Czosnek pospolity - właściwości zdrowotne i zastosowanie

Czosnek już od tysięcy lat wykorzystywany jest w kuchni i medycynie naturalnej. To jedna z najbardziej docenianych roślin leczniczych. W średniowieczu stanowił podstawę leczenia chorób zakaźnych. Chińska książka o fitoterapii "Bencao gangu", napisana przed naszą erą, wskazuje czosnek jako jeden z najcenniejszych środków leczniczych. Podobnie jest w hinduskim manuskrypcie "Ćarakasanhita" i w tybetańskim "Chzhud-Shi". Nawet Magellan doceniał jego wartość – przygotowując się do opłynięcia świata, zabrał na pokład 450 pęczków cebuli i czosnku.

Drogocenny skład czosnku

Roślina charakteryzuje się ostrym zapachem i smakiem. Jest bogata w węglowodany, białko, sole mineralne i witaminy. Aktywne związki czosnku to allicyna, alliina, tiosulfinaty, steroidy, adenozyna, flawonoidy, saponiny i garlicyna. Zawiera witaminy C, A, B1, B2 i PP, a także potas, sód, wapń, magnez, molibden, mangan, selen, miedź, fosfor, siarkę, kobalt, nikiel i chrom.

Substancje znajdujące się w czosnku pomagają obniżyć ciśnienie i poziom cukru, leczą astmę i zapalenie oskrzeli, usprawniają krążenie krwi i pracę serca, są wsparciem w wydaleniu toksyn, zapobiegają zakrzepom. Preparaty z czosnku pomagają w łagodzeniu zakażeń przewodu pokarmowego i w problemach skórnych. Surowiec ten wykazuje dużą aktywność przeciwdrobnoustrojową. Działa przeciwbakteryjnie¹, przeciwgrzybiczo^2,3, przeciwwirusowo⁴ i przeciwpierwotniakowo⁵. Jest skuteczny w leczeniu zakażeń kanałów korzeniowych zębów i w chorobach przyzębia.

Właściwości czosnku porównywane są z działaniem powszechnie stosowanych antybiotyków, np. penicyliny. Nie dość jednak, że jest on silniejszy w działaniu, to jeszcze ma ogromną przewagę – brak skutków ubocznych. Co więcej, skutecznie zwalcza niektóre bakterie antybiotykooporne i powstrzymuje ich rozmnażanie.

Właściwości zdrowotne czosnku

Czosnek obniża poziom cholesterolu

Czosnek jest pomocny w zmniejszeniu poziomu lipidów we krwi. Spożywanie tego surowca zawierającego alliiny i ajoen może obniżyć stężenie trójglicerydów i "złego" cholesterolu LDL, a podwyższyć HDL. Zawarte w czosnku rozpuszczalne w tłuszczach związki siarki potencjalnie zmniejszają syntezę cholesterolu⁶, co może chronić przed miażdżycą.

Czosnek — ochrona przed zawałem

Allium sativum może odgrywać znaczącą rolę w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego nie tylko ze względu na działanie obniżające stężenie lipidów we krwi. Wpływa też na zwiększenie produkcji glutationu, którego niedobór może wiązać się z wystąpieniem chorób serca. Chroni też przed zmianami naczyniowymi śródbłonka, powiązanymi z miażdżycą⁷.

Znajdujące się w czosnku aspirynopodobne substancje rozrzedzają krew i poprawiają elastyczność ścian naczyń krwionośnych, dzięki czemu usprawnia się krwioobieg. Zapobiega to powstawaniu zakrzepów, które mogą prowadzić do zawału serca i udaru mózgu.

Czosnek na infekcje i odporność

Czosnek bardzo skutecznie zapobiega infekcjom wirusowym dzięki zawartości lotnych związków siarkowych i olejków eterycznych. Jako jeden z niewielu ma w składzie german, który zwiększa odporność organizmu, pobudzając system immunologiczny. Stosuje się go też w leczeniu przeziębień i przewlekłych nieżytów oskrzeli. Ułatwia odkrztuszanie, rozgrzewa, wzmaga potliwość, obniża gorączkę i udrażnia drogi oddechowe. Jego związki siarkowe niszczą m.in. wirusa opryszczki, grypy i pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej.

Ze wszystkich roślin czosnek ma najwięcej fitoncydów zwalczających bakterie, dlatego działa też jak antybiotyk. Allicyna, która jest kluczowym aktywnym składnikiem surowca, ma właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze⁸.

Czosnek wspomaga układ pokarmowy

Czosnek bardzo pozytywnie wpływa na pracę układu trawiennego. Reguluje skład flory bakteryjnej jelit i wykazuje dużą aktywność wobec bakterii występujących w przewodzie pokarmowym⁹. Wspomaga perystaltykę, przyspiesza wydzielanie żółci, wzmacnia apetyt i ma korzystnie działanie na wątrobę. Warto stosować go jako dodatek do mięs i ciężkostrawnych potraw. W medycynie ludowej jest wykorzystywany jako środek na pasożyty jelit, takie jak owsiki, glisty i tasiemce.

Działanie antynowotworowe czosnku

Obecne w czosnku mikroelementy oraz przeciwutleniacze, takie jak selen, są ważnym elementem profilaktyki rakowej, ponieważ wyłapują wolne rodniki i pobudzają układ immunologiczny do zwalczania komórek nowotworowych. Substancje czynne zawarte w czosnku zwalczają też bakterie Helicobacter pylori¹⁰, odpowiedzialne za stany zapalne i owrzodzenia, które z kolei mogą prowadzić do raka żołądka¹¹. Przeprowadzone badania udowodniły, że regularne spożywanie czosnku zmniejsza ryzyko zachorowania na ten nowotwór, a także na raka okrężnicy i jelita grubego.

Czosnek na skórę

Działanie czosnku można także zauważyć na zewnątrz. Witaminy i minerały poprawiają kondycję skóry, włosów i paznokci. Przeciwutleniacze opóźniają procesy starzenia się komórek. Surowiec wpływa korzystnie na naczynia krwionośne i poprawia krążenie, dzięki czemu zapobiega powstawaniu żylaków i pajączków. Stosuje się go do leczenia ran oparzeniowych, owrzodzeń i ran pooperacyjnych¹². Woda, w której moczony był czosnek, może być pomocna przy leczeniu wyprysków i zmian grzybiczych.

Czosnek — zastosowanie

Miodek czosnkowy

Do słoika włóż 10 posiekanych ząbków czosnku, zalej szklanką miodu. Odstaw w ciemne miejsce na tydzień. Pij na czczo 1 łyżkę dziennie. Stosuj przez tydzień, następnie zrób 2 tygodnie przerwy i powtarzaj kurację. Przechowuj w temperaturze pokojowej.

Nalewka z czosnku

100 g obranych i rozgniecionych ząbków czosnku włóż do słoika i zalej ½ l czystej wódki. Zakręć, odstaw na 10 dni w ciepłe miejsce, codziennie lekko potrząsaj. Po tym czasie nalewkę przecedź i przechowuj w lodówce. Stosuj maksymalnie przez miesiąc, 2 razy dziennie po 15 kropli rozcieńczonych w ¼ szklanki wody. Nalewka wpływa na obniżenie ciśnienia i cholesterolu.

Czosnkowy syrop na przeziębienie

Obierz 2 główki czosnku i zmiażdż ząbki za pomocą wyciskarki. Dodaj sok wyciśnięty z 3 cytryn i wymieszany z 6 łyżkami naturalnego miodu. Stopniowo dolewaj 1 szklankę chłodnej wody, cały czas mieszając. Odstaw na dobę w ciemne miejsce. Gotowy syrop przecedź i przelej do butelki z ciemnego szkła. Przy objawach przeziębienia lub grypy przyjmuj przez tydzień 1 łyżeczkę 3 razy dziennie, a w celach profilaktycznych – 2 razy dziennie.

Ziołowy czosnek w oliwie

Ząbki czosnku obierz i ciasno umieść w wyparzonym słoiczku. Dodaj pokrojoną drobno papryczkę chilli, łyżeczkę ziół prowansalskich, tymianku i rozmarynu, kilka ziarenek kolorowego pieprzu i gorczycy. Zalej całość oliwą z oliwek. Słoik zakręć, pasteryzuj przez ok. 20 min, wystudź i przenieś w ciemne, chłodne miejsce. Sprawdzi się jako dodatek do sałatek, pieczywa, past lub jako przekąska.

Czosnek na obniżenie ciśnienia krwi

8-10 ząbków czosnku obierz, posiekaj i zalej 2 szklankami przegotowanej i wystudzonej wody. Dodaj 2 łyżki soku z cytryny i 3 łyżki miodu akacjowego. Wymieszaj i przelej do butelki, wstaw do lodówki na dobę. Pij codziennie 50 ml.

Czosnek pospolity — ciekawostki

• Występowanie: pochodzi z Azji Środkowej, obecnie jest powszechnie uprawiany na całym świecie.
• Surowiec: cebula podziemna czosnku zwana główką.
• Pora siewu i zbioru: to roślina dobrze znosząca niskie temperatury, dlatego ząbki czosnku można sadzić bezpośrednio do ziemi jesienią (październik, listopad – zbiór latem) lub wczesną wiosną (marzec, kwiecień – zbiór jesienią).