Nasze magazyny
W przypadku podwyższonego ciśnienia tętniczego krwi dietetyczna strategia terapeutyczna może być równie skuteczna, jak farmaceutyki. Nawet w oficjalnych wytycznych mówi się, że osoby z nadciśnieniem 1. stopnia (a nawet 2.) nie powinny otrzymywać recepty na leki hipotensyjne - zaleca im się raczej zmianę stylu życia1.
Cennym wsparciem takiego podejścia okazuje się siemię lniane, bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, lignany i błonnik, które razem mogą zapewnić korzyści pacjentom z chorobami układu krążenia. W pewnym badaniu stwierdzono, że nasiona lnu wywołują jeden z najsilniejszych efektów przeciwnadciśnieniowych, jakie kiedykolwiek udało się osiągnąć za pomocą interwencji dietetycznej2.
Wysoka efektywność nasion lnu
Wspomniana analiza, znana szerzej jako FLAX-PAD, była prospektywnym, randomizowanym badaniem z podwójnie ślepą próbą i grupą kontrolną, obejmującym 110 pacjentów z chorobą tętnic obwodowych w wieku co najmniej 40 lat. Ochotnicy przyjmowali różne produkty spożywcze, które zawierały 30 g zmielonego siemienia lnianego lub placebo każdego dnia przez 6 miesięcy.
Po tym czasie okazało się, że w grupie stosującej nasiona lnu ciśnienie skurczowe obniżyło się średnio o 10 mmHg, a rozkurczowe - o 7 mmHg. Jeszcze lepsze wyniki osiągnęli uczestnicy, u których wyjściowa wartość ciśnienia skurczowego wynosiła ≥ 140 mmHg: została ona zredukowana aż o 15 mmHg2.
Jednocześnie u ochotników poziomy kwasu α-linolenowego (z grupy omega-3) i lignanów w osoczu wzrosły od 2 do nawet 50 razy, podczas gdy w grupie placebo nie odnotowano istotnych zmian. Właśnie stężenia tych związków korelowały z korzystnymi zmianami ciśnienia.
Lepsze od leków
Należy zauważyć, że w badaniu FLAX-PAD spadek ciśnienia był większy, niż obserwuje się to przy standardowej farmakoterapii.
Zgodnie z metaanalizą 354 randomizowanych, podwójnie zaślepionych prób kontrolowanych placebo, w których badano skuteczność tiazydów, beta-blokerów, inhibitorów enzymu konwertującego angiotensynę (ACE), antagonistów receptora angiotensyny II i blokerów kanału wapniowego, wszystkie te leki powodują podobny efekt. Ich zastosowanie w ustalonych dawkach terapeutycznych powoduje zmniejszenie ciśnienia skurczowego średnio o 9,1 mmHg, a rozkurczowego - o 5,5 mmHg3.
Kolejne dowody
W innym badaniu (również prospektywnym, randomizowanym, z podwójnie ślepą próbą i grupą kontrolną) sprawdzono z kolei, jak siemię lniane wpłynie na ciśnienie krwi u 87 mężczyzn w wieku 35-70 lat z dyslipidemią (całkowity cholesterol większy niż 200 mg/dl i/lub HDL niższy niż 40 mg/dl).
Uczestnicy zostali losowo przydzieleni do grupy kontrolnej lub otrzymującej 15 ml oleju lnianego dziennie (zawierającego 8 g ALA). Eksperyment trwał 12 tygodni. Po tym czasie badacze stwierdzili, że suplementacja diety olejem lnianym obniża zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe ciśnienie średnio o 5 mmHg lub 3-6%, co jest klinicznie istotne i zmniejsza ogólne ryzyko chorób sercowo- -naczyniowych u tych pacjentów4.
Metaanaliza
Inni naukowcy postanowili zebrać opublikowane do tej pory wyniki badań nad wpływem siemienia lnianego na nadciśnienie. W swojej analizie uwzględnili 11 eksperymentów, na podstawie których stwierdzili, że suplementacja nasionami lnu zmniejsza skurczowe ciśnienie krwi średnio o 1,77 mmHg, a rozkurczowe o 1,58 mmHg. Eksperci zwrócili przy tym uwagę, że korzystne działanie siemienia lnianego może być większe, gdy jest ono spożywane nie w postaci oleju, a zmielonego ziarna (w jego zewnętrznej warstwie znajduje się najwięcej lignanów) i przez okres co najmniej 12 tygodni5.
Mechanizm działania
Odkryta w badaniu FLAX-PAD zależność między poziomem kwasu α-linolenowego (ALA) a spadkiem ciśnienia tętniczego może częściowo wyjaśniać skuteczność siemienia lnianego.
Dotychczasowe analizy sugerują, że obecne w nim nienasycone kwasy tłuszczowe mają tu kluczowe znaczenie, ponieważ stanowią dla organizmu źródło, dzięki któremu może on syntezować eikozanoidy trienowe. Te z kolei rywalizują o receptory z czynnikami zwężającymi naczynia krwionośne, a wypierając je, obniżają ciśnienie6.
Pozostaje to w zgodzie z wieloma wcześniejszymi doniesieniami na temat tego, że diety niskotłuszczowe, bogate w owoce i warzywa, a przede wszystkim kwasy omega-3, mogą poprawić ciśnienie tętnicze krwi.
Innym możliwym mechanizmem jest obecność gamma-tokoferolu - formy witaminy E będącej przeciwutleniaczem, który sprzyja wydalaniu sodu z moczem i dlatego może pomóc obniżyć ciśnienie krwi. Nie zostało to jednak dokładnie zbadane.
I wreszcie siemię lniane jest najlepszym poznanym źródłem lignanów (0,8 mg/g świeżej masy) - związków estrogenopodobnych, które m.in. hamują agregację płytek krwi, wpływają na poprawę elastyczności naczyń krwionośnych oraz zmniejszają ryzyko zakrzepów7. Jak wykazano we FLAX-PAD, podniesienie ich poziomu w organizmie wpływa pozytywnie na rozkurczowe ciśnienie krwi.
Bezpieczeństwo
Siemię lniane ogólnie uznaje się za bezpieczne, ale ze względu na silnie śluzowy charakter i działanie wiążące nie można zapominać, by podczas jego spożywania zwiększyć ilość wypijanej wody.
U niektórych osób mogą pojawić się również trudne do zaakceptowania skutki uboczne. Zdarza się, że przyjmowana w badaniach klinicznych porcja 30-45 g nasion dziennie powoduje dyskomfort w przewodzie pokarmowym, wzdęcia i przelewania, które zanikają w miarę upływu czasu, gdy organizm przyzwyczaja się do wysokiej zawartości błonnika. Generalnie dobrze zacząć od niewielkich dawek (1 łyżka - ok. 10 g) i zwiększać je stopniowo, maksymalnie do 4-5 łyżek dziennie.
Ziarna najlepiej zmielić (w tej postaci są źródłem najbardziej dostępnego kwasu α-linolenowego), ale bezpośrednio przed spożyciem, by nie straciły cennych składników odżywczych. Można dodawać je do koktajli, owsianek itp.
- Curr Hypertens Rep (2014); 16:499
- Hypertension 2013; 62(6):1081-1089
- BMJ 2003; 326(7404):1427
- Eur J Clin Nutr. 2007; 61:1201-1206
- J Nutr 2015; 145(4):758-65
- Nutr Rev. 2004;62:18-27; . Am J Clin Nutr. 1990; 52:1- 28
- Nutricion Review 1010; 68(10):571-603
