Bruksizm (zgrzytanie zębami) - przyczyny, naturalne sposoby leczenia

Mój mąż mówi, że co noc tak zgrzytam zębami podczas snu, że boi się, że je sobie połamię. Ja zupełnie tego nie czuję i raczej mi to nie przeszkadza. Jednak gdy zaczęłam czytać o tym w internecie, tak się wystraszyłam, że teraz boję się zasnąć.

03 luty 2020
Artykuł na: 23-28 minut
Zdrowe zakupy

Czy to prawda, że mogę sobie sama złamać zęba?! Zastanawiam się też, skąd się ten nawyk wziął i jak się go pozbyć?

Niestety to prawda. Według American Sleep Association ta przypadłość dotyczy ok. 10% dorosłych Amerykanów i 15% dzieci. Nie znamy statystyk dla Polski. Bruksizm, czyli nadmierne zgrzytanie zębami, choć wydaje się nic nieznaczącą dolegliwością, należy do grupy zaburzeń układu ruchowego narządu żucia i może mieć poważne skutki.

Choćby dlatego, że mimowolne zaciskanie zębów i zgrzytanie nimi odbywa się z użyciem dużej siły, co w pierwszym rzędzie skutkuje ścieraniem powierzchni żujących, pękaniem szkliwa, a nawet poluzowaniem, wypadnięciem bądź złamaniem zęba! To jednak nie wszystko. Konsekwencją bruksizmu mogą być bóle w obrębie żuchwy i szczęki, blokada szczęki, uszkodzenie nerwów oraz zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego (TMD) lub uszkodzenie stawu łączącego szczękę z czaszką.

Nieprawidłowości w pracy TMD mogą powodować m.in. zawroty głowy, problemy ze słuchem, szumy uszne, zmęczenie mięśni twarzy, bóle głowy, karku i uszu. W ciężkich przypadkach może nawet spowodować zmianę w wyglądzie twarzy i utratę słuchu1.

W The Journal of the American Dental Association został opublikowany artykuł, który alarmuje, że większość osób dotkniętych tą przypadłością doprowadza swoje uzębienie do takiego stanu, że konieczne jest poddanie ich kompletnej renowacji przed osiągnięciem 40. lub 50. r.ż.2.

Co gorsza zgrzytanie może też ułatwiać przedostawanie się toksycznej rtęci z amalgamatowych wypełnień do organizmu. W literaturze medycznej można znaleźć dowody wskazujące na wyższy poziom rtęci we krwi osób dotkniętych bruksizmem - zapewne z powodu wypełnień dentystycznych3.

 

Nikt tak naprawdę nie wie, co powoduje nocne zgrzytanie zębami, jednak często wiąże się je ze stanami lękowymi, stresem i napięciem, wypartym gniewem lub frustracją, ale także z typem osobowości - agresywnym, uwielbiającym współzawodnictwo, nadaktywnym. Inna możliwa przyczyna jest upatrywana w odbiegającym od normy zgryzie, zwanym też malokluzją (tzw. zgryz głęboki)4.

Bruksizm może także sygnalizować braki pewnych składników odżywczych lub być skutkiem ubocznym niektórych leków, np. selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)5. Jeśli przyczyna jest niejasna, powinnaś najpierw skontaktować się z dentystą, aby ustalić powód nocnego zgrzytania zębami.

Pamiętaj jednak, że kiedy przyczynę stanowią niedobory elementów odżywczych, to rutynowa wizyta w gabinecie tego nie wykaże. W tym przypadku konieczne będą badania zawartości składników odżywczych we krwi.

W wielu sytuacjach za pomocą naturalnych środków możesz złagodzić bruksizm, warto jednak spróbować poznać jego pierwotną przyczynę.

Sprawdź pigułki

Wiadomo, że niektóre farmaceutyki na receptę, takie jak, leki przeciwdrgawkowe i selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, powodują zgrzytanie zębami. Z tego powodu warto rozważyć ich zamienniki6.

Porzuć nałogi

Zwłaszcza wieczorem unikaj alkoholu i kofeiny7. Mogą one stymulować zgrzytanie zębami. Porzuć też zdecydowanie gumę do żucia. Jej stosowanie wzmacnia siłę mięśni żwaczy, które w sporej części odpowiedzialne są za mimowolne zaciskanie zębów. Staraj się ograniczyć też przekąski, takie jak orzeszki czy popcorn.

Obgryzanie długopisów, ołówków lub innych przedmiotów, przyzwyczaja mięśnie żuchwy do kurczenia się, co zwiększa prawdopodobieństwo mimowolnego nocnego zgrzytania zębami.

Mleko kurkumowe

Przed snem przyda Ci się uspokajający napój. Być może słyszałaś, że wypicie szklanki mleka ułatwia zasypianie, jednak jeśli dodasz do niej łyżeczkę kurkumy, osiągniesz znacznie lepszy efekt - zawarty w mleku tryptofan pomoże Twojemu układowi nerwowemu zrelaksować się i zasnąć spokojnie, a kurkuma będzie działała jak środek przeciwbólowy. Dodatkowo ciepły napój pozwoli nieco rozluźnić mięśnie. Przy okazji upieczesz 2 pieczenie na jednym ogniu i... zadbasz o zęby, dostarczając organizmowi wapnia.

Ziołowe herbaty

Jeśli nie możesz przekonać się do mleka, codziennie przed snem parz sobie napar ziołowy. 2 łyżeczki melisy lub rumianku zagotuj w wodzie. Przefiltruj i odstaw przykryte na bok na 5 min. Następnie dodaj po łyżeczce soku z cytryny i miodu. Wszystko dobrze wymieszaj. Pij najpóźniej na godzinę przed snem.

Witaminy i pierwiastki

Niektórzy badacze wierzą, że nocne zgrzytanie jest spowodowane niedoborem magnezu w organizmie lub brakiem równowagi między jego poziomem, a stężeniem wapnia, które skutkują rozległym napięciem w mięśniach twarzy i karku. Zgodnie z opinią francuskiego lekarza, doktora C. Plocieniaka, którego kliniczne doświadczenia zostały opublikowane w 1990 r., wzbogacenie diety przez dłuższy czas w magnez okazywało się niemal zawsze skuteczne w walce ze zgrzytaniem8.

Pierwiastek znajdziesz w wielu owocach i warzywach, takich jak awokado, banany, migdały, figi, szpinak, czarna fasola i nasiona dyni, a także w gorzkiej czekoladzie.

Wapń i witamina B5 (kwas pantotenowy) też mogą się przydać. Sugerowane dawki: Dr Moti Nissani ze stanowego uniwersytetu Wayne’a w Detroit w stanie Michigan zaleca, aby dziennie przyjmować ok. 100 mg magnezu, 150 mg wapnia oraz 50 mg kwasu pantotenowego, połączonego z witaminami: A (1000 j.m.), C (300 mg) i E (60 mg) oraz jodem (0,1 mg lub 100 mcg) i kontynuować zażywanie witamin nawet, gdy kłopoty ze zgrzytaniem ustaną. Dla optymalnych rezultatów sugeruję przyjmowanie wyższych dawek magnezu (200-600 mg), witaminy C (1-3 g) i E (200-400 j.m). Jeśli po 2 miesiącach nie widać efektów, wypróbuj inną metodę1.

Lawenda

Oto sztuczka zaproponowana przez fizjoterapeutkę Pat Brunson: „W małej butelce z atomizerem zmieszaj kilka kropli olejku lawendowego oraz 20-50 ml wody destylowanej. Następnie, tuż przed snem, psiknij kilka razy z każdej strony poduszki, tak byś mogła wdychać zapach lawendy przed snem. Olejek lawendowy ułatwi zasypianie, a przy tym rozluźni Twoje mięśnie twarzy”.

Melatonina i waleriana

Wszyscy wiemy, że głęboki, relaksujący sen jest ważny dla naszego zdrowia z wielu powodów. Warto dodać, że ma również kluczowe znaczenie dla przezwyciężenia zgrzytania zębami. Na szczęście dostępne bez recepty są 2 naturalne środki - melatonina i korzeń waleriany (Valeriana officinalis radix) - które pomogą Ci spędzić noc w objęciach Morfeusza.

Oba mają działanie uspokajające i przeciwlękowe, dlatego często przepisuje się je osobom cierpiącym na bezsenność. Badania wykazały, że waleriana skraca czas zasypiania i poprawia jakość snu, a w porównaniu do tabletek na receptę ma mniej skutków ubocznych. W badaniu przeprowadzonym przez Foellinge Health Center w Szwecji 89% uczestników zadeklarowało znaczną poprawę snu po zażyciu ekstraktu z korzenia waleriany. Natomiast 44% zgłosiło absolutnie idealny sen i brak jakichkowliek skutków ubocznych9.

 

Z kolei testy przeprowadzone przez zespół uczonych z University of Pennsylvania’s School of Nursing wykazało, że 800 mg korzenia kozłka podawanego przez 8 tygodni może pomóc złagodzić objawy zespołu niespokojnych nóg (RLS), uważanego za zaburzenie ruchowe związane ze snem. Zdaniem akademików fakt, że tak dobrze oddziałuje na RLS, jest przesłanką do stosowania go w łagodzeniu bruksizmu, który też należy do tej grupy zaburzeń10.

Ciepłe kompresy

Namocz ściereczkę w gorącej wodzie, wykręć ją i na chwilę przyłóż do żuchwy. Możesz też zagrzać w piekarniku poduszeczkę wypełnioną gorczycą i ogrzewać nią twarz. Delikatne ciepło pomoże rozluźnić mięśnie twarzy i zmniejszy ryzyko zgrzytania zębami we śnie. Możesz w tym celu użyć poduszki elektrycznej.

Połóż się tak, by najpierw rozgrzała jedną stronę twarzy (pozostań w tej pozycji przez 15 min), a następnie przyłóż do niej drugi policzek. Wyłącz poduszkę po kolejnym kwadransie. Zdaniem Mazen Natour, protetyka z Manhattanu, "ciepło zwiększa miejscowe ukrwienie, poprawia krążenie i pomaga rozluźnić mięśnie, dzięki czemu może złagodzić napięcie, zmniejszając potencjalnie destrukcyjne zgrzytanie".

Pasożyty winne zgrzytaniu!

Irańscy naukowcy zbadali związek między infekcjami pasożytniczymi jelit a bruksizmem wśród dzieci w wieku przedszkolnym. Rodzice maluchów wypełnili ankietę, na podstawie której badacze zrekrutowali grupę zgrzytającą zębami oraz wolną od tego nawyku. Następnie dzieci poddano testom parazytologicznym. Jak się okazało, maluchy mające bruksizm znacząco częściej jednocześnie cierpiały z powodu infekcji pasożytniczej. Zdaniem badaczy niechciani lokatorzy mogą być jedną z pierwotnych przyczyn inicjacji zgrzytania zębami wśród najmłodszych.

Zarządzanie stresem

Bruksizm od dawna był uważany za jeden z fizycznych przejawów niepokoju. Na przykład osoby zgrzytające zębami wykazują więcej objawów lęku i depresji niż ludzie, którzy tego nie robią11. Mają też tendencję do zgłaszania większego stresu życiowego i częściej cierpią na depresję i zaburzenia lękowe12.

Gdy jesteśmy zestresowani, napinają się mięśnie szyi, obręczy barkowej, górnej partii pleców oraz... żuchwy. Dlatego redukcja napięcia nerwowego powinna łączyć się z terapią manualną, której celem jest usunięcie napięcia mięśniowego. Zdaniem wielu dentystów techniki relaksacyjne mogą być istotnym przyczynkiem zmniejszenia bruksizmu.

Techniki relaksacyjne

W badaniach z udziałem małych dzieci zastosowano psychologiczne metody kontroli stresu wraz z relaksacją mięśni, co znacznie obniżyło symptomy zgrzytania nocnego po 6 miesiącach. W innym doświadczeniu osoby cierpiące na bruksizm wzięły udział w treningu na temat świadomej relaksacji mięśniowej i uzykały lepsze rezultaty niż te, które stosowały tylko kontrolę13.

Jak się zrelaksować?

Możesz pisać dziennik, słuchać muzyki, pielić ogródek, ćwiczyć pilates, zapasy w kisielu, boks lub chodzić na lekcje tańca towarzyskiego. Ważne jest, abyś robiła to, co sprawia Ci przyjemność i pomaga odreagować stres.

Popularne sposoby redukowania go obejmują następujące aktywności.

Twórcze zajęcia i hobby - zapewniają one ujście napięcia i znaczące zmniejszenie stresorów, a także pomagają zachować pozytywne nastawienie.

Aktywność fizyczna ułatwia uwalnianie substancji chemicznych (np. serotoniny), które relaksują ciało i pomagają zmniejszyć stres, a także pozwala zachować dobrą formę i zdrowie. Odpowiednia porcja ćwiczeń zapewnia również nocny wypoczynek - ułatwia zasypianie i pogłębia sen.

Joga i medytacja pomagają przystosować się do potencjalnie stresujących sytuacji. Obie czynności spowalniają tętno, poprawiają koncentrację i zmniejszają napięcie4.

Masaż mięśni twarzy

Codziennie wykonaj kilka ćwiczeń mimicznych. Zacznij od rozciągnięcia szczęki. Otwórz usta najszerzej, jak możesz, a następnie zamknij. Powtórz 10 razy. Teraz otwórz usta i przesuń żuchwę jak najdalej możesz - raz w prawo, raz w lewo. Powtórz na każdą stronę 10 razy.

Następnie opuszkami palców zacznij ruchem okrężnym masować żuchwę, począwszy od najwyższego obszaru tuż przy uszach, zsuwając się wzdłuż jej linii ku brodzie. Jeśli gdzieś znajdziesz twardsze grudki, naciśnij i przytrzymaj ten obszar przez kilka sekund. W ten sposób zmniejszysz napięcie w punktach spustowych.

Olejki eteryczne

Lawendowy, różany, bambusowy, rumiankowy, ylang-ylang i bergamotkowy to zapachy uważane za najbardziej relaksujące w aromaterapii. Możesz użyć jednego z nich przed snem, by oczyścić myśli i uspokoić umysł. Wkropl wybrany olejek do kominka zapachowego, zapal tealighta i pozwól powietrzu wypełnić się ulubioną wonią. Możesz też zapalić zapachową świecę lub wpuścić kilka kropli olejku do kąpieli. Ciepła woda ułatwi rozluźnienie spiętych mięśni, w tym także twarzy.

 

Kąpiele solne Epsom

Według Agencji Ochrony Środowiska przeciętny obywatel amerykański ma w swoim organizmie pozostałości ponad 400 toksycznych związków. Sól Epsom zawiera pierwiastki detoksykujące, które wypłukują trucizny i metale ciężkie. W czasie kąpieli ten związek magnezu i siarczanu jest wchłaniany przez skórę.

Może to wesprzeć walkę z bruksizmem. Tym bardziej, że ta absorbcja korzystnie wpływa na poziom serotoniny w mózgu, pomagając się zrelaksować i złagodzić stres. Kąpiele solne Epsom uspokajają mięśnie i zmniejszają napięcie. Skutecznie łagodzą skurcze i bóle mięśniowe, co ułatwia nocny odpoczynek. 

Naucz się nowych nawyków

Zacznij się obserwować. Postaraj się zwrócić uwagę, kiedy zaciskasz zęby, zgrzytasz nimi lub obgryzasz przedmioty. Gdy już zdasz sobie z tego sprawę, spróbuj się zatrzymać i odwrócić bieg rzeczy. Powoli rozluźnij mięśnie i zadbaj, by przy zamkniętych ustach, zęby się ze sobą nie stykały. W prawidłowym układzie ich powierzchnie żujące powinny się stykać jedynie podczas żucia lub połykania.

Dlatego ilekroć poczujesz zaciskanie szczęk, opuść żuchwę, spróbuj nią chwilę poruszać, tak by rozluźnić napięte mięśnie, a następnie utrzymaj tę pozycję. Oto 2 przydatne ćwiczenia. Napełnij policzki powietrzem, a potem gwałtownie je wypuść (z pyknięciem”). Nabierz powietrza, ułóż usta w literkę „o” i powoli je wypuszczaj.

Prąd i igły

Akupunktura i tzw. przezskórna stymulacja nerwów (transcutaneous electrical nerve stimulation, TENS), używająca impulsów elektrycznych do stymulacji nerwów, mogą być pomocne w obniżeniu napięcia mięśniowego, uważanego często za przyczynę zgrzytania14.

Biofeedback

Ta terapia używa elektronicznego monitoringu automatycznych funkcji organizmu, aby wyrobić u chorego zdolność ich kontrolowania. Przyniosła ona dobre rezultaty w grupie osób borykających się z nocnym zgrzytaniem. Zazwyczaj używany do tego jest elektromiograf (EMG), który odczytuje aktywność mięśni i włącza alarm, gdy określona ich partia ulega napięciu.

To niewielkie, łatwe w obsłudze urządzenie jest dostępne do samodzielnego użytku i może zmniejszyć nocne zgrzytanie w ciągu 6 miesięcy po zastosowaniu terapii15. Inną opcją są aparaty, które za pomocą delikatnego wyładowania elektrycznego zapobiegają bruksizmowi. Jak wykazały wstępne próby, ich skuteczność sięga 50%16. Połączenie bioreakcji z wkładkami ustnymi może dać nawet lepsze rezultaty. Według pewnego paradontologa metoda łącząca obie terapie była skuteczna aż u 90% pacjentów17.

Rozważ hipnozę

Kilka studiów przypadków oraz jedno małe badanie sugerują, że hipnoterapia może być skuteczna u chorych z mimowolnym zgrzytaniem zębami18. U jednego pacjenta bruksizm całkowicie zniknął po 7 sesjach hipnoterapii badających jego trudne dzieciństwo oraz „milczącą i początkowo zaprzeczoną wrogość”. Jak dowiodła kontrola rok później, nie było nawrotu choroby19.

Szyna

Na początku możesz czuć się trochę niezręcznie, gdy zasypiasz, wyglądając jak hokeista, jednak akrylowa nakładka na zęby, którą zakładasz na noc, może znacząco zmniejszyć ścieranie szkliwa i zapobiec uszkodzeniu zębów. Najczęściej szyny robione są na zamówienie i noszone na górnej linii zębów.

Niektóre wkładki są tak zaprojektowane, by rozluźniać szczękę, inne - zapobiegają stykaniu się ostatnich, górnych i dolnych zębów, co redukuje zgrzytanie. Zgodnie z założeniem mają one pomóc wyrobić w mięśniach nowe, prawidłowe nawyki. Sporo dowodów świadczy jednak o niezbyt wielkiej skuteczności tych środków - w praktyce jedynie chronią zęby20.

Jeśli chcesz osiągnąć zadowalające efekty, musisz pomyśleć o noszeniu szyny 24 godz. na dobę przez dłuższy czas. Jedynie wtedy - w połączeniu z korektą zgryzu oraz ustabilizowaniem właściwych nawyków - będziesz miała szansę skutecznie przeciwdziałać bruksizmowi.

Jad kiełbasiany

U pacjentów, którzy nie zareagowali na leczenie zachowawcze, stosuje się zastrzyk z toksyny botulinowej. Tureccy naukowcy postanowili sprawdzić jej skuteczność w leczeniu zgrzytania zębami. Retrospektywne badanie objęło 25 kobiet w wieku 23-55 lat. Każdej z nich jednorazowo wstrzyknięto botoks w prawe i lewe żwacze.

Wyniki dotyczące bólu wykazały znaczącą różnicę przed i po iniekcji. W pewnym koreańskim badaniu doniesiono, że wstrzyknięcie jadu kiełbasianego zmniejszyło liczbę przypadków bruksizmu podczas snu21. Z kolei inne wykazało, że dzięki zastrzykom z toksyny botulinowej można zwiększyć maksymalne otwarcie jamy ustnej22.

Choć terapia wydaje się najskuteczniejsza w leczeniu nocnego bruksizmu, to jednak jej wadą są wysokie koszty oraz konieczność powtarzania zastrzyków co kilka miesięcy.

Bibliografia
  • Oral Sci, 2001; 43: 73-83
  • J Am Dent Assoc, 1999; 130:1229-30
  • Eur J Oral Sci, 1997; 105: 251-7
  • The Duke Encyclopedia of New Medicine. New York: Rodale Books, 2006
  • Ned Tijdschr Tandheelkd, 2007; 114: 388-90
  • Ned Tijdschr Tandheelkd, 2019; 126: 247-53
  • j Am Dent Assoc, 2016; 147; 859-66.e4
  • Rev Stomatol Chir Maxillofac, 1990; 91 Suppl 1: 127
  • Pharmacol Biochem Behav. 1989 Apr;32(4):1065-6
  • Altern Ther Health Med. 2009 Mar-Apr;15(2):22-8
  • Journal of International Medical Research. 2009;37:547-550
  • Chest. 2001;119:53-6
  • J Oral Rehabil, 2001; 28: 354-60; 1999; 26: 280-7
  • Minerva Med, 2003; 94 [4 Suppl 1]: 9-15; Fortschr Kieferorthop, 1995; 56: 245-53
  • Appl Psychophysiol Biofeedback, 2004; 29: 141-7
  • Acta Odontol Scand, 2012 Nov 13; Epub ahead of print
  • J Am Dent Assoc, 2001; 132: 1275-7
  • Am J Clin Hypn, 1991; 33: 248-53
  • Int J Clin Exp Hypn, 2013;61:205-18
  • Cochrane Database Syst Rev, 2007; 4: CD005514; Br Dent J, 1999; 186: 217-22
  • American Journal of Physical Medicine and Rehabilitation. 2010;89(1):16-23
  • British Journal of Oral and Maxillofacial Surgery. 2013;51(3):199-205 
Wczytaj więcej
Nasze magazyny