Aloes - właściwości lecznicze i zastosowanie

Być może na Twoim parapecie stoi doniczka z rośliną, której miąższ zawiera wszystkie składniki niezbędne do utrzymania właściwej kondycji skóry, włączając w to witaminy, aminokwasy, enzymy, polisacharydy i minerały. Wystarczy obrać liście aloesu ze skórki, by uzyskać tę lepką substancję przypominającą żelatynę.

Właściwości lecznicze aloesu

Na co pomaga aloes? Okazuje się, że aloes nie tylko pielęgnuje i regeneruje skórę, ale też wywiera silny pozytywny wpływ na cały organizm. Ponieważ stymuluje układ odpornościowy, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, a zawarte w nim składniki ułatwiają usuwanie śluzu, przyspiesza leczenie infekcji górnych dróg oddechowych, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i astmy¹. Wykazano również, że roślina ta hamuje procesy starzenia organizmu, redukując ryzyko choroby Alzheimera².

Przede wszystkim jednak pozostaje bogatym naturalnym źródłem biostymulatorów, czyli substancji aktywnych, które wpływają na pracę jelit. Jego miąższ pomaga zwalczać chroniczne zaparcia, stymuluje usuwanie toksyn i zapewnia równowagę bakteryjną w jelicie grubym, stymulując wzrost korzystnej mikroflory probiotycznej. Przy wrzodach żołądka łagodzi ból, ułatwia trawienie i przyspiesza gojenie nadżerek.

Miąższ aloesowy dzięki zawartości wapnia, chromu i witamin z grupy B (istotnych w procesach wydzielania insuliny) reguluje również przemiany cukru, dzięki czemu sprawdza się w zapobieganiu cukrzycy i otyłości.

Prawdopodobnie może odgrywać rolę także w profilaktyce zawału i udaru mózgu³. Z drugiej strony należy jednak pamiętać, że aloes wchodzi w reakcje z niektórymi lekami stosowanymi u pacjentów kardiologicznych, np. digoksyną przepisywaną w niewydolności serca czy przeciwarytmicznym werapamilem. Może wzmacniać działanie tych farmaceutyków, co zwiększa ryzyko działań niepożądanych.

Aloes poprawia wygląd skóry

Naturalne polimery cukrów prostych - czyli właśnie polisacharydy - są głównym składnikiem miąższu aloesowego, którym zawdzięcza on swoje działanie wykorzystywane w dermatologii. Jednocześnie stanowią barierę ochronną naskórka, a występując w skórze, pełnią funkcje osłaniające, łagodzące, zmiękczające i nawilżające.

Badania potwierdzają, że polisacharydy wpływają nie tylko na wygląd skóry, ale i jej funkcje immunologiczne⁴. Wszystko dzięki temu, że związki te aktywują komórki Langerhansa uczestniczące w reakcjach odpornościowych. Znajdują się one w głębszych warstwach skóry, ale dzięki licznym wypustkom stykają się z substancjami pojawiającymi się na jej powierzchni. Kiedy polisacharydy pobudzą komórki Langerhansa, te zaczną produkować cytokiny wspomagające procesy naprawcze w skórze i zapobiegające jej zainfekowaniu⁵. Jednocześnie polisacharydy aktywują czynnik wzrostu komórek naskórka (Epidermal Cell Growth Factor, ECGF). Jest to niezbędne w formowaniu włókien kolagenowych, które uczestniczą w procesach gojenia ran i odbudowy naczyń w uszkodzonych miejscach.

Aloes łagodzi oparzenia i odmrożenia 

Polisacharydy mają jeszcze jedną istotną cechę: działają przeciwzapalnie, ponieważ zapobiegają przemianie kwasu arachidonowego w jego metabolity, które inicjują proces zapalny⁶.

Badania wykazały, że związki obecne w żelu aloesowym (oprócz polisacharydów również m.in. glikoproteiny) wpływają na przemiany kwasu arachidonowego i hamują syntezę produkowanych z niego tromboksanów, które stają się mediatorami postępującej martwicy skóry. Prawdopodobnie to ten mechanizm odpowiada za udowodnioną już skuteczność aloesu w łagodzeniu oparzeń i odmrożeń⁷. W jednym z badań okazało się nawet, że w leczeniu oparzeń i zbliznowaceń miąższ aloesowy jest równie skuteczny co penicylina⁸.

Także właściwości obecnego w roślinie kwasu salicylowego i wpływ bioaktywnych składników na poprawę mikrokrążenia przyczyniają się do jej skuteczności - nawet w przypadku oparzeń słonecznych. Obecne w jej składzie pochodne chromonu mają silne właściwości antyoksydacyjne, a oprócz tego pochłaniają promieniowanie ultrafioletowe - w przypadku UVB nawet w 100%⁹! Jednak aby uzyskać to działanie fotoochronne, należy użyć ich w stężeniu nie mniejszym niż 10%.

Aloes ma działanie przeciwbakteryjne

Okazuje się, że miąższ aloesowy charakteryzuje się kwasowością zbliżoną do odczynu skóry (pH 4,9-5,5). Jego utrzymanie zabezpiecza nas przed infekcjami bakteryjnymi i grzybicą. W badaniach potwierdzono, że zewnętrzne stosowanie rośliny pomaga zachować równowagę kwasowo-zasadową skóry. Ponieważ miąższ aloesu przenika do głębokich warstw naskórka, właściwości te pomagają również w leczeniu przewlekłych schorzeń, takich jak łuszczyca, trądzik różowaty czy egzemy¹⁰.

Równie skutecznie działa w przypadku drobniejszych, codziennych przypadłości, takich jak podrażnienia skóry, ugryzienia i użądlenia owadów, a nawet bolące stawy lub przemęczenie mięśni. Świeżo wyciśnięty miąższ z aloesu należy wówczas rozsmarować na zranionym miejscu¹¹. Przeciwbakteryjne właściwości aloesu nie wynikają jedynie z jego pH. W badaniach dowiedziono, że emodyny - główne składniki mleczka aloesowego - wykazują bezpośrednie działanie przeciwbakteryjne w stosunku do Straphylococus aureus i Helicobacter pylori oraz przeciwgrzybicze wobec Aspergillus niger, Cladosporium herbarum, Fusarium moniliforme i Trichophyton mentagrophytes¹². Trzeba jednak pamiętać, że w żelu aloesowym (otrzymywanym bezpośrednio w postaci miąższu lub po ekstrakcji ze świeżych liści aloesu) ilość emodyn jest śladowa.
Zastosowanie aloesu w kosmetyce

Mimo udowodnionego prozdrowotnego działania swoją popularność aloes zawdzięcza przede wszystkim właściwościom kosmetycznym. Tu również najważniejszą rolę odgrywa jego niezwykle bogaty skład: polisacharydy poprawiające zdolność zatrzymywania wody w naskórku, ligniny wnikające w jego głębokie warstwy, ściągające i odkażające saponiny czy minerały i witaminy (w tym C, beta-karoten, kwas foliowy i rzadko występująca w roślinach B₁₂).

Enzymy proteolityczne i kwas salicylowy wnikają w głębokie warstwy skóry, dzięki czemu skutecznie oczyszczają nie tylko jej powierzchnię, ale i pory. Substancje te mają zdolność odblokowywania połączeń między skóra właściwą i naskórkiem, co poprawia jej ukrwienie i odżywienie oraz stymuluje proces odnowy komórek¹³.

Polisacharydy dzięki zdolności wiązania wody również poprawiają mikrokrążenie, a dodatkowo działają ściągająco. W efekcie naskórek jest jędrniejszy, a cera wygładzona i odmłodzona. Co więcej, w jednym z badań zaobserwowano, że miąższ aloesowy przenika przez nią nawet 4 razy szybciej niż sama woda, dzięki czemu dostarcza niezbędne składniki odżywcze do jej wnętrza i zapewnia skuteczniejszą ochronę przed czynnikami zewnętrznymi¹⁴.

Okazuje się zatem, że składniki miąższu aloesowego w pewnym sensie rekompensują spadające wraz z wiekiem możliwości regeneracyjne skóry, pozwalając zachować jej jędrność i młody wygląd. Mówiąc bardziej szczegółowo - doskonale rozprowadzane w najgłębszych warstwach składniki odżywcze stymulują tworzenie się fibroblastów, czyli komórek wytwarzających kolagen odpowiedzialny za kondycję skóry właściwej.

W badaniach okazało się, że miąższ aloesowy przyspiesza tworzenie się fibroblastów 6-8 razy, wpływa na ich spoistość i bezpośrednio zwiększa wytwarzanie kolagenu¹⁵. Dzięki temu powoduje wzmocnienie tkanki łącznej, wygładzenie skóry, spłycenie zmarszczek i intensyfikację metabolizmu, czyli - jednym słowem - stymuluje odnowę i funkcjonowanie skóry.

To dlatego ten naturalny składnik roślinny staje się nie tylko składnikiem aptecznych preparatów łagodzących podrażnienia i choroby skóry, ale również kosmetyków. Zresztą równie dobry wpływ co na skórę wywiera na kondycję włosów - świeżo wyciśnięty miąższ można po prostu zmieszać z wodą i stosować jako nawilżającą odżywkę.

Przeciwwskazania do stosowania aloesu

Długotrwałe lub nadmierne stosowanie aloesu (miąższu lub zagęszczonego soku) może prowadzić do biegunki. Kobiety w ciąży i karmiące piersią nie powinny sięgać po preparaty aloesu bez konsultacji z ginekologiem, m.in. ze względu na właściwości przeczyszczające aloesu, które grożą przekrwieniem narządów w obrębie macicy.

Zewnętrzne stosowanie aloesu rzadko może powodować wysypkę lub swędzenie. Czystego miąższu aloesu nie należy też nakładać na zainfekowane rany. Jako przeciwwskazania wymienia się również nadciśnienie, krwotoki, zapalenie okrężnicy i trzewi, kamicę nerkową, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego oraz przewlekłe stany zapalne trzustki i jelit.