Nasze magazyny
Jeśli dochodzi do ataku spowodowanego zatkaniem moczowodu przez kamień nerkowy, nieważne, czy tak małym jak ziarnko piasku, czy tak dużym jak piłka golfowa, oznacza to, że mamy do czynienia z chorobą przewlekłą, która wymaga monitorowania przez całe życie, bo tylko tak można uniknąć jej nawrotu. Oto, co warto wiedzieć, by móc nad nią zapanować na dłuższą metę lub uniknąć jej, nawet gdy występowała w rodzinie.
Kamica nerkowa - jak wiele osób choruje?
Nawet jeśli do tej pory nie cierpieliśmy z powodu kamieni nerkowych, nie oznacza to, że jesteśmy bezpieczni. Szacuje się, że jeden na dziesięciu Amerykanów zachoruje na kamicę nerkową w ciągu swojego życia (przyjmuje się, że choroba ta może dotyczyć również co dziesiątego mieszkańca Polski – przyp. red.).
Kamienie znajdujące się w nerkach mogą całymi latami nie dawać żadnych objawów. Często pierwszą informacją o ich istnieniu jest atak kolki nerkowej. Szacuje się, że ten czarny scenariusz dotyczy co dziesiątej dorosłej osoby w Polsce
Z niewiadomych przyczyn częstość występowania kamicy nerkowej podwoiła się w ciągu ostatnich 15 lat – już ponad 3 mln Amerykanów korzystają z pomocy lekarza z powodu tej choroby.
Objawy kamicy nerkowej
Jeśli w nerkach wytworzy się kamień, jest on zazwyczaj przesuwany wzdłuż dróg moczowych, aż opuści ciało wraz z moczem. W wielu punktach tej podróży kamień może ulec zablokowaniu, powodując bardzo silny ból, odczuwany zazwyczaj po jednej stronie pleców (poniżej klatki piersiowej), który może promieniować w kierunku brzucha i kości krzyżowej. Kamienie nerkowe często odpowiadają również za takie objawy jak pojawienie się krwi w moczu, niemożność oddania moczu, nudności i wymioty oraz gorączka czy dreszcze. Zgłoś się natychmiast na pogotowie, jeśli obserwujesz u siebie którykolwiek z tych symptomów – mogą one oznaczać infekcję, wymagającą pilnej pomoc medycznej.
Najlepsze sposoby leczenia kamicy nerkowej
Sposób leczenia kamicy nerkowej zależy w głównej mierze od wielkości samych kamieni. Jeśli w twoich drogach moczowych wytworzy się mały kamień, o średnicy mniejszej niż 4 mm, nie wpadaj w panikę. Być może jedyne, co będzie trzeba zrobić, to pić dużo wody, około 3 litrów dziennie, przyjmować dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, i czekać, aż w ciągu kilku dni problem sam się rozwiąże. Jednak spontaniczne wydalenie złogu wraz ze strumieniem moczu, nawet bardzo małego, następuje niekiedy dopiero po tygodniu, a nawet później.
Czasami niezbędne są także leki przepisywane przez lekarza, takie jak tamsulozyna, która pomaga wydalić kamień. Ważne, aby pacjent był pod opieką urologa, ponieważ umożliwia to monitorowanie jego stanu i wykonanie badań, takich jak RTG lub USG jamy brzusznej. Kamień może zablokować drogi moczowe i w ten sposób doprowadzić do uszkodzenia nerek – nawet wtedy, gdy ból się zmniejsza.
Większe kamienie, o średnicy przekraczającej 4 mm, wymagają zazwyczaj poważnej interwencji medycznej. Do tej pory lekarze polegali na metodzie ultradźwiękowego rozbijania kamieni (litotrypsja), jednak zabieg ten dawał umiarkowanie dobre rezultaty. Obecnie korzysta się z innych rozwiązań. Do cewki moczowej, a następnie pęcherza moczowego i dalej, do moczowodu, wprowadza się bardzo cienki wziernik (ureteroskop). Laser umieszczony na jego końcu rozbija kamienie, zamieniając je w pył, który jest następnie wypłukiwany z dróg moczowych wraz z moczem. Jeśli kamienie moczowe mają średnicę 2 cm, konieczna jest na ogół operacja. Podczas przezskórnej nefrolitotomii chirurg wykonuje niewielkie nacięcie na plecach i przez nie usuwa kamień.
Jakie są rodzaje kamieni nerkowych?
W zapobieganiu chorobie kluczowe znaczenie ma poznanie składu kamieni nerkowych. Do najczęściej występujących zalicza się następujące kamienie:
- szczawianowo-wapniowe – te małe, czarne lub brązowe złogi odpowiadają za ponad 80% przypadków kamicy nerkowej;
- fosforanowo-wapniowe – kamienie tego rodzaju są zazwyczaj jasnobrązowe lub beżowe i tworzą się w moczu o odczynie zasadowym;
- moczanowe (powstają z kwasu moczowego) – te czerwone lub pomarańczowe kamienie tworzą się w zbyt kwaśnym moczu, którego występowanie może mieć podłoże dziedziczne lub jest skutkiem otyłości albo choroby nerek;
- cystynowe – powstawanie tego rodzaju kamieni, o żółtym zabarwieniu, jest związane z cystynurią, chorobą o podłożu dziedzicznym, w której przebiegu dochodzi do zwiększenia w moczu stężenia cystyny (jednego z aminokwasów);
- struwity (złogi fosforowo-amonowo-magnezowe) – te brązowo-białe kamienie powstają na skutek przedostania się do dróg moczowych bakterii, co zdarza się na przykład podczas zakładania cewnika.
Jak zapobiegać pojawieniu się kamieni nerkowych?
Sposobem na zapobieganie nawrotom kamicy nerkowej jest zahamowanie procesu tworzenia się kamieni w moczu. Oto, jak tego dokonać.
Profilaktyka kamicy nerkowej - krok 1: Zbadaj skład swoich kamieni nerkowych
Jeśli "urodziłeś" kamień w domu, nie wyrzucaj go, aby lekarz mógł zbadać jego skład. Z kolei badanie moczu umożliwi ustalenie, który z wywołujących kamicę czynników występuje w twoim moczu, co pozwoli podjąć odpowiednie kroki zapobiegawcze. Co należy zrobić? Oddawaj mocz przez lejek wyściełany gazą, a następnie wydalone kamienie włóż do małej plastikowej torby.
Ważne! Warto zbadać wszystkie wydalone kamienie, ponieważ powstawały one w różnym czasie i mogą różnić się składem, co również ma znaczenie, jeśli chodzi o wybór sposobu leczenia i wdrożenie działań profilaktycznych. Ponadto każda osoba, która kiedykolwiek chorowała na kamicę nerkową, powinna zgłaszać się na kontrolę do lekarza przynajmniej raz w roku.
Profilaktyka kamicy nerkowej - krok 2: Po wydaleniu kamienia przeprowadź dwie dobowe zbiórki moczu
Dobowa zbiórka polega na zebraniu całego moczu oddanego w ciągu 24 godzin. Należy ją przeprowadzić zaraz po powrocie do normalnej diety i codziennych nawyków. Dwukrotne zebranie moczu daje lepszy obraz stanu zdrowia niż jednorazowe.
Profilaktyka kamicy nerkowej - krok 3: Postaraj się zwiększyć ilość wytwarzanego moczu
Im bardziej mocz rozwodniony, tym mniejsze prawdopodobieństwo tworzenia się kamieni. Celem jest wytwarzanie 2,5 litra moczu na dobę. Wymaga to picia 3 litrów płynów dziennie, w małych porcjach. Osoby, które obficie się pocą podczas upałów lub aktywności fizycznej, mogą potrzebować aż 6 litrów płynów na dobę.
Ważne! Niestety duże spożycie wody może być szkodliwe m.in. dla pacjentów cierpiących na choroby serca, nerek czy wątroby, a także dla osób starszych i przyjmujących niektóre leki, na przykład diuretyki. Dlatego skonsultuj się ze swoim lekarzem, by ustalić, jakie dokładnie ilości płynów możesz pić.
Profilaktyka kamicy nerkowej - krok 4: Jak najszybciej zmień dietę
To zalecenie powinno być zrealizowane natychmiast po stwierdzeniu kamicy nerkowej, a nowej diety, zapobiegającej rozwojowi kamieni nerkowych, trzeba przestrzegać do końca życia. Jeśli cierpisz na przewlekłą chorobę nerek, skonsultuj się z lekarzem zarówno w kwestii diety, jak i odpowiedniego leczenia.
Oto diety stosowane w zapobieganiu kamicy nerkowej:
- Dieta niskosodowa i wysokowapniowa: Jeśli twoje dzienne spożycie sodu nie sięga 1500 mg, możesz spożywać 1000–1200 mg wapnia dziennie (jego źródłem są przetwory mleczne i zielone warzywa liściaste, ale unikaj szpinaku). Dlaczego potrzebujesz wapnia? Duże spożycie wapnia znacznie zmniejsza wchłanianie szczawianów, które stanowią składnik większości kamieni nerkowych. Ważne jest to, aby po stosowaniu przez miesiąc diety niskosodowej i wysokowapniowej wykonać dobową zbiórkę moczu i sprawdzić, czy potrzebne jest wprowadzenie jakichkolwiek dodatkowych restrykcji żywieniowych.
- Dieta wysokopotasowa: Na skutek spożywania pokarmów będących źródłem potasu, czyli owoców i większości warzyw, powstają wodorowęglany. Zmniejszają one ryzyko powstawania kamieni wapniowych i moczanowych. Zalecane dzienne spożycie potasu to 4700 mg.
- Dieta niskobiałkowa i niskocukrowa: Produkty bogate w białko i zawierające cukry mogą nasilać tworzenie się kamieni moczanowych. Najlepiej, aby zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia dzienne spożycie białego cukru nie przekraczało 10% dziennej liczby przyjmowanych kalorii (odpowiada to mniej więcej 10 łyżeczkom cukru, czyli 200 kcal, jeśli przyjmiemy, że średnie dzienne zapotrzebowanie na energię osoby dorosłej kształtuje się na poziomie 2000 kcal – przyp. red.). W odniesieniu do białka dzienne spożycie powinno być w granicach od 0,8 do 1 grama na każdy kilogram masy ciała.
Dieta niskosodowa i wysokowapniowa - zdrowe zamienniki
Jeśli stężenie szczawianów w moczu utrzymuje się na wysokim poziomie pomimo przyjmowania dużych ilości wapnia, należy bezwzględni zmniejszyć występowanie tych związków w codziennej diecie. Aby uniknąć tworzenia się kamieni szczawianowo-wapniowych, zrezygnuj z pokarmów zawierających szczawiany, takich jak rabarbar, buraki, kakao, maliny, produkty na bazie soi i wspomniany już szpinak. Możesz spożywać ich bezpieczne zamienniki, np. zamiast szpinaku jedz rukolę lub jarmuż. Warto wiedzieć, że mało szczawianów zawierają takie owoce jak banany, jeżyny, jagody, wiśnie, truskawki, jabłka, morele, cytryny i brzoskwinie.
Profilaktyka kamicy nerkowej - krok 5: Porozmawiaj z lekarzem o sposobie leczenia
Jest wiele leków zapobiegających nawrotom kamicy nerkowej. Są wśród nich środki zawierające cytrynian potasu, zalecane osobom cierpiącym na kamicę moczanową lub wapniową, a także diuretyki tiazydowe, zapobiegające kamicy wapniowej, i antybiotyki, których działanie ukierunkowane jest na układ moczowy, wspomagające leczenie kamicy struwitowej.
