Nasze magazyny
Jakie wyróżniamy grupy krwi?
Jeśli w ogóle zdarza nam się myśleć o grupie krwi, to tylko przy okazji zbiórki krwi, w której planujemy być dawcą, albo wtedy, gdy ktoś nam bliski potrzebuje transfuzji. Możemy w takim razie nie wiedzieć, jaką mamy grupę krwi układu AB0 (czytaj: a-be-zero): A, B, AB czy 0, odziedziczoną jako spadek po naszych przodkach – ssakach naczelnych sprzed milionów lat.
Nazwa grupy krwi opisuje antygeny (molekuły mogące wywoływać odpowiedź immunologiczną) znajdujące się na powierzchni czerwonych krwinek. Układ AB0 jest warunkowany przez antygeny A i B.
Grupa krwi A ma na erytrocytach antygen A, grupa B – antygen B, grupa AB (najmniej rozpowszechniona w USA) – oba rodzaje antygenów, a grupa 0 (najbardziej powszechna) nie ma żadnych antygenów (częstość występowania grup krwi układu ABO w Polsce jest następująca: grupa krwi 0 – 33%, grupa A – 40%, grupa B – 19%, grupa AB – 8%; przyp. red.).
Zanim na początku ubiegłego wieku odkryto grupy krwi, transfuzja mogła powodować, i często tak było, śmierć pacjenta. Było to związane ze specyfiką funkcjonowania układu odpornościowego, który identyfikuje i atakuje wszelkie antygeny, zarówno pochodzące od bakterii, jakie przedostały się do ciała, jak i z przeszczepionego narządu lub dowolnego innego źródła.
Jeśli podczas transfuzji osoba z grupą A otrzyma, dajmy na to, krew grupy B, przeciwciała (białka wytwarzane przez pewne komórki odpornościowe w celu zwalczania ciał obcych) odpowiadają atakiem na antygeny B, co prowadzi do zniszczenia czerwonych krwinek i może skończyć się śmiercią.
Dodajmy, że poza układem ABO istnieje jeszcze kilka innych systemów określania grupy krwi, które stosuje się, gdy krew jest poddawana badaniom i próbie krzyżowej przed przetoczeniem.
Co oznacza RH+ i RH-?
W potocznym rozumieniu grupy krwi oznaczają skład antygenowy krwinek czerwonych (erytrocytów), odgrywający ważną rolę w przetaczaniu krwi. U człowieka istnieją 23 układy grupowe krwi, w których skład wchodzą 203 antygeny. W praktyce medycznej oprócz antygenów A i B duże znaczenie ma także antygen D, który określa czynnik Rh+ lub Rh-.
Jeżeli u danej osoby występuje antygen D (ma go aż 85% ludzi), jej krew jest oznaczana jako Rh dodatnia, czyli Rh+. U osoby z krwią Rh ujemną (Rh-) antygen D nie występuje. Antygeny Rh są charakterystyczne wyłącznie dla krwinek czerwonych (erytoryctów).
Pojawiają się około 6. tygodnia życia płodowego. Nazwa układu Rh pochodzi od rodzaju małp Rhesus, od których po raz pierwszy uzyskano krwinki Rh+, a wyróżnia się w nim około 50 antygenów.
Jak grupa krwi wpływa na ryzyko chorób?
W ubiegłym stuleciu, a zwłaszcza w ostatnich kilkudziesięciu latach, zaczęto szukać odpowiedzi na pytanie, jaki związek może istnieć między grupami krwi a ryzykiem rozwoju różnych chorób.
Czy osoby z daną grupą krwi są bardziej narażone na wystąpienie chorób serca, nowotworów lub cukrzycy? Czy grupa krwi może wpływać na naszą pamięć i reakcję na dietę? Oto, pokrótce, co na ten temat wiemy.
Choroby sercowo-naczyniowe a grupa krwi
W badaniu z 2012 r., przedstawionym w czasopiśmie "Arteriosclerosis, Thrombosis and Vascular Biology", naukowcy przyjrzeli się danym zbieranym przez ponad dwadzieścia lat na temat 62 tys. kobiet (w trakcie badania Nurses’ Health Study) oraz danym dotyczącym 27 tys. mężczyzn objętych badaniem Health Professionals Follow-up Study.
Na tej podstawie grupę krwi AB powiązano z ryzykiem rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego o 23% większym niż w przypadku grupy 0, grupę B – z ryzykiem większym o 11%, a grupę A – z ryzykiem większym zaledwie o 5%.
Choć nie jest w pełni jasne, co może tłumaczyć te różnice, inne badania połączyły grupę A z wyższym poziomem złego cholesterolu LDL, grupę AB – ze zwiększonym stanem zapalnym, a oba te czynniki mogą wpływać na prawdopodobieństwo rozwoju chorób serca.
Wpływ grup krwi na ryzyko nowotworów
W badaniu z 2015 r., którego wyniki opublikowano na łamach "BMC Medicine", naukowcy monitorowali przez siedem lat stan zdrowia ponad 50 tys. osób (w wieku 40–70 lat) i stwierdzili, po wzięciu poprawki na takie zmienne jak płeć, wykształcenie i palenie tytoniu, że na rozwój nowotworu żołądka w większym stopniu byli narażeni uczestnicy badania z grupą krwi A, B i AB niż z grupą 0. Nie stwierdzono jednak istotnego związku między grupą krwi a ogólną śmiertelnością z powodu nowotworów.
Przegląd opublikowany w 2016 r. na łamach "Future Science OA" wykazał, że wariacja genetyczna może zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwór trzustki w przypadku osób z antygenami A i B – innymi słowy: z grupą krwi A, B lub AB.
Tymczasem, co podkreślają autorzy przeglądu, grupa krwi 0 wiąże się z obniżonym ryzykiem rozwoju nowotworów, łącznie z nowotworami jelita grubego, żołądka i trzustki.
American Cancer Society (ACS) wymienia grupę krwi A jako czynnik ryzyka nowotworu żołądka, co przedstawiono w następujący sposób: "z nieznanych przyczyn osoby z grupą krwi A cechuje większe ryzyko zachorowania na nowotwór żołądka" (de facto infekcja Helicobacter pylori i używanie tytoniu stanowią w tym przypadku o wiele większe zagrożenie).
Cukrzyca i grupa krwi
W badaniu z 2015 r. przedstawionym w czasopiśmie "Diabetologia", naukowcy z Francji przyjrzeli się danym na temat zdrowia ponad 82 tys. kobiet i stwierdzili, że wystąpienie cukrzycy typu 2 jest bardziej prawdopodobne u osób z grupami A i B niż z grupą 0.
Czy grupa krwi ma wpływ na ryzyko zaburzeń pamięci i udaru?
W badaniu z 2014 r., którego wyniki opublikowano w periodyku "Neurology", obserwowano blisko 500 osób dorosłych, które miały zaburzenia funkcji poznawczych, i odkryto, że w porównaniu z grupą kontrolną nieproporcjonalnie duża liczba badanych miała grupę krwi AB. Ponadto właśnie tę grupę krwi powiązano z wyższym niż w przypadku grupy 0 poziomem białka tworzącego skrzepy.
Inne badanie tych samych naukowców wykazało, że grupa AB wiąże się ze zwiększonym ryzykiem udaru, który może być wynikiem zablokowania przez skrzep dopływu krwi do mózgu.
Malaria a grupa krwi
Różne postacie tej choroby wywołuje pięć gatunków jednokomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium. Dziś już wiemy, że osoby z grupą 0 są do pewnego stopnia chronione przed najbardziej niebezpieczną odmianą malarii, za którą odpowiada Plasmodium falciparum, (zarodziec sierpowaty), przenoszony przez moskity.
Pasożyt ten powoduje m.in. sklejanie się czerwonych krwinek w naczyniach włosowatych, co skutkuje poważnymi uszkodzeniami tkanek.
By odkryć, co powoduje tę ochronę, szwedzcy naukowcy, którzy opisali swoje badanie na łamach czasopisma "Mature Medicine" w 2015 r., przyjrzeli się pewnemu białku wydzielanemu przez tego pasożyta i odkryli, że ma ono tendencję do silniejszego łączenia się z czerwonymi krwinkami w przypadku grupy krwi A niż grupy 0.
Grupa krwi a dieta
Popularna książka "Jedz zgodnie ze swoją grupą krwi", którą po raz pierwszy wydano w 1996 r., opiera się na założeniu, że trzymanie się diety zgodnej ze swoją grupą krwi może pomóc nam schudnąć i zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, a spożywanie produktów niezgodnych z grupą krwi powoduje problemy zdrowotne.
Według autora i zwolenników jego teorii przetwarzanie pożywienia w organizmie zależy również od grup krwi, które w założeniu miały wyewoluować w różnych okresach historii gatunku ludzkiego. Problem polega na tym, że diety uzależnione od grupy krwi nie mają żadnej naukowej wiarygodności.
W podsumowaniu przeglądu systematycznego 16 dobrze kontrolowanych badań opublikowanym w "American Journal of Clinical Nutrition" w 2013 r. czytamy, że choć może istnieć związek między pewnymi grupami krwi a zwiększoną podatnością na konkretne choroby, "obecnie brak jest dowodów, by stosowanie diety opartej na grupie krwi dawało korzyści zdrowotne".
Wpływ grupy krwi na zdrowie — na co zwrócić uwagę?
Dostępne badania sugerują, że grupa krwi 0 wiąże się ogólnie z mniejszym ryzykiem rozwoju chorób, ale płynące z nich wnioski opierają się jedynie na obserwacjach, które nie dowodzą związku przyczynowo-skutkowego.
Konieczne jest przeprowadzenie kolejnych badań, by ustalić, jak – i czy w ogóle – grupa krwi wpływa na ryzyko rozwoju poszczególnych chorób. Zanim poznamy odpowiedzi na te pytania, zamiast skupiać się na grupie krwi, której nie możemy zmienić, praktyczniej byłoby popracować nad czynnikami ryzyka związanymi z trybem życia, na które mamy wpływ.
Na pewno warto rzucić palenie, być aktywnym fizycznie i stosować dietę dobrą dla serca, opartą na produktach roślinnych – wiadomo, że podjęcie tych kroków prowadzi do zmniejszenia ryzyka wystąpienia wielu chorób przewlekłych.
