Serce i depresja

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

W zasadzie nie powinno dziwić, że czynniki psychologiczne odgrywają istotną rolę w rozwoju chorób serca. Stres, napięcie emocjonalne czy brak wsparcia społecznego wpływają na aktywność kory mózgowej i powiązanego z nią układu nerwowego. Zmieniają neuroprzewodnictwo i poziom hormonów (m.in. powodują nadmierną obecność kortyzolu w krwi), a z czasem mogą powodować niedotlenienie mięśnia sercowego, jego mniejszą wydolność i zakłóconą pracę. Wzrost poziomu stresu oznacza podwyższone ciśnienie krwi i cholesterol (co sprzyja rozwojowi miażdżycy) oraz 2 razy wyższe ryzyko choroby niedokrwiennej¹.

Te zależności łatwo zrozumieć: stres, zwłaszcza przewlekły, zapoczątkowuje fizjologiczną odpowiedź organizmu w ośrodkowym układzie nerwowym. Do jej zasadniczych elementów należą przyspieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia tętniczego i aktywności płytek krwi oraz skurcz naczyń wieńcowych.

Wszystkie te biochemiczne zmiany, zwłaszcza w towarzystwie innych czynników ryzyka i określonych predyspozycji zdrowotnych (np. ograniczonej wydolności lewej komory) mogą wyzwolić arytmię, zwiększyć zapotrzebowanie serca na tlen, a nawet spowodować zgon. Przykładowo szybki wzrost ciśnienia krwi i poziomu katecholamin (głównie adrenaliny) we krwi sprzyja pękaniu płytek miażdżycowych i pojawianiu się zatorów w naczyniach wieńcowych, co wywołuje zawał i nagłą śmierć sercową².

Okazuje się, że podobne mechanizmy zachodzą u osób zmagających się z depresją. Zaburzenia tego typu nasilają bowiem oddziaływanie zewnętrznych stresorów. Również sama depresja traktowana jest jak stresor, ponieważ zmiany fizjologiczne obserwowane w jej przebiegu przypominają te pojawiające się w przypadku przewlekłego napięcia. Potwierdza to rosnąca liczba doniesień na temat tego, że schorzenie to jest niezależnym czynnikiem ryzyka chorób serca - obok nadciśnienia, palenia papierosów czy dyslipidemii (nieprawidłowego stężenia lipidów i lipoprotein we krwi).

Pozorny spokój

Choć w potocznym rozumieniu depresja objawia się przede wszystkim spadkiem energii, chęci do życia i pogorszeniem nastroju, tak naprawdę w organizmie chorującej na nią osoby zachodzą bardzo intensywne procesy. Można nawet powiedzieć, że jest on wyjątkowo… pobudzony. Podobnie jak pod wpływem stresu, w przebiegu depresji pojawia się wzmożona aktywność układu adrenergicznego oraz osi limbiczno-podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej (LPPN), co według niektórych badaczy prowadzi do obniżonej zmienności rytmu pracy serca oraz zwiększonej skłonności do arytmii, niedokrwienia mięśnia sercowego i zmian funkcji płytek krwi³.

Innymi słowy, organizm produkuje znacznie więcej hormonów osi LPNN, adrenaliny i innych neuroprzekaźników, a ich nadmierne wydzielanie powoduje przyspieszenie tętna, wzrost ciśnienia tętniczego, większe zapotrzebowanie na tlen (a tym samym ryzyko niedokrwienia) oraz skłonność płytek krwi do agregacji (zlepianiu się).

Ostatni z tych czynników wydaje się odgrywać szczególną rolę, ponieważ intensywnej agregacji towarzyszy wydzielanie dużej ilości substancji, których biologiczne działanie może powodować uszkodzenia śródbłonka małych naczyń oraz zahamowanie procesów naprawczych. Badania potwierdzają, że u osób z depresją rzeczywiście dochodzi do nadmiernej agregacji płytek krwi, co może być jednym z najważniejszych powodów zwiększonego ryzyka choroby niedokrwiennej serca⁴.

Więcej niż biochemia

Choć coraz lepiej poznajemy biofizyczne mechanizmy odpowiadające za większe prawdopodobieństwo rozwoju chorób układu krążenia u osób z depresją, nie wyczerpują one tematu. Oprócz zmian hormonalno-naczyniowych i aktywacji osi LPPN, które sprzyjają powstawaniu stanów zapalnych, zaburzeń układu krwionośnego oraz nastroju, znaczenie mają także zachowania samych pacjentów.

Osoby z zaburzeniami depresyjnymi, w porównaniu do populacji ogólnej, bardziej zaniedbują swoje zdrowie: częściej i w większej ilości palą papierosy, mogą nie stosować się do zaleceń dietetycznych lub nieregularnie przyjmować leki⁵.

Psychiczne nastawienie jest równie istotne u osób już zmagających się z chorobami serca. Depresja stanowi czynnik zwiększający ryzyko powikłań krążeniowych, np. u osób po wszczepieniu pomostów wieńcowych (tzw. bypassów). W badaniach z udziałem dużej liczby chorych stwierdzono nawet, że może mieć równie niekorzystne następstwa, jak palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze czy hipercholesterolemia, a jako czynniki odpowiedzialne za większą śmiertelność uznano właśnie zaniedbywanie leczenia i negatywne nastawienie pacjentów do przyszłości⁶.

Co więcej, dr Mary Whooley z Uniwersytetu Kalifornijskiego stwierdziła, że wynikające z depresji zachowania (w tym zła dieta, brak ruchu i ćwiczeń fizycznych, nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich i unikanie wizyt kontrolnych) pozwalają określić ryzyko wystąpienia chorób serca lepiej niż wskaźniki psychologiczne, a leczenie przeciwdepresyjne jest niezbędne, by pacjenci mieli więcej energii i lepszą motywację do zmiany tych nawyków⁷.

Zajadanie smutków

U większości osób zmagających się z depresją dieta zdecydowanie odbiega od optymalnej - cechuje się zwykle dużą zawartością produktów przetworzonych, rafinowanych zbóż, cukrów prostych i pełnotłustych przetworów mlecznych. Brakuje w niej z kolei świeżych warzyw i owoców, orzechów i nasion strączkowych. Powoduje to nieprawidłowe zbilansowanie energii i składników odżywczych, co w prosty sposób przekłada się na zwiększone ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Nadmierne spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych (zwłaszcza mirystynowego, palmitynowego i laurynowego) sprzyja bowiem hipercholesterolemii, zaś należący do nich kwas stearynowy działa prozakrzepowo.

Dlatego to deficytowe u osób z depresją, a niezbędne z punktu widzenia profilaktyki sercowej jednonienasycone kwasy tłuszczowe (przede wszystkim oleinowy z grupy omega-9) powinny dostarczać najwięcej energii. Spożywanie oliwy z oliwek w jednym z badań było ujemnie skorelowane z ryzykiem depresji, a w innym okazało się, że dieta bogata w oliwę i zielone warzywa liściaste zmniejsza stężenie cytokin zapalnych, rosnące wraz z nasileniem objawów tej choroby⁸.

Wykazano też, że kwasy tłuszczowe omega-3 mają duże znaczenie w profilaktyce chorób sercowych u osób z depresją. Suplementacja 4 g EPA i DHA dziennie istotnie poprawia nastrój, podwyższając poziom wigoru oraz niwelując gniew, lęk i zmęczenie, ale według niektórych badaczy u osób z zaburzeniami psychicznymi optymalna i bezpieczna dawka omega-3 w diecie wynosi aż 9,6 g⁹. Istotne jest również zachowanie odpowiednich proporcji między kwasami omega-6 i -3.

Śmiertelny finał

Wpływ opisanych tu procesów biologicznych i zachowań osób z depresją na ryzyko chorób układu krążenia nie jest jedynie teorią. Obserwacje dużych grup pacjentów potwierdzają istotne statycznie związki między tymi schorzeniami.

Przykładowo przeżycie choćby jednego epizodu depresji znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca, a jej rozpoznanie podczas hospitalizacji spowodowanej zawałem stanowi niezależny czynnik ryzyka zgonu o znaczeniu porównywalnym do zaawansowanego wieku czy niewydolności lewej komory, i to w ciągu kolejnych 18 miesięcy¹⁰. Śmiertelność wśród pacjentów z zawałem mięśnia sercowego i współistniejącą depresją jest nawet 3,5 razy wyższa¹¹! Jeszcze bardziej pesymistyczne statystyki dotyczą osób przechodzących pomostowanie aortalno-wieńcowe (CABG) z powodu dławicy piersiowej: przedoperacyjne zaburzenia depresyjne nawet 6 razy zwiększają u nich prawdopodobieństwo zgonu, a 2-3 razy - ryzyko ponownych incydentów sercowych (najbardziej w grupie powyżej 65. r.ż.)¹².

W okowach smutku

Nie chodzi jednak tylko o te najbardziej drastyczne następstwa depresji. Zwiększa ona również prawdopodobieństwo rozwoju choroby wieńcowej (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn) oraz niewydolności serca (tu, po 14 latach analizy stanu zdrowia 2 501 pacjentów, spośród których 188 cierpiało na depresję, uznano ją za niezależny czynnik ryzyka jedynie w przypadku starszych kobiet)¹³. W innym badaniu stwierdzono, że 35,3% pacjentów z zastoinową niewydolnością serca (końcowy efekt wielu schorzeń układu krążenia) wykazuje objawy depresyjne, które mają bezpośredni związek z śmiertelnością i powtórną hospitalizacją¹⁴.

Jak widać, problem zależności chorób serca i depresji jest wyjątkowo złożony. Każde z tych schorzeń może być przyczyną lub skutkiem drugiego. Bez względu na to, czy zaburzenia depresyjne wpływają na układ sercowo-naczyniowy, czy też pojawiają się wtórnie do już zdiagnozowanego problemu (np. na skutek stresującego leczenia operacyjnego), ich współwystępowanie zawsze pogarsza rokowania pacjenta. Analogicznie prawidłowe leczenie zaburzeń psychicznych może nie tylko uchronić serce przed zachorowaniem, ale i znacznie zwiększyć szanse wyzdrowienia, gdy na profilaktykę jest już za późno (przede wszystkim motywując do zmiany stylu życia i aktywnej walki z chorobą).