Wrotycz pospolity - właściwości zdrowotne i zastosowanie

Wrotycz pospolity (Tanacetum Vulgare) to niezwykła roślina zielarska o silnym, korzennym zapachu. Mimo że zawiera spore ilości trującego tujonu, od wieków stosuje się ją w tradycyjnym lecznictwie, choć dzisiaj głównie zewnętrznie – do nacierania w bólach goścowych i reumatycznych, ale też łagodzenia stanów zapalnych i odkażania.

Mlecznica uchodzi za jedną z najbardziej oczyszczających roślin (m.in. o właściwościach przeciwrobaczych), a w lecznictwie ludowym jej ziele służyło jako środek odstraszający mole i pluskwy (zapach przypominający kamforę zniechęca owady).

Przypisywano jej właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne, antyalergiczne, żółciopędne i wiatropędne, rozkurczowe i uspokajające, dzięki którym zalecano ją w depresji, zaburzeniach krążenia i trawienia, stanach zapalnych nerek i układu moczowego, infekcjach, schorzeniach gardła oraz chorobach skórnych (liszaje, ropnie, łuszczyca). Za większość tych właściwości odpowiada obecny w surowcach olejek eteryczny, który oprócz toksycznego β-tujonu (ok. 70% składu) zawiera kamforę, terpenoidy, laktony seskwiterpenowe, steroidy, flawonoidy (pochodne kwercetyny i luteoliny, kwas kawowy, garbniki, kwas askorbinowy i sole mineralne¹.

Wrotycz pospolity skutecznie działa na pasożyty

Tujon to najważniejszy składnik wrotyczu, który decyduje o jego zabójczym wpływie na drobnoustroje i różnego rodzaju pasożyty. Tradycyjnie mlecznicę stosuje się przy wszawicy, świerzbie, zakażeniu pierwotniakami i do odrobaczania. Badania in vitro potwierdzają, że zarówno ekstrakt, jak i olejek eteryczny z naziemnych części wrotyczu w stężeniu 200 μg/ml zmniejszają aktywność motoryczną i zabijają 100% dorosłych przywr z rodzaju Schistosoma, a także ograniczają żywotność i produkcję jaj. W mniejszych dawkach (100 i 50 μg/ml) podobne efekty wywoływał tylko ekstrakt².

Z kolei etanolowe wyciągi tej rośliny zbadano jako potencjalny środek do zastosowania zewnętrznego w leczeniu zakażenia pełzakami rogówki oka. Okazało się, że ekstrakty sporządzone już z ok. 25 mg wysuszonego ziela wrotyczu pospolitego wykazują silne właściwości terapeutyczne przeciw Acanthamoeba, hamując ich wzrost, ale również migrację. Zdaniem autorów tej analizy Tanacetum vulgare może być roślinnym surowcem stosowanym jednocześnie z antybiotykami w kombinowanej terapii pełzakowego zapalenia rogówki³.

Wrotycz pospolity ma właściwości przeciwgrzybicze

Okazuje się, że wrotycz jest toksyczny także dla niektórych grzybów, a szczególną aktywność wykazuje przeciwko szczepom dermatofitów (powodującym choroby skóry i jej przydatków: włosów i paznokci) oraz drożdżakom Cryptococcus neoformans i Candida albicans. Obecny w nim olejek eteryczny ujawnił znaczący wpływ hamujący na tworzenie się zarodków C. albicans, zmniejszając ich rozwój o 80% w porównaniu do komórek z grupy kontrolnej, niepoddanych jego działaniu⁴.

Przeciwbakteryjne właściwości wrotyczu pospolitego

Wrotycz pospolity wykazuje pewien stopień aktywności przeciwdrobnoustrojowej in vitro zarówno wobec bakterii Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych. Organizmy podatne na ekstrakt wodno-alkoholowy z T. vulgare to m.in. Bacillus subtilis, Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa⁵, będąca jednym z najważniejszych i najgroźniejszych drobnoustrojów powodujących zakażenia wewnątrzszpitalne.

Zastosuj wrotycz pospolity przy opryszczce

Biobójcze właściwości wrotyczu uzupełnia jego aktywność przeciwwirusowa. Odnotowano działanie przeciw opryszczce zwykłej (HSV-1) ekstraktu z nadziemnych części rośliny: oraz izolowanego z nich partenolidu (związku obecnego również w innych gatunkach Tanaceum). W badaniach in vitro chroniły one komórki przed zakażeniem, a partenolid zakłócał replikację wirusa po wniknięciu o ok. 40% (w porównaniu z grupą kontrolną)⁶. W kolejnych pracach stwierdzono, że wrotycz jest skuteczny również przeciwko HSV-2 – herpeswirusowi powodującemu zwykle opryszczkę na narządach płciowych – przy czym odpowiadają za to różne związki aktywne o synergistycznych mechanizmach działania, a nie tylko partenolid⁷.

Wrotycz podnosi odporność

Związki wrotyczu nie tylko niszczą drobnoustroje, ale również pobudzają aktywność układu immunologicznego poprzez wpływ przeciwzapalny oraz stymulację produkcji i działania komórek układu odpornościowego: makrofagów, neutrofili i monocytów. Jak wykazano w badaniach na ludzkich komórkach, stymulują je m.in. poprzez zwiększenie uwalniania mieloperoksydazy – enzymu, który katalizuje reakcje powstawania kwasu podchlorawego, związku chemicznego o silnych właściwościach bakteriobójczych i przeciwwirusowych⁸.

Zastosowanie wrotyczu

Napar z wrotycza

Czubatą łyżkę suszonego lub świeżego ziela wrotyczu zalej szklanką wrzącej wody. Przykryj i odstaw na 20 min, następnie odcedź. Tak przygotowany napar działa łagodząco na przewód pokarmowy, oczyszcza organizm i wypłukuje toksyny. Wykazuje również silne działanie przeciwpasożytnicze i oczyszczające.

Odwar z wrotycza

3 łyżki świeżego lub suchego rozdrobnionego ziela lub kwiatów zalej w garnku 2 szklankami wrzątku, a następnie gotuj ok. 5 min. Odstaw na 30 min pod przykryciem, przecedź. Taki odwar możesz stosować do okładów na skórę i oczy, przemywania i płukania jamy ustnej.

Nalewka z wrotycza

Do 1 szklanki świeżego lub suchego zmielonego ziela dolej 250-300 ml alkoholu 40-70%. Maceruj 7 dni w szczelnie zamkniętym słoju, w zacienionym miejscu, a następnie przefiltruj. Taką nalewkę możesz stosować zewnętrznie, wcierając w skórę w przypadku bólu kończyn lub stawów. Zwłaszcza nalewka zrobiona na 70% alkoholu działa rozgrzewająco, przeciwbólowo i przeciwreumatycznie.

Olej wrotyczowy

1 szklankę świeżych, zmielonych kwiatów lub ziela zalej 400 ml ciepłego oleju winogronowego. Maceruj 7 dni i przefiltruj. Stosuj 1 łyżkę dziennie jako środek żółciopędny, regulujący wypróżnienia i wzmacniający. Olejem możesz też smarować skórę trądzikową.