Blizny - jak się ich pozbyć?

Co to jest blizna

Blizny to ślady po ranach, w których doszło do uszkodzenia skóry właściwej. Proces gojenia się rany kończy się bliznowaceniem, czyli powstawaniem blizny, która następnie przez kilka do kilkunastu miesięcy przechodzi przebudowę.

Podczas gojenia się rany tkankę skóry zastępuje włóknista tkanka łączna, która różni się od tej pierwszej - z reguły początkowo jest zaczerwieniona, po przebudowie zwykle bledsza (brak komórek pigmentacyjnych) i nie rosną na niej włosy (brak mieszków włosowych).

Blizna idealna to blizna wąska, zbliżona kolorytem do otaczającej skóry, płaska, a w dotyku miękka i elastyczna. Powstaje ona, gdy podczas gojenia się skóra produkuje odpowiednią ilość kolagenu (nie za mało ani nie za dużo).

Charakter blizny zależy od takich czynników jak:

• rodzaj rany (blizny po ranach szarpanych bywają z reguły nierówne),
• sposób zaopatrzenia rany (np. czy ranę oczyszczono, ile szwów założono, itd.),
• ewentualne powikłania rany (rany zakażone częściej zostawiają brzydkie blizny),
• predyspozycje genetyczne,
• wiek (u osób starszych rany goją się trudniej),
• lokalizacja rany (rany na ramieniu, brodzie, mostku i górnej części pleców mogą się trudniej goić).

Rodzaje blizn

Ze względu na czas powstania blizny dzielimy na:

• niedojrzałe - czerwone, lekko wypukłe, czasem mogą swędzieć lub boleć; ta faza może trwać nawet do dwóch lat od zranienia;
• dojrzałe - bledsze od skóry, płaskie, elastyczne.

Ze względu na wygląd możemy wyróżnić następujące rodzaje blizn:

• blizny zanikowe (atroficzne) - powstają w wyniku niedoboru kolagenu podczas gojenia się ran, mają kształt wklęsły; należą do nich blizny po ospie wietrznej, trądziku oraz rozstępy;
• blizny przerostowe (hipertroficzne) - czerwone, twarde, pogrubiałe i wypukłe; powstają w wyniku nadprodukcji kolagenu, z reguły z powodu częstego poddawania skóry w danym miejscu naprężeniom lub w wyniku zakażenia rany; mogą samoistnie zmniejszać się lub zanikać, ale w niektórych przypadkach rosną dalej; tego typu blizny pozostają często po oparzeniach, czasem także po zabiegach chirurgicznych; generalnie profilaktyka blizn przerostowych to stosowanie opatrunków silikonowych od czasu zamknięcia się rany (8. - 10. doba), ewentualnie od okresu, kiedy pojawi się tendencja blizny do przerastania; w zapobieganiu bliznom po oparzeniach najlepsze wyniki daje stosowanie opatrunków uciskowych na częściowo zagojone rany, już pokryte nabłonkiem (zakłada się je po ok. 4 tygodniach od urazu);
• keloidy (bliznowce, guzy łącznotkankowe) - są twarde i włókniste, mają kształt nieregularny lub wydłużony; wynikają z nadprodukcji kolagenu; rozrastają się poza linię urazu, często nawracają po usunięciu chirurgicznym; większą skłonność do keloidów mają osoby o ciemnej karnacji (z kolei u albinosów keloidy się nie pojawiają); sprzyja im także występowanie w rejonach ciała narażonych na naprężanie i naciąganie skóry.

Sposoby na pozbycie się blizny

Im świeższa blizna, tym łatwiej możemy sprawić, by była jak najmniej widoczna. Sposoby na blizny obejmują:
a) na blizny zanikowe:
– wypełnianie blizn kolagenem lub kwasem hialuronowym; zabieg należy powtarzać co 6 - 12 miesięcy;
– peelingi chemiczne – spłycają głębokie blizny;
– mikrodermabrazja – ścieranie rogowej warstwy naskórka, rozjaśniające przebarwienia i wyrównujące blizny;
– dermabrazja – ścieranie naskórka i górnych warstw skóry właściwej za pomocą głowicy diamentowej lub lasera; po zabiegu konieczne jest założenie przeciwbakteryjnego i przeciwwirusowego opatrunku na 7-10 dni; rekonwalescencja trwa do kilku tygodni; istnieje ryzyko powstania nowych blizn;
– zabiegi laserem subablacyjnym, uszkadzające warstwę rogową naskórka, dzięki czemu skóra się regeneruje, znikają zmiany przebarwieniowe i blizny stają się mniej widoczne;
– wycinanie fragmentów tkanki bliznowej - zabieg także pozostawia bliznę, ale płaską i mniej widoczną;
– podcinanie dna blizny – blizna staje się gładsza, ale zabieg powoduje zasinienie skóry;
– zabiegi przy użyciu lasera ablacyjnego CO₂ lub erbowego - pobudzają syntezę kolagenu w skórze; zwykle potrzebna jest seria 3 zabiegów;
– zabiegi laserem frakcyjnym lub pikosekundowym – nasilają produkcję kolagenu i zwiększają gęstość skóry;

b) na blizny przerostowe:
– żel silikonowy - najskuteczniej działa na świeże blizny; zapewnia dobre nawilżenie skóry i zapobiega przerostom;
– wstrzykiwanie steroidów (np. kortyzonu) w bliznę - hamuje wytwarzanie kolagenu, ogranicza swędzenie;
– zabiegi przy użyciu lasera CO₂ lub erbowego - wywołują przemodelowanie kolagenu i niwelują wypukłość blizny;
– presoterapia - leczenie za pomocą opasek lub ubrań uciskowych; zapobiega nadmiernym przerostom i przykurczom; pomocna zwłaszcza po oparzeniach;
– doustne środki farmakologiczne hamujące syntezę kolagenu i stymulujące działanie kolagenazy;
– krioterapia - zamrażanie ciekłym azotem; czasem zabieg należy powtórzyć; powikłania zdarzają się rzadko;
– radioterapia -  możliwe efekty uboczne to hipopigmentacja, hiperpigmentacja, zaczerwienienie, teleangiektazje, atrofia skóry, być może także rak skóry;

c) na blizny keloidowe:
– żel silikonowy - terapia pierwszego rzutu;
– zastrzyki ze steroidami, często w połączeniu z fluorouracylem, który hamuje produkcję wytwarzających kolagen fibroblastów;
– wstrzykiwanie takich preparatów jak werapamil, kolchicyna, pentoksyfilina, interferon, bleomycyna;
– doustne środki farmakologiczne hamujące syntezę kolagenu i stymulujące działanie kolagenazy;
– krioterapia - zamrażanie ciekłym azotem; czasem zabieg należy powtórzyć; powikłania zdarzają się rzadko;
– radioterapia - zmniejsza ryzyko nawrotu bliznowca do 16 - 21%; może zwiększać ryzyko raka skóry;
– chirurgiczne usunięcie bliznowca - keloid często potem odrasta.

Zrosty powstałe czasem po ranach operacyjnych leczy się chirurgicznie lub laserowo. W leczeniu wszystkich blizn ważne jest, by chronić je przed wysoką temperaturą i promieniowaniem ultrafioletowym, które może powodować jej przebarwienia, poparzenie lub nawet zmiany nowotworowe.

Domowe sposoby na blizny

Widoczność blizn możemy zmniejszyć także domowymi metodami. Należą do nich:

• wspomniane wyżej żele i opatrunki silikonowe;
• maści na blizny z wyciągiem z cebuli (zmniejsza widoczność blizn poprzez wpływ na ich kolor, zmiękcza tkankę bliznowatą), alantoiną (przyspiesza regenerację naskórka, pobudza ziarninowanie tkanki, ułatwia gojenie, działa przeciwzapalnie i kojąco) i heparyną (zmniejsza obrzęk, działa przeciwzakrzepowo); można je stosować najwcześniej 2 miesiące po zagojeniu się rany; odradza się stosowanie surowej cebuli zamiast gotowych preparatów z wyciągiem – może powodować podrażnienia;
• wyciąg z wąkroty azjatyckiej - pomaga zarówno na blizny zanikowe (stymuluje wytwarzanie kolagenu), jak i przerostowe oraz keloidy (hamuje fazę zapalną blizn);
• peelingi do stosowania w domu;
• aloes (miąższ liści aloesu lub maść z aloesem) - zmniejsza blizny, zwłaszcza trądzikowe;
• olejek z drzewa herbacianego (rozcieńczony, np. w oleju kokosowym) - najsilniej działa na blizny przerostowe, stopniowo je zmniejsza; pomaga także na blizny potrądzikowe;
• olejek z kocanki włoskiej – sprzyja regeneracji uszkodzeń skóry, pomaga zmniejszać blizny;
• witamina E - stosowana miejscowo na bliznę może przyspieszać jej blednięcie;
• okłady z miodu - nawilżają, działają przeciwzapalnie i stymulują krążenie, co sprzyja procesom regeneracyjnym; nie wolno ich stosować na niezagojone rany;
• masaże - regularne masowanie blizn pomaga często bardziej niż dostępne bez recepty maści; działanie takie rozbija tkankę bliznowatą i zmiękcza blizny;
• olej z emu - pochodzący z Australii specyfik głęboko nawilża skórę i działa przeciwzapalnie, dzięki czemu wspiera procesy regeneracyjne i zmniejsza widoczność blizn;
• niektórzy polecają ocet jabłkowy, który działa ściągająco i antyseptycznie; złuszcza martwe komórki skóry, czyli działa podobnie do peelingu chemicznego i może zmniejszać widoczność blizn; eksperci jednak ostrzegają, że ocet może powodować oparzenia chemiczne skóry.