Naturalne sposoby przyspieszające gojenie ran

Każdemu z nas zdarza się zadrapać albo nabić sobie siniaka. Nie zawsze też da się uniknąć ukąszeń insektów. Dlatego warto znać dobre naturalne sposoby na różne urazy.

Artykuł na: 23-28 minut
Zdrowe zakupy

W codziennym życiu jesteśmy narażeni na skaleczenia, otarcia, odparzenia, ukąszenia, a nawet przegrzanie. Dlatego w domowej apteczce warto mieć bandaże, opatrunki, plastry oraz środki odkażające. Szczęśliwie natura dysponuje całkiem pokaźną apteczką, w której znajdują się zarówno środki na zmniejszenie opuchlizny nadwerężonego stawu czy usunięcie napięcia mięśni, jak również na przyspieszenie gojenia oraz przeciwgrzybicze.

Krótka historia leczenia ran

Myślę, że można śmiało powiedzieć, że leczenie ran, jest tak stare, jak ludzkość. Prehistoryczny rysunek znaleziony w jednej z hiszpańskich jaskiń przedstawia człowieka opatrującego skaleczenie ok. 20-30 tys. lat temu. Medycy przez wieki doskonalili swoje umiejętności obserwacji. Zauważyli, że zimne okłady uśmierzają ból, a niektóre remedia lepiej od innych przyspieszają proces gojenia. Na początku były zioła, potem chleb z pajęczyną, a wreszcie miód.

Jak niehigieniczny opatrunek z zagniecionego z pajęczyną i śliną pieczywa mógł wspomagać proces leczenia ran? Było to możliwe, bo w pajęczynie występuje grzyb Penicilium, który zmieszany z chlebem i śliną tworzy naturalną penicylinę. Pleśń porastająca taki okład działa antybakteryjne i potrafi całkowicie wyeliminować z rany wywołującego infekcje gronkowca złocistego oraz paciorkowca ropotwórczego! Na szczęście obecnie znamy znacznie czystsze i przyjemniejsze sposoby naturalnego leczenia ran.

Rodzaje ran

Kiedy możemy mówić o skaleczeniach?

Mówimy o nich, gdy dochodzi do przerwania ciągłości tkanki skórnej lub błon śluzowych. Rozległość i głębokość ran zależy od rodzaju urazu, jego siły i miejsca, w którym się pojawił. Rany powstają m.in. na skutek działania czynników mechanicznych oraz termicznych. Do najłagodniejszych należy otarcie naskórka, gdzie uszkodzeniu ulega tylko powierzchowna warstwa skóry. Powstaje ono najczęściej wskutek działania na skórę twardego, tępego narzędzia, upadku lub uderzenia o twarde chropowate podłoże.

Jak wyglądają rany tłuczone?

Rany tłuczone powstają wskutek upadku lub uderzenia (np. o kamień). Brzegi rany są wtedy zgniecione i nierówne, krwawienie zewnętrzne jest skąpe, ponieważ naczynia krwionośne także ulegają zgnieceniu, to zaś zwiększa ryzyko zakażenia i opuchlizny.

Rany cięte - charakterystyka

Rany cięte powstają w następstwie działania ostrego narzędzia (nóż, szkło). Ich brzegi są gładkie i równe, zwykle towarzyszy im obfite krwawienie, a wypływająca krew usuwa zanieczyszczenia, co zmniejsza ryzyko zakażenia.

Czy rany kłute mogą być niebezpieczne?

Z kolei rany kłute może spowodować, np. wystający gwóźdź. Krwawienie zewnętrzne jest zwykle niewielkie, ale nie należy go bagatelizować - długie przedmioty, które wbiły się w ciało, mogą spowodować, rozległe uszkodzenia wewnętrzne z wystąpieniem krwotoku wewnętrznego. Szczególnie niebezpieczne są rany kłute klatki piersiowej oraz brzucha ze względu na możliwość uszkodzenia płuc, serca, jelit oraz dużych naczyń krwionośnych.

Rany kąsane - o czym musisz pamiętać?

Rany kąsane, jak łatwo się domyślić, zadają zwierzęta. Jeżeli doszło do ugryzienia przez dzikie zwierzę, trzeba jak najprędzej zgłosić się do szpitala. Istnieje bowiem ryzyko, że było one zakażone wirusem wścieklizny.

Co robić gdy doszło do zranienia?

  1. Najpierw zatamuj krwotok.
  2. Następnie zabezpiecz ranę jałowym opatrunkiem, a potem całość owiń bandażem dzianym. Uwaga: Nie przykładaj na ranę waty, ligniny albo chusteczek higienicznych. Lepiej też nie dotykaj jej palcami.
  3. Jeśli masz do czynienia z raną kłutą i tkwi w niej ciało obce, jego usunięcie pozostaw lekarzowi.

W przypadku dużego zranienia ręki lub nogi trzeba je unieruchomić, a osobę poszkodowaną ułożyć na boku, w pozycji przeciwwstrząsowej, i kontrolować jej oddech oraz tętno (poniżej miejsca założenia opatrunku). W takiej sytuacji bardzo ważne jest zapewnienie komfortu termicznego. Gdy opatrunek przesiąknie krwią, nałóż nań kolejną warstwę materiału chłonącego i ponownie przymocuj ją bandażem. Nie zdejmuj zakrwawionego opatrunku1.

Naturalne sposoby przyspieszające gojenie ran

W terapii ran szerokie zastosowanie znajdują preparaty pochodzenia naturalnego, np. zawierające znaczne ilości krzemu ziele skrzypu czy rdestu ptasiego2. Gojenie ran oraz innych uszkodzeń skóry ułatwiają także działające odkażająco, przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i ściągająco aloes, wąkrota azjatycka albo szałwia lekarska3, a w przypadku ran zainfekowanych dobre efekty daje stosowanie maści zawierających balsam peruwiański - wydzielinę z Myroxylon balsamum.

Cukier na przewlekłe rany

Dr Moses Murandu pochodzący z Zimbabwe jako dziecko często widział, jak jego ojciec posypywał rany cukrem. Gdy po przeprowadzce do Wielkiej Brytanii zaczął pracować jako pielęgniarz, postanowił przetestować rodzinny sposób na pacjentach. W pilotażowym badaniu klinicznym wzięło udział 22 chorych z oddziału chirurgii naczyniowej i ambulatorium naczyniowego. Wszyscy mieli ostre lub przewlekłe rany z wysiękiem, niektóre z nich były zakażone. Na rany sypano biały cukier granulowany. Po 3 tygodniach wykazano, że cukier skutecznie oczyszcza rany i jest bezpieczny w stosowaniu u pacjentów z cukrzycą insulinozależną. Natomiast badania in vitro pokazały, że hamuje rozwój bakterii.

Aloes zwyczajny (Aloe vera) ma działanie antybakteryjny

Bogactwem tej rośliny są liście, które dostarczają mleczka aloesowego (tzw. alona) o silnych właściwościach przeczyszczających i antybakteryjnych oraz żelu aloesowego, o dużo bogatszym składzie i szerszym zastosowaniu4. Składa się w ok. 99% z wody, a pozostałe 0,5-1% to prawie 100 składników, z których ważną rolę w gojeniu się ran odgrywają m.in. polisacharydy witaminy i enzymy. W procesie gojenia polisacharydy są czynnikami naprawczymi, wyzwalają reakcje immunologiczne, które rozpoczynają procesy obronne i odnawiające uszkodzoną skórę.

Ważną rolę w gojeniu ran odgrywają enzymy o działaniu przeciwzapalnym. Wśród nich należy wymienić karboksypeptydazę, która inaktywuje bradykininę - czynnik odpowiadający za ból w trakcie procesu zapalnego. Gojenie się ran przyspiesza również obecny w żelu aloesowym kwas salicylowy. Ma on właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Ułatwia również pozbycie się z rany tkanek martwiczych, dzięki działaniu keratolitycznemu5.

Aloes, poza działaniem odżywczym i przeciwzapalnym, wykazuje też szerokie działanie przeciwdrobnoustrojowe. Badania in vitro potwierdzają jego skuteczność bakteriobójczą i bakteriostatyczną przeciwko wielu drobnoustrojom chorobotwórczym. Działa również przeciwgrzybiczo na gatunki antybiotykooporne: Candida albicans, Trichophyton mentagrophytes i Trichophyton rubrum6. Wyciągi ze świeżych liści aloesu możesz też stosować zewnętrznie w przypadku oparzeń.

Babka lancetowata (Plantago lanceolata) łagodzi ból przy skaleczeniach

Listki rośliny umyj i zmiażdż, następnie przyłóż do rany i zabandażuj. Okład pozostaw na 2 godziny, po czym zmień na nowy. To złagodzi ból i przyspieszy gojenie się. Potwierdzają to tureckie eksperymenty na myszach.

Dzięki właściwościom przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym, przeciwutleniającym, przeciwwrzodowym, przeciwbólowym i immunomodulującym 10% maści z ekstraktem z babki lancetowatej wykazała pozytywny wpływ na gojenie się ran.

Manuka (Leptospermum scoparium) działa przeciwbakteryjnie

W przypadku przewlekłych i zakażonych ran czy oparzeń Aborygeni od wieków stosują miód manuka, pozyskiwany przez pszczoły żywiące się nektarem z krzewów o tej samej nazwie. Zawiera on do 830 mg/kg metyloglioksalu (MGO) – substancji o silnie przeciwbakteryjnych właściwościach, która znajduje się co prawda w innych odmianach miodu, ale w ponad 100 razy mniejszej ilości.

Zdaniem ekspertów to dzięki niskiej kwasowości manuki dochodzi do ograniczenia wzrostu mikrobów, gdyż większość z nich rozwija się w środowisku o neutralnym pH. Liczne badania pokazują, że miód ten hamuje rozwój ok. 80 różnych szczepów bakterii obecnych w ranach, w tym opornych na antybiotyki.

Wąkrota azjatycka (Centella asiatica) na opuchliznę po skaleczeniu

Zawarte w niej saponiny triterpenowe, zwane azjatykozydami, mają właściwości przeciwzapalne, przeciwobrzękowe oraz immunostymulujące. Dlatego wąkrota azjatycka, stosowana na skórę, wykazuje silne działanie odnawiające, witamiprzeciwzapalne, przeciwbakteryjne i stymulujące ziarninowanie, co zostało wykorzystane w terapii trudno gojących się ran i oparzeń. Dodatkowo zapobiega powstawaniu blizn i rozstępów.

Przeprowadzone badania w modelach in vitro i in vivo potwierdzają, że wyciągi z tego ziela przyspieszają migrację komórek z otaczających ją tkanek oraz aktywują czynniki wzrostu. Dzięki tym procesom wzrasta ilość kolagenu, kwasu hialuronowego i składników peptydowych hydroksyproliny7. Rany goją się lepiej po zastosowaniu wąkroty azjatyckiej również ze względu na jej silne właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne (hamuje namnażanie się zarówno bakterii Gram-dodatnich, jak i -ujemnych)8. Stosując wąkrotę, należy jednak unikać ekspozycji na słońce, może ona bowiem powodować reakcje fotoalergiczne9.

Nagietek lekarski (Calendula officinalis) przyspiesza regenerację naskórka

Ekstrakty z jego koszyczków przyspieszają ziarninowanie i regenerację naskórka2, zwiększają ilość kolagenu w skórze, działają naczyniotwórczo, przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo i bakteriobójczo10.

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) ma działanie przeciwzapalne

Substancje zawarte w nim są bardzo aktywne biologicznie: wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwutleniające oraz przeciwkolagenazowe. Ekstrakt z szyszek chmielu warto też stosować z jeszcze jednego powodu - w jego składzie znajduje się ksantohumol, który jest silniejszym antyoksydantem niż witaminy E i C. Badania pokazały, że związek ten okazał się jednym z silniejszych naturalnych zmiataczy tlenu singletowego11.

Skrzyp polny (Equisetum arvense) na trudno gojące się rany

We francuskiej klasyfikacji ziół o najwyższej mocy leczniczej spośród 20 roślin obdarzonych nadzwyczajnymi właściwościami, skrzyp polny zajmuje pierwsze miejsce2. Jego wywary stosuje się do przemywania nawet ciężko gojących się ran. Skrzyp ma działanie ściągające, poprawia elastyczność i odporność naskórka, a ponadto reguluje przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych.

Nacięcie krocza to powszechna praktyka chirurgiczna ułatwiająca poród. Wiąże się jednak z silnym bólem i dyskomfortem kobiety. Badacze z Iranu oceniali wpływ miejscowego stosowania 3% maści ze skrzypu na gojenie się ran, zmniejszenie stanu zapalnego i łagodzenia bólu po nacięciu krocza. Okazało się, że preparat łagodził ból i wspomagał gojenie.

Olejek z drzewa herbacianego działa przeciwbakteryjnie

Terpinen-4-ol to biologicznie aktywna substancja, której Malaleuca alternifolia zawdzięcza swoje silne działanie przeciwbakteryjne12. Właściwości terapeutyczne olejku wykorzystywane są od wieków do leczenia ran. Jest on również skuteczny w zwalczaniu grzybicy oraz wirusów opryszczki i grypy13.

Bazylia eugenolowa (Ocimum gratissimum) o działaniu przeciwzapalnym

Badania dowodzą, że olejek pozyskiwany z liści tej rośliny wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Okazuje się, że bywa nawet skuteczniejszy od antybiotyku - klindamycyny. Wprowadzenie olejku z bazylii do żelu aloesowego zwiększa stężenie olejku eterycznego w miejscu działania14.

Jałowiec ma działanie antyseptyczne

Szyszkojagoda 3 rodzajów tego iglaka (pospolitego, kolczastego i pospolitego halnego) jest źródłem olejku o działaniu antyseptycznym, przeciwreumatycznym i diuretycznym. W leczeniu wielu chorób skóry szerokie zastosowanie znalazł jałowiec kolczasty (Juniperus oxycedrus)15.

Żywokost zmniejsza opuchliznę

Wykazano doświadczalnie, że pod wpływem wyciągów z żywokostu następuje zwiększenie liczby leukocytów obojętnochłonnych oraz pobudzenie mechanizmów obronnych, wyrażające się m.in. przyspieszonym wypełnianiem ubytków kostnych po złamaniach. Natomiast stosowanie Symphytum officinale na uszkodzoną skórę ułatwia tworzenie się ziarniny w ranie oraz naskórka3.

Suchy, pokruszony korzeń zalej wrzątkiem, podgotuj w niewielkiej ilości wody na małym ogniu, tak by zmiękł (ok. 15 min). Następnie go zmiel. Uzyskaną papkę nakładaj na opuchliznę lub ranę, przykryj folią i owiń bandażem. Okład zmieniaj co kilka godzin.

Len (Linum) na odleżyny

Okłady z siemienia lnianego wspomagają leczenie oparzeń, odmrożeń, odleżyn i trudno gojących się ran. Łagodzą też podrażnienia i zmniejszają łuszczenie się skóry. Idąc tropem medycyny ludowej, we Wrocławskim Wojskowym Szpitalu Klinicznym na trudno gojące się, wieloletnie (niezasklepione nawet od kilkunastu lat!) rany zakłada się lniane bandaże.

Co więcej, oddziałując na roślinę np. niższą temperaturą uczeni, wyhodowali nową, bardziej leczniczą odmianę o nazwie Silesia. Algierczycy pozazdrościli Polakom i opracowali opatrunki z oleju lnianego na oparzenia, a następnie z sukcesem przetestowali ich skuteczność na królikach.

Okłady z kapusty na siniaki

Podczas codziennych aktywności nietrudno o siniaki. W chwili urazu drobne naczynia znajdujące się pod skórą pękają. Krew, która się w nich znajdowała, wylewa się do okolicznych tkanek, a to wywołuje obrzęk i zasinienie skóry, które z wolna zmienia barwę. Jest to efekt powolnego wchłaniania do krwiobiegu uszkodzonych komórek krwi. Przeważnie siniaki goją się w ciągu 7-10 dni17.

W przypadku tego typu kontuzji najczęściej pomocne są zimne kompresy. Pozwalają one obkurczyć naczynia krwionośne, przez co zmniejszają przepływ krwi w okolicy urazu. Dzięki temu zmniejsza się obrzęk oraz obniża wrażliwość zakończeń nerwowych (mniej boli). Zimne okłady hamują też rozwój stanów zapalnych oraz skutecznie pomagają zbić gorączkę.

Schłódź liście kapusty w lodówce, następnie lekko rozbij je tłuczkiem tak, by puściły sok. Przyłóż na chore miejsce. Okład zmieniaj co pół godziny.

Okład z twarogu na stłuczone stawy

Zmniejszy uczucie bólu, schłodzi obolały staw i zmniejszy obrzęk. Rozsmaruj twaróg na grubość 0,5 cm na bawełnianej szmatce. Przyłóż do opuchlizny. Owiń dodatkowo szalem lub bandażem. Trzymaj, aż wyschnie. Jeśli jednak siniak jest rozległy, bolesny i z dużym obrzękiem, koniecznie idź do lekarza.

Emulsja z arniki pomocna przy zwichnięciu stawu

Skręcenie to uszkodzenie mięśni i ścięgien w okolicy stawu. Natomiast zwichnięcie to takie uszkodzenie stawu, w którym tworzące go kości przestają się ze sobą stykać. Rozpoznasz je łatwo: nie można poruszyć uszkodzoną kostką. Obie kontuzje zdarzają się dość często w czasie wakacyjnych wypadów. Obie powodują ból, opuchliznę i utrudniają chodzenie.

Nim dotrzesz do lekarza, staraj się unieruchomić kontuzjowaną nogę. Najlepiej zrobić to, unieruchamiając względem siebie 2 sąsiednie kości w takiej pozycji, jaką przybiera chory. W przypadku stawu skokowego oznacza to unieruchomienie stopy w stosunku do podudzia.

Homeopatyczna emulsja z arniką świetnie sprawdza się w leczeniu naciągniętych mięśni oraz zwichniętych stawów. Arnica montana zawiera olejki eteryczne oraz flawonoidy o udowodnionym działaniu przeciwzapalnym19. Zimny okład skrop emulsją arniki i przyłóż do bolącego miejsca. Możesz również wetrzeć preparat bezpośrednio w skórę. Powtarzaj 2-3 razy dziennie, aż ból ustąpi. Jeśli zwichnięcie jest poważne, trzymaj kończynę wysoko w górze, dzięki czemu opuchlizna szybciej zejdzie.

Użądlenia - pierwsza pomoc

Jaskrawe kolory, intensywne zapachy i słodkie potrawy przyciągają osy i pszczoły. Zwykle użądlone miejsce jest opuchnięte i boleśnie pulsuje. Jeśli w rance jest żądło, usuń je paznokciem, nożem lub igłą. Następnie delikatnie oczyść ranę wodą z mydłem i nałóż zimny okład. Miejsce ukąszenia przemyj chłodną wodą i zrób okład z kostek lodu. Doskonale działają też sok z cytryny lub ocet. Pamiętaj, że jad pszczoły ma odczyn zasadowy, więc neutralizują go kwaśne okłady. Z kolei jad osy jest kwaśny i dlatego ból najlepiej ukoi okład zasadowy, np. z sody.

Niektórzy ludzie są uczuleni na jad błonkoskrzydłych. Gdy zaobserwujesz, że użądlona osoba zaczyna puchnąć, ma trudności z oddychaniem lub połykaniem, natychmiast wezwij pogotowie16.

W przypadku gdy doszło do odczynu po ukłuciu komara, swędzenie złagodzi posmarowanie ciała olejkiem z drzewa herbacianego. Jeśli nie masz go pod ręką, równie skuteczna będzie pasta do zębów - chłodzi, łagodzi świąd, jak również zmniejsza obrzęk17.

Oparzenia słoneczne - domowe leczenie

Zbyt długie przebywanie na słońcu może skończyć się bolesnym zaczerwienieniem skóry. Oparzenie słoneczne piecze, boli, a czasem nawet powoduje pęcherze. Poszkodowany powinien szybko znaleźć się w chłodnym pomieszczeniu18. Dziecko musi zbadać lekarz. Nim jednak się do niego skierujecie, podrażnione miejsca dobrze jest schłodzić, używając np. ręcznika zmoczonego w zimnej wodzie lub owiniętej w czystą tkaninę mrożonki.

Kefir łagodzi poparzenie słoneczne

Jako środek łagodzący dolegliwości doskonale sprawdza się też chłodny kefir. Rozsmaruj go na gazie i przyłóż do poparzeń. Zmień po ok. 20 min.

Rumianiek (Matricana chamomilla) koi drobne oparzenia

Świeżo zaparzony wyciąg z rumianku pospolitego działa kojąco na drobne oparzenia skóry. Ekstrakty z koszyczków rośliny zwiększają ilość kolagenu20, ponadto dzięki obecności składników seskwiterpenowych działają przeciwzapalnie i odkażająco21, łagodzą także podrażnienia skóry.

Przygotuj na tyle duży kawałek jałowej gazy lub innego opatrunku, by przykrył całe oparzenie. Nasącz go nalewką z rumianku i przykryj zmienione miejsce. Gdy gaza wyschnie, przygotuj nowy opatrunek.

Apiterapia - pomoc w leczeniu trudno gojących rany

W leczeniu trudno gojących się ran, również pooparzeniowych, wykorzystuje się także lecznicze właściwości miodu oraz mleczka pszczelego, działającego przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo, a dodatkowo powodującego przekrwienie tkanki podścieliskowej, co stwarza korzystne warunki do odżywienia komórek2.

Witamina A pomaga przy poparzeniach

Wspomagająco w leczeniu trudno gojących się ran stosuje się także witaminę A, stanowiącą grupę organicznych związków chemicznych z rodzaju retinoidów, spośród których najważniejszy jest retinol. Witamina ta reguluje procesy różnicowania keratynocytów, pobudza syntezę kolagenu i zmniejsza stan zapalny. Witamina A w kapsułkach

Bibliografia

  1. Wojciech Noszczyk: Chirurgia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007.
  2. Górnicka J. Apteka Natury. Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski, Raszyn 2010
  3. Ożarowski A., Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa 1989
  4. Post Fitoter 2002; 3-4:50-2
  5. Clin Dermatol 2009; 27:502-6
  6. Nurs Stand 1998; 41:49-54
  7. Post Dermatol Alergol 2013; 30:46-9
  8. Post Fitoter 2010; 2:101-5
  9. Panacea 2010; 33:14-5.
  10. Lek w Polsce 2014;3(275):22-25
  11. Post Fitoter 2010; 4:205-10
  12. Intern J Cosmetic Sci 2011; 33:289-97
  13. Cz. I. Post Fitoter 2010; 2:85-96.
  14. Phytother Res 2003; 17:987-1000
  15. J Appl Microbiol 2006; 100:1333-8.
  16. Wasilewska A. (pod red.), Pierwsza pomoc, Warszawa 1996
  17. https://nccih.nih.gov/health/tea/treeoil.htm
  18. Jakubaszko J., ABC postępowania w urazach, Wrocław 2003
  19. Natural Medicines Comprehensive Database; http://goo.gl/rT30ey
  20. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2011;16(6):e716-21.
  21. Strzelecka H., Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa 2000 
Autor publikacji:
Wczytaj więcej
Nasze magazyny