Próchnica
Próchnica jest najpowszechniejszą chorobą zębów. Powodują ją bakterie (głównie paciorkowce Streptococcus mutans) bytujące w jamie ustnej, zwłaszcza w płytce nazębnej. Przetwarzają one węglowodany zawarte w pożywieniu i produkują kwasy, które rozpuszczają szkliwo i powodują ubytki. W procesie tym ważne są także takie czynniki jak upływ czasu (im dłużej resztki posiłku zostają na zębach, tym większe szkody powodują bakterie) i indywidualna wrażliwość szkliwa na odwapnianie.
Próchnicę trzeba leczyć - nieleczona może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak cukrzyca, kłębuszkowe zapalenie nerek, stany zapalne serca lub osierdzia, a nawet zawał lub udar. Być może przyczynia się ona także do powstawania alergii, nadciśnienia, wrzodów żołądka i chorób skóry.
Próchnica u dzieci
U dzieci, ze względu na bardziej porowatą budowę zębów, próchnica postępuje o wiele szybciej niż u dorosłych. Dlatego powinny one chodzić na przeglądy dentystyczne najrzadziej co 4 miesiące, podczas gdy dorośli - co 6 miesięcy.
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej, by zapobiegać próchnicy i powstrzymywać jej rozwój, należy:
- prawidłowo się odżywiać - wykluczyć lub bardzo ograniczyć spożycie cukrów oraz jadać z dłuższymi przerwami między posiłkami;
- myć zęby pastą z fluorem przez 2-3 min co najmniej dwa razy dziennie, w tym raz przed snem (po wieczornym szczotkowaniu nie wolno nic jeść ani pić oprócz wody), po szczotkowaniu można po prostu wypluć pastę (nie ma konieczności płukania jamy ustnej wodą);
- stosować preparaty z fluorem (w formie fluoryzacji zębów lub kropli doustnych dostępnych na receptę);
- regularnie sprawdzać stan zębów w gabinecie stomatologicznym; w razie wystąpienia próchnicy - leczyć ją, by nie przenosiła się na inne zęby;
- między posiłkami nie podjadać słodyczy i nie pić słodkich napojów (to prowadzi do odwapnienia szkliwa), zdrowsze będą przekąski warzywne i czysta woda;
- nie szczotkować zębów bezpośrednio po spożyciu produktów kwaśnych, takich jak owoce, sok owocowy czy jogurt; należy wtedy przepłukać usta czystą wodą; szczotkowanie przy obecności kwasów może powodować uszkodzenie szkliwa.
Pomocne w zapobieganiu próchnicy jest także lakowanie zębów, czyli uszczelnianie bruzd na powierzchni zębów trzonowych i przedtrzonowych. Najlepiej wykonać ten zabieg od razu po wyrośnięciu zęba stałego (w wieku 6-8 lat).
Osoby dorosłe, oprócz powyższych zaleceń, powinny przed szczotkowaniem zębów czyścić je nicią dentystyczną (przynajmniej raz dziennie) i stosować płukanki. Ważne jest także usuwanie płytki nazębnej dwa razy w roku.
Próchnica - leczenie:
- w przypadku próchnicy początkowej, wykrywanej laserem diagnostycznym - nieinwazyjne leczenie ozonem;
- usuwanie chorej tkanki zęba (borowanie) i wypełnianie ubytku (plombowanie); rodzaje materiałów do wypełnień to m.in.: kompozyty (przeciwwskazane przy bruksizmie i próchnicy głębokiej), amalgamaty (bardzo wytrzymałe i tanie, ale zawierają rtęć), ceramiki modyfikowane (mogą uwalniać do zęba jony fluorkowe), cementy szkło-jonomerowe (stopniowo uwalniają fluor), kompomery (łączą właściwości kompozytów i cementów szkło-jonomerowych);
- w przypadku zapalenia miazgi - leczenie kanałowe (w głębokim znieczuleniu lub po zatruciu zęba);
- jeśli powyższe zabiegi nie przynoszą efektu, może być konieczna ekstrakcja, czyli usunięcie zęba.
Natomiast medycyna alternatywna zna naturalne sposoby na wzmocnienie zębów, ich remineralizację na etapie przed powstaniem ubytków, a nawet na nieinwazyjne wyleczenie ubytków. Do tych ostatnich należą:
- zdrowa dieta, bogata w składniki odżywcze, bez kwasu fitowego (sprzyja próchnicy; występuje przede wszystkim w zbożach i warzywach strączkowych), połączona z suplementacją witaminy D (wspiera remineralizaję szkliwa); w pewnym badaniu stwierdzono, że taki jadłospis wyleczył większość ubytków u dzieci biorących udział w eksperymencie;
- oczywiście dieta taka nie może zawierać cukru; alternatywą dla niego mogą być stewia, miód (w małych ilościach) i ksylitol (cukier z brzozy), który nie tylko zapobiega próchnicy, ale może ją nawet leczyć (uwaga: zbyt duża dawka ksylitolu może dać efekt przeczyszczający);
- należy w jadłospisie uwzględnić dobrej jakości nabiał, bogaty w wapń, witaminy D, K2, magnez i fosfor;
- nie wolno zapomnieć o stosowaniu remineralizującej pasty;
- remineralizację wspomaga płukanie jamy ustnej olejem sezamowym lub kokosowym przez 5-20 minut (sposób tradycyjnej medycyny indyjskiej na płytkę nazębną).
Inne sposoby medycyny naturalnej na ochronę przed próchnicą:
- żel do zębów z aloesem - ma właściwości antybakteryjne i być może sprzyja remineralizacji szkliwa;
- korzeń lukrecji - ma działanie przeciwbakteryjne;
- kakao - zawarta w nim teobromina zapobiega próchnicy i sprzyja remineralizacji szkliwa;
- goździki i olejek z goździków - mają właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, hamują wzrost Streptococcus mutans;
- cynamon - hamuje namnażanie różnych bakterii w jamie ustnej;
- imbir - zmniejsza liczbę bakterii na zębach;
- gałka muszkatołowa - redukuje namnażanie się bakterii;
- czosnek - działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo;
- rosół - zawiera wapń i magnez, które przeciwdziałają próchnicy;
- woda z solą - przywraca naturalne pH jamy ustnej i sprzyja remineralizacji;
- olejek z drzewa herbacianego - ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne;
- miodla indyjska - roślina stosowana w ajurwedzie, ma działanie antybakteryjne, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze; niektórzy mieszkańcy Indii żują jej gałązki, co zastępuje im szczotkowanie zębów;
- kurkuma - także stosowana w ajurwedzie, działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie; można smarować nią chory ząb i po kilku minutach wypłukać;
- zielone pędy pszenicy - bogate w witaminy A i E, żelazo, wapń i magnez, mają właściwości antybakteryjne; można je żuć lub płukać jamę ustną sokiem z pędów;
- akupresura (naciskanie punktów refleksyjnych odpowiadających za zdrowie zębów);
- płukanka z naparu z gorzknika kanadyjskiego - pomaga zapobiegać i leczyć próchnicę;
- mirra - może zapobiegać infekcjom jamy ustnej, powstrzymywać próchnicę i problemy takie jak zapalenie dziąseł;
- propolis - zmniejsza liczebność bakterii próchnicotwórczych;
- napar z szałwii, użyty jako płukanka - ma działanie antybakteryjne i może powstrzymywać próchnicę;
- tymianek - dzięki właściwościom antyseptycznym i przeciwgrzybiczym, wspiera zdrowie zębów i dziąseł;
- żurawina - obniża produkcję kwasów, redukuje sprzyjającą próchnicy mikroflorę jamy ustnej i blokuje jej przyleganie do zębów;
- zielona herbata - naturalne źródło fluoru.
Ślina chroni przed próchnicą. Jej wytwarzanie jest mniejsze w nocy (m.in. dlatego nie wolno nic jeść ani pić po wieczornym myciu zębów), ale może być niższe także za dnia z powodu niektórych chorób, jak cukrzyca, nadciśnienie, choroby tarczycy, lub leków przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych, uspokajających, hipotensyjnych, moczopędnych, antyhistaminowych, przeciwwymiotnych, wyksztuśnych, nasennych i stosowanych w chorobie Parkinsona.
Należy unikać wstawiania plomb amalgamatowych, ponieważ zawierają one szkodliwą dla zdrowia rtęć. Jeśli chcemy się pozbyć takiej plomby, poszukajmy stomatologa z doświadczeniem w ich usuwaniu, aby mieć pewność, że zabieg zostanie wykonany w bezpieczny sposób.