Nasze magazyny
Osteoporoza wtórna jest zwykle powikłaniem innych chorób. Ich przebieg albo działanie uboczne stosowanych leków zaburzają codzienne wydalanie i wchłanianie wapnia przez kości, a w konsekwencji związany z tym nieustanny proces przebudowy kości niezbędny dla utrzymania ich mechanicznej wytrzymałości. I choć mało kto o tym mówi, chorób niosących ryzyko rozwoju osteoporozy wcale nie jest mało - wystarczy wspomnieć, że należą do nich schorzenia reumatyczne, tkanki łącznej, układu pokarmowego czy zaburzenia hormonalne, a także nowotwory¹.
Bierzesz - licz się ze złamaniem
Jeśli stale łykasz jakieś leki, miej na uwadze, że wiele z nich może osłabić Twoje kości. Do tej grupy preparatów należą leki:
• przeciwbólowe
• uspokajające
• przeciwnadciśnieniowe
• antydepresyjne
• barbiturany
• przeciwpadaczkowe¹
Bibliografia
- Petty SJ., O'Brien TJ., Wark JD. Anti-epileptic medication and bone health.. "Osteoporosis international : a journal established as result of cooperation between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA". 2 (18), s. 129–42, luty 2007. DOI: 10.1007/ s00198-006-0185-z
Gdy hormony szaleją
Zaburzenia w gospodarce hormonalnej człowieka - jakie wywołuje niedoczynność bądź nadczynność tarczycy lub kory nadnerczy, niedobór hormonu wzrostu albo hormonów płciowych, a nawet cukrzyca - mogą zaowocować osteoporozą hormonalną. Wyregulowanie pracy gruczołów dokrewnych najczęściej pomaga w zatrzymaniu choroby. A w niektórych przypadkach (takich jak pierwotna nadczynność przytarczyc, operacja i usunięcie zmienionych organów) można całkowicie wyleczyć zrzeszotnienie².
Chore stawy - słabe kości
Przewlekłe zapalne choroby reumatyczne niejako przy okazji prowadzą do ubytków kości. Dodatkowo niszczący wpływ ma konieczne w ich terapii długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów. Podobnie rzecz ma się w przypadku tocznia rumieniowatego układowego oraz zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. By zminimalizować ich destrukcyjny wpływ na mikroarchitekturę kośćca, reumatolog powinien już na początku kuracji włączyć leki zmniejszające ryzyko złamania³.
Kłopoty z trawieniem
Jeżeli masz nietolerancję laktozy, cierpisz na zespół złego wchłaniania albo inne przewlekłe schorzenia atakujące układ pokarmowy, pamiętaj, że znajdujesz się w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju wtórnej osteoporozy4. Choroby przewodu pokarmowego wiążą się bowiem zazwyczaj z upośledzeniem wchłaniania cennych makroelementów, które niezbędne są do właściwej mineralizacji kości.
Miecz obosieczny
W praktyce medycznej najczęściej stwierdzaną przyczyną wtórnej osteoporozy jest długotrwałe leczenie steroidami (do których należą glikokortykosteroidy). I nie chodzi tu wcale o zażywanie tych środków przez lata. Jak pokazują badania, największy ubytek masy kostnej podczas przewlekłej steroidoterapii następuje w pierwszych 6-12 miesiącach5!
Steroidy, popularnie nazywane sterydami, są to leki o działaniu przeciwzapalnym, przeciwalergicznym i immunosupresyjnym. Z tych względów stosowane są w wielu schorzeniach, począwszy od astmy, przez łuszczycę, POChP, na reumatyzmie kończąc. I choć są nieodzowne w leczeniu tych dolegliwości, to jednak ratując nas od jednego nieszczęścia, wpędzają w drugie. Długotrwałe przyjmowanie sterydów m.in. aktywuje apoptozę (śmierć) osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych, a poprzez stymulację osteoklastów (komórek kościogubnych) zmniejsza też ich liczbę. Ponadto upośledza wchłanianie jelitowe wapnia i witaminy D oraz osłabia siłę mięśniową.
W każdym przypadku stosowania glikokortykosteroidów w dawce >5 mg prednizonu (Encorton) dziennie dłużej niż przez 3 miesiące terapię powinno uzupełniać podawanie suplementów wapnia i witaminy D. W przypadkach, gdy stosowane są większe dawki glikokortykosteroidów, konieczne jest podawanie leków zmniejszających ryzyko wystąpienia złamań kości6.
Powstrzymać chorobę
Bibliografia
- http://goo.gl/yO8H9C
- http://goo.gl/JuqNSJ
- http://goo.gl/qEiRlI
- http://goo.gl/9UicKe
- Dr n. med. Katarzyna Gruszecka-Marczyńska i lek. med. Beata Nowak, Ostoporoza wtórna, Przegląd Reumatologiczny; Rok I Nr 5-6/2005 (5-6).
- http://reumatologia.mp.pl/choroby/64948,osteoporoza
Kości stale ulegają wewnętrznej przebudowie dzięki działaniu osteoklastów, które usuwają zużytą kość, oraz osteoblastów, które wykorzystują wapń i inne minerały do jej tworzenia. W ten sposób naprawiane są mikrouszkodzenia, jakim podlegają kości każdego dnia, podobnie jak i poważne złamania. Nasz organizm ma również zdolność do odzyskania utraconej masy kostnej. Oczywiście jest to możliwe pod warunkiem, że dostarczymy mu potrzebnych do odbudowy składników.
Z tego względu leczenie wtórnej osteoporozy należy zacząć od schorzenia, które jest jej przyczyną. Gdy opanowane zostaną zaburzenia wchłaniania, łatwiej będzie można uzupełnić niedobory wapnia, magnezu i fosforu. Istotnym elementem w czasie kuracji jest zmniejszanie ryzyka złamań poprzez:
• farmakoterapię, która wpływa na jakość kości i jej masę;
• kinezyterapię poprawiającą koordynację ruchową i wzmocnienie siły mięśni, dzięki czemu można zminimalizować liczbę urazów;
• ograniczenie ryzyka w otoczeniu, np. stosowanie mat antypoślizgowych w łazience czy przytwierdzenie ruchomych chodniczków.
Leki zmniejszające ryzyko złamań kości
W leczeniu osteoporozy stosuje się leki zmniejszające utratę kości i środki zwiększające jej odbudowę. Ich działanie ocenia się w badaniu densytometrycznym. Jednak jak podkreślają lekarze samo zwiększenie gęstości mineralnej kości nie zawsze przekłada się na zwiększenie jej odporności mechanicznej.
Bibliografia
- http://goo.gl/zT4oQT
- http://goo.gl/JuqNSJ
Bisfosfoniany zmniejszają tempo utraty tkanki kostnej poprzez ograniczenie dojrzewania i aktywności osteoklastów oraz nasilenie ich apoptozy. Ich skuteczność została potwierdzona w wielu badaniach klinicznych i są one obecnie lekami pierwszego rzutu w leczeniu osteoporozy. Należące do nich alendronian i risedronian zmniejszają ryzyko złamań szyjki kości udowej oraz kręgów o ponad 50% rocznie. Wykazano również korzystny wpływ terapii bisfosfonianami na przebieg osteoporozy wywołanej przewlekłą glikokortykosteroidoterapią u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Dla ich efektywnego działania bardzo istotne jest przestrzeganie wszystkich zasad przyjmowania tabletek. W trakcie leczenia należy prowadzić zaleconą przez lekarza suplementację wapniem i witaminą D.
Ranelinian strontu (Protelos) zmniejsza utratę kości i pobudza jej odbudowę. Udowodniono jego skuteczność w redukcji ryzyka złamań, w tym także kości udowej. Co istotne, jest ona widoczna również u kobiet w początkowych fazach osteoporozy. Umożliwia to wczesną reakcję.
Kalcytonina łososiowa, choć jest dobrze tolerowana i wykazuje stosunkowo mało działań niepożądanych, to jednak ma zdecydowanie słabszy efekt terapeutyczny. W badaniu PROOF stwierdzono, że tylko dawka 200 j.m. dziennie zapobiega złamaniom kręgosłupa (dawki 100 j.m. i 400 j.m. nie wpływają na ryzyko złamań). Ze względu na to, że działa również przeciwbólowo, podawana jest chorym cierpiącym z powodu nasilonych dolegliwości bólowych związanych ze złamaniami kręgów.
Selektywny modulator receptorów estrogenowych, raloksyfen (Evista) ma ochronny wpływ na gęstość mineralną kości, który wynika z oddziaływania na receptory estrogenowe. Zwiększa jednak ryzyko zakrzepicy żylnej, a co za tym idzie także incydentów zatorowości płucnej¹.
Denozumab to przeciwciało monoklonalne, należące do tzw. leków biologicznych. Udowodniono jego skuteczność w zapobieganiu złamaniom kręgów i innych kości, w tym szyjki kości udowej u kobiet. Zastrzyk z lekiem podaje się raz na pół roku².
