Cykoria podróżnik na cholesterol i wątrobę

Jedna z najpowszechniejszych roślin od wieków ceniona jest jako lekko przeczyszczający i hepatoochronny składnik mieszanek ziołowych.

04 maj 2018
Artykuł na: 6-9 minut
Zdrowe zakupy

Już w XIV w. słynny lekarz Maciej z Miechowa zalecał przykładać cykorię podróżnik do czoła przy silnych bólach głowy. Zaś na choroby serca rekomendowano wywary z liści tej rośliny. Jakieś 400 lat później niemal przy wszystkich dolegliwościach żołądkowo-jelitowych zalecano lewatywę z cykorii. Na Rusi odwary i napary wspomagały leczenie chorób określanych jako malaryczne, a na Litwie jeszcze w XIX w. wierzono, że zawieszone na ścianie kwiaty zapobiegają wszelkim epidemiom.

Zastosowanie cykorii

Odwar 2 łyżki rozdrobnionego korzenia zalej szklanką wody i ogrzewaj do wrzenia. Gotuj ok. 3-4 min, po ostygnięciu odcedź. Pij 1/2 szklanki 2-4 razy dziennie między posiłkami. Odwar ma działanie żółciopędne, moczopędne i odtruwające.

Napar 2 łyżeczki ziela cykorii zalej gorącą wodą, przykryj talerzykiem na 15 min, a następnie przefiltruj i odcedź. Pij 2-3 szklanki naparu dziennie, aby wzmocnić naczynia krwionośne, wspomóc wydzielanie żółci i odtruć organizm. Możesz również stosować go zewnętrznie do przemywania podrażnionej skóry oczu i skóry - łagodzi stany zapalne (np. wypryski), a jako okład działa łagodząco na podkrążone oczy.

Kawa Dokładnie wyczyść i pokrój w małe kostki korzenie cykorii, a następnie wysusz w temperaturze nie wyższej niż 40ºC (im niższa, tym więcej wartościowych składników uda się zachować). Wysuszone korzenie podpraż na patelni tak, by lekko zbrązowiały, a później zmiel w młynku do kawy. Zalej szklanką wrzątku łyżeczkę korzeni i gotuj przez ok. 5 min. Na koniec odstaw pod przykryciem na kolejne 5 min i przecedź. Przygotowaną w ten sposób tzw. kawę pruską możesz pić z dodatkiem mleka lub miodu. To bezkofeinowa alternatywa dla miłośników małej czarnej, która delikatnie pobudza, ale nie podnosi ciśnienia krwi, a nawet może je nieznacznie obniżać poprzez moczopędne działanie.

W kuchni Najprostszym sposobem wykorzystaniu młodych kwiatów cykorii jest dodanie kilku płatków do ulubionej herbaty (zielonej, czarnej, czerwonej) lub serków i twarożków, co na dłuższą metę poprawia przemianę materii. Z kolei młode ziele doda wiosennym sałatkom gorzkawego i pikantnego smaku.

Era badań

Co na te rewelacje mówi współczesna nauka? Badania potwierdzają sporą część tradycyjnych zastosowań cykorii podróżnik.

Z rośliny wyodrębniono ponad 100 aktywnych związków chemicznych. Jej kwiaty zawierają m.in. sacharydy, flawonoidy, olejki eteryczne i antocyjany nadające im niebieski kolor1. Z kolei korzeń to doskonałe źródło gorzkich laktonów, fitosteroli, choliny, glikozydów, a przede wszystkim inuliny. Ta ostatnia stanowi nawet 40% jego zawartości, dzięki czemu cykoria jest dziś jednym z najważniejszych źródeł jej pozyskiwania na masową skalę2. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ inulina zaliczana jest do prebiotyków zwiększających zawartość pożytecznych bakterii w jelicie, głównie bifidobakterii3, a ze względu na niską wartość kaloryczną i działanie hipoglikemiczne znajduje zastosowanie w żywieniu osób chorujących na cukrzycę4.

Cholesterol pod kontrolą

Produkty zawierające ekstrakt z cykorii bądź czystą inulinę mogą wywierać korzystny wpływ na profil lipidowy zarówno u osób zdrowych, jak i z chorobami sercowo-naczyniowymi.

Stosowanie u szczurów diety zawierającej ekstrakt wodny z cykorii lub dodatek 5% inuliny do pokarmu po 4 tygodniach spowodowało istotne zwiększenie stężenia frakcji lipoprotein o dużej gęstości (HDL) i istotne obniżenie frakcji LDL5. W kolejnych badaniach autorzy stwierdzili znaczną redukcję wchłaniania cholesterolu w jelicie cienkim (o 30% w odcinku jelita czczego i o 41% w odcinku jelita krętego). Prawdopodobnie za efekt ten odpowiada fakt, że fruktany (takie jak inulina) mają zdolność wiązania kwasów tłuszczowych w jelicie, dzięki czemu obniżają stężenie cholesterolu we krwi.

Pogromca bakterii

Związki zidentyfikowane w ekstrakcie ze świeżej cykorii (kwasy szczawiowy, bursztynowy, chinowy i szikimowy) zmniejszają tworzenie biofilmu i adhezję bakterii odpowiedzialnych za rozwój zapalenia przyzębia (w tym Streptococcus mutans, Actinomyces naeslundii i Prevotella intermedia)6.

W innych doniesieniach na temat przeciwdrobnoustrojowej aktywności cykorii podróżnik stwierdzono, że wodne ekstrakty z jej nasion są aktywne wobec 4 innych patogennych mikroorganizmów (Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli i Candida albicans), a ekstrakty z korzenia mają wyraźne działanie przeciwko Bacillus subtilis, S. aureus, Salmonella typhi, Micrococcus luteus i E. coli. Również ekstrakt z liści wykazywał umiarkowaną aktywność przeciwko opornym na wiele leków S. typhi7.

Wpływ hepatoprotekcyjny

Ochrona i wzmocnienie komórek wątroby to jedno z najważniejszych tradycyjnych zastosowań cykorii podróżnik, które znalazło potwierdzenie w doniesieniach naukowych.

W randomizowanym, podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym przeprowadzonym u pacjentów z marskością wątroby tradycyjny indyjski lek na bazie C. intybus zmniejszał wodobrzusze oraz stężenie enzymów wątrobowych (aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej) w surowicy8.

Sprawdzono również aktywność wodnego ekstraktu z korzenia cykorii podróżnik pod kątem aktywności hepatoprotekcyjnej przy uszkodzeniu wątroby u myszy. Stwierdzono, że podany doustnie zmniejsza on zarówno śmiertelność wśród chorych zwierząt, jak i poziom enzymów wątrobowych. Ponadto badanie histopatologiczne wątroby nie wykazało nagromadzenia tłuszczu ani martwicy9.

Przeciwko wrzodom

Cykoria podróżnik stosowana jest zwykle w mieszankach ziołowych do leczenia zaburzeń trawienia, ponieważ działa lekko przeczyszczająco i moczopędnie, a jej korzeń dodatkowo łagodnie stymuluje wytwarzanie soku żołądkowego i żółci. To gorzkie laktony pobudzają do pracy żołądek i pęcherzyk żółciowy, ułatwiając i przyspieszając trawienie.

Dziś wiemy, że roślina zwalcza też ból żołądka i chroni przed powstawaniem wrzodów. Podawane doustnie odwary z cykorii hamowały powstawanie wrzodów nawet o 95%, co stwierdzono na podstawie badań histopatologicznych10.

Również w tym przypadku spore znaczenie ma duża zawartość inuliny, ponieważ jej pozytywny wpływ na skład mikroflory jelitowej przekłada się na regulację procesów trawienia, np. likwidację wzdęć czy braku apetytu.

Działanie antynowotworowe

W kilku badaniach wykazano przeciwnowotworowe właściwości cykorii podróżnik. Wodno-alkoholowy macerat liści C. intybus działał antyproliferacyjne w przypadku komórek czerniaka, a wyizolowany z niego magnolialid hamował rozwój linii komórek nowotworowych ludzkiej białaczki11. Z kolei w eksperymencie z wykorzystaniem komórek raka okrężnicy okazało się, że korzeń cykorii wyraźnie hamował wytwarzanie cytokin prozapalnych, w tym prostaglandyny E2 (PGE2), w stopniu zależnym od dawki12.

Metryczka

Występowanie powszechnie w całej Polsce, zwykle rośnie na glebach piaszczystych i kamienistych. Można ją spotkać na poboczach dróg, nasypach, ugorach, łąkach i obrzeżach pól uprawnych.

Surowiec leczniczy ziele (Cichorii herba), kwiat (C. flos) lub korzeń (C. radix).

Pora zbioru całe ziele zbiera się w kwietniu (na początku kwitnienia), kwiaty w sierpniu (już po rozwinięciu), natomiast korzeń - we wrześniu i październiku lub na wiosnę.

Ważne w przypadku ziela ścina się wierzchołki pędów (ok. 20 cm) - bez grubszych, zdrewniałych łodyg. Osoby zmagające się z kamicą żółciową powinny stosować cykorię tylko po konsultacji z lekarzem. W rzadkich przypadkach może powodować reakcje skórne, zwłaszcza u osób z alergią na rośliny z rodziny astrowatych.

 

Bibliografia

  1. Chemija 2008; 19: 25-28
  2. J Plant Physiol 2012; 169 (15): 1520-9 3 Gut. 2004; 53: 1610- 1616
  3. Post Fitoter. 2001; 2 (1): 30-31; Am Soc Nutr Sci. 1999; 129: 1402-1406; J Ethnopharmacol. 2010; 128: 384-389
  4. J Nutr. 1998; 128: 1731-1736
  5. J Pharm Biomed Anal. 2000; 23 (1): 127-133
  6. Arabian J Chemistry 2016; 9 (Suppl. 2): S1569-S1573; Advances in Biological Research 2007; 1 (1-2): 17-21; Phytother Res. 2004; 18 (8): 670-673
  7. Phytomedicine 2005; 12 (9): 619-24
  8. J Ethnopharmacol 2003; 87 (2-3): 237-240; J Ethnopharmacol 1998; 63 (3): 227-231
  9. J Ethnopharmacol. 2002; 83 (3): 241-244
  10. Food Chem Toxicol. 2008; 46 (10): 3325-3332; Biol Pharm Bull. 2000; 23 (8): 1005-1007
  11. Biochem Biophys Res Commun. 2005; 327 (3): 742-749
Wczytaj więcej
Nasze magazyny