zgłaszane efekty uboczne to przede wszystkim mdłości10. Jednakże pewne 2 badania sugerują, że zażywanie bardzo dużych dawek kwasów tłuszczowych przez długi czas może wywoływać uszkodzenia oksydacyjne w strukturze czerwonych krwinek, co przyczynia się do rozwoju chorób serca, udaru, raka i innych powszechnych schorzeń11.
Dawki, które mogą wywoływać te reakcje, są jednak bardzo wysokie: 4,1 g EPA i 3,6 g DHA dziennie w jednym badaniu oraz 1,68 g EPA i 720 mg DHA dziennie w drugim. Póki więc suplementy zażywane są z zachowaniem zdrowego rozsądku (np. 500 mg tranu przez 12 tygodni, następnie 200-250 mg dziennie), nie powinny wystąpić żadne problemy. Należy też pamiętać, że wiele preparatów zawiera dodatkowo witaminę E - przeciwutleniacz mający na celu zwalczanie potencjalnie szkodliwego działania wolnych rodników.
Warto jednak sprawdzić na opakowaniu, jaką ilość tej substancji zawiera dany suplement - konieczne może okazać się dodatkowe jej źródło, ponieważ badania dowodzą, że działanie ochronne zapewnia dopiero dawka 200 mg (ok. 100 j.m.) witaminy E dziennie12. Osobom chorym na cukrzycę zaleca się dodatkowe spożycie czosnku lub pektyn, aby zrównoważyć wahania glukozy, które mogą towarzyszyć przyjmowaniu tranu.
Kwasy omega-3 znajdują się również w produktach pochodzenia roślinnego, jednak tam przyjmują one postać kwasu alfa-liponowego (ALA), który przed przyswojeniem przez organizm musi zostać przetworzony na EPA i DHA. Nie każdy organizm jest w stanie dokonać tego samodzielnie, a ponadto w niektórych przypadkach niedobory pewnych składników odżywczych uniemożliwiają przeprowadzenie tego procesu.
Rodziców poszukujących bezpieczniejszego zamiennika z pewnością ucieszy informacja, że omega-3 - niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe występujące naturalnie w oleju rybnym i lnianym - to obiecująca alternatywa w leczeniu objawów ADHD, takich jak problemy z koncentracją, nadpobudliwość czy impulsywność.
Fakty o tłuszczach
Tak samo jak omega-6, omega-3 należą do grupy niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), a konkretnie - do długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Uważa się je za niezbędne, gdyż organizm nie jest w stanie ich syntetyzować, w związku z czym konieczne jest przyjmowanie ich wraz z pożywieniem.
Ryby i owoce morza stanowią najlepsze źródło omega-3, zwłaszcza kwasu eikozapentaenowego (EPA) oraz dokozaheksaenowego (DHA), które mają kluczowe znaczenie w utrzymywaniu zdrowia oczu i mózgu. Z kolei kwasy omega-6, np. gamma-linolenowy (GLA), znajdują się głównie w olejach roślinnych, np. z konopi indyjskich albo ogórecznika lekarskiego.
Coraz więcej badań wykazuje, że poziom NNKT u dzieci ze zdiagnozowanym ADHD jest zazwyczaj zbyt niski, a dotyczy to zwłaszcza kwasów omega-32. Z tego powodu naukowcy usiłują ustalić, czy suplementacja tymi składnikami może pomóc w walce z nadpobudliwością.
Eksperymenty kliniczne
Australijscy specjaliści ds. żywienia z rządowego instytutu badawczego Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization przeprowadzili badania na 132 dzieciach z ADHD, w których okazało się, że suplementy długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych przyniosły "znaczącą poprawę" w opisywanych przez rodziców objawach, takich jak trudności z koncentracją, nadpobudliwość oraz impulsywność (w porównaniu do dzieci przyjmujących placebo).
Suplement, który podawano dzieciom, zawierał w 1 kapsułce 400 mg tranu i 100 mg oleju z wiesiołka, w tym substancje aktywne: EPA (93 mg), DHA (29 mg), GLA (10 mg) i witaminę E (1,8 mg)3. Jak wykazało wcześniejsze badanie na dzieciach mających trudności z czytaniem, pisaniem i ogólnym zachowaniem, ten sam preparat okazał się pomocny we wszystkich tych problemach4.
Jak przekonują badacze z Australii, korzystne efekty obserwowane w testach z użyciem suplementu można porównać do działania metylofenidatu3-5.
W jednym z eksperymentów porównano bezpośrednio kwasy omega-3 i metylofenidat, co wykazało, że suplement kwasów tłuszczowych był równie skuteczny w zwalczaniu symptomów ADHD, co popularny lek, przy czym oba sprawdziły się lepiej niż placebo6.
Sprzeczne wyniki
Ale nie wszystkie badania przynoszą tak jednoznaczne rezultaty, część z nich sugeruje bowiem, że kwasy tłuszczowe nie działają w przypadku ADHD. Przeprowadzony niedawno przegląd 10 wysokojakościowych badań, w których uczestniczyło łącznie niemal 700 dzieci, wykazał jednak, że suplementy kwasu omega-3 (zwłaszcza te bogate w EPA) stanowią skuteczny środek na ADHD, choć kuracja taka nie jest aż tak efektywna, jak terapia farmaceutykami. Mimo to brak działań niepożądanych sprawia, że suplementy omega-3 to obiecująca alternatywa dla rodzin, które z różnych przyczyn nie chcą podawać dzieciom leków7.
Korzyści a ryzyko
Prestiżowa organizacja Cochrane Collaboration podważyła ostatnio skuteczność metylofenidatu, tak chętnie przepisywanego nadpobudliwym dzieciom przez lekarzy na całym świecie. Jak wykazał przeprowadzony przez członków zrzeszenia przegląd, jakość badań analizujących lek była "bardzo niska", przez co interpretacja wyników graniczyła z niemożliwością. Eksperci nie byli w stanie definitywnie stwierdzić, czy metylofenidat może polepszyć jakość życia dzieci i nastolatków z ADHD8.
Co więcej, lek stosowany przez ponad 4 tygodnie przestawał przynosić korzystne rezultaty9.
Mnogość działań niepożądanych oraz dyskusyjna skuteczność metylofenidatu nie pozostawiają więc wątpliwości, że kwasy omega-3 stanowią lepszą opcję w walce z ADHD.
|
Bibliografia
- J Dev Behav Pediatr, 2007; 28: 82–91; J Res Pharm Pract, 2014; 3: 130–6
- Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids, 2006; 75: 299–308
- J Dev Behav Pediatr, 2007; 28: 82–91
- Pediatrics, 2005; 115: 1360–6
- CMAJ, 2001; 165: 1475–88
- Iran J Psychiatry Behav Sci, 2014; 8: 7–11
- J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 2011; 50: 991–1000
- Cochrane Database Syst Rev, 2015; 11: CD009885
- CMAJ, 2001; 165: 1475–88
- J Dev Behav Pediatr, 2007; 28: 82–91
- Am J Clin Nutr, 1996; 64: 297–304; J Nutr, 1991; 121: 484–91
- Am J Clin Nutr, 1993; 58: 98–102
