Nasze magazyny
W starożytności stosowanie dzikiego tymianku zalecali Dioskurides i Pliniusz, a w Grecji przy użyciu jego olejku eterycznego balsamowano zwłoki. Tak naprawdę jednak zastosowanie macierzanki w ziołolecznictwie jest bardzo szerokie.
Zawarty w niej olejek działa wykrztuśnie i mukolitycznie, a napary z ziela stosuje się w infekcjach górnych dróg oddechowych, a także w celu poprawy apetytu i zwiększenia wydzielania soku żołądkowego. Zewnętrznie surowiec sprawdzi się przy bólach reumatycznych i stanach zapalnych skóry.
Macierzanka piaskowa — wartościowy skład
W zielu macierzanki i pozyskiwanym z niej olejku eterycznym zidentyfikowano ponad 50 substancji aktywnych, takich jak tymol, karwakrol, nerolidol, linalol, terpineol i borneol1.
W składzie chemicznym surowca zidentyfikowano również garbniki, substancje gorzkie (serpylinę), flawonoidy (luteolinę, apigeninę, glikozydy skutellareiny), trójterpeny, kwasy ursolowy i oleanolowy, małe ilości saponin oraz sole mineralne. Wszystkie te składniki decydują o szerokim spektrum działania dzikiego tymianku.
Właściwości zdrowotne macierzanki
Macierzanka na kłopoty oddechowe
Olejek eteryczny macierzanki, stosowany przez inhalację, trafia bezpośrednio do dróg oddechowych, gdzie podrażnia błonę śluzową oskrzeli, powodując ruchy nabłonka rzęskowego i wydzielanie rzadkiego śluzu.
Dzięki temu olejek działa wykrztuśnie i mukolitycznie, a napary z macierzanki ułatwiają odkrztuszanie flegmy i mają właściwości łagodnie przeciwkaszlowe oraz spazmolityczne (rozkurczowe)2. Ponieważ pozwalają oczyścić i odkazić drogi oddechowe, poleca się je szczególnie palaczom oraz wszystkim osobom, które mają skłonności do powracających infekcji.
Dziki tymianek na infekcje bakteryjne
Napary z ziela macierzanki stosuje się w nieżytach jamy ustnej, gardła, krtani i oskrzeli. Sprawdzają się przy infekcjach oraz stanach zapalnych dziąseł i zębów. Zaleca się je do płukania jamy ustnej i gardła w przypadku zakażeń o podłożu bakteryjnym.
Wodne i etanolowe ekstrakty z macierzanki piaskowej wykazują działanie bakteriostatyczne np. wobec gronkowca złocistego czy pałeczki okrężnicy3.
Macierzanka a grypa
Olejek jest również korzystny we wzmacnianiu układu odpornościowego i pomaga w walce z przeziębieniami, grypą, chorobami zakaźnymi i dreszczami4. Podobnie napary z macierzanki wykorzystuje się do terapii infekcji wirusowych.
Udowodniono, że olejek macierzankowy działa antyseptycznie na drogi moczowe, jest bardzo pomocny przy zapaleniu pęcherza i cewki moczowej. Działa też diuretycznie5.
Dziki tymianek łagodzi stany zapalne
Ekstrakt z S. herba działał przeciwzapalnie w eksperymentalnych modelach zapalenia jelita grubego, co udowodniono zarówno histologicznie (ułatwiał regenerację tkanki uszkodzonej okrężnicy), jak i biochemicznie (poprawił różne markery zapalenia, w tym aktywność mieloperoksydazy, zawartość glutationu i poziomy leukotrienu B4, jak również zmniejszył ekspresję różnych cytokin, takich jak TNF-α)6.
Ziele macierzanki dzięki zawartości związków fenolowych i garbników działa również dezynfekująco oraz wykazuje właściwości ściągające. Zaleca się stosować go do płukania jamy ustnej w przypadku stanów zapalnych oraz do przecierania zmian skórnych o charakterze bakteryjnym.
Na bóle reumatyczne — macierzanka piaskowa
W polskiej medycynie ludowej macierzanka była stosowana powszechnie w leczeniu chorób reumatycznych. Ponieważ jej preparaty wykazują właściwości przeciwzapalne i rozgrzewające organizm, można wykorzystywać je w łagodzeniu dolegliwości związanych ze zwyrodnieniami.
Macierzanka poprawia trawienie
Ze względu na obecność w zielu związków goryczkowych macierzanka pobudza wydzielanie soku żołądkowego, poprawiając trawienie oraz usuwając nadmierną fermentację i wzdęcia.
Badania in vitro potwierdziły działanie przeciwskurczowe macierzanki, dlatego zaleca się stosować ją razem z potrawami wzdymającymi oraz preparatami przeczyszczającymi7.
Działanie antyoksydacyjne dzikiego tymianku
Jak wykazano, etanolowe ekstrakty macierzanki piaskowej działają antyoksydacyjnie8. Te właściwości mogą być pomocne w schorzeniach wynikających z działania wolnych rodników i postępującego stresu oksydacyjnego, który odgrywa kluczową rolę w schorzeniach układu krążenia, cukrzycy, ale również w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak alzheimer.
Zastosowanie macierzanki piaskowej
Olejek z macierzanki na przeziębienie
Serpylli oleum jest dostępny w handlu i można go zażywać doustnie w dawce 3-5 kropli kilka razy dziennie przy kaszlu, zapaleniu zatok, katarze, przeziębieniu, zaburzeniach wydzielania żółci i chorobach pasożytniczych przewodu pokarmowego.
Wcierany w skórę działa rozgrzewająco. Hamuje rozwój bakterii i grzybów, ponadto pierwotniaków. Podawany na czczo w wysokich dawkach pomaga w zwalczaniu obleńców pasożytniczych.
Wyciąg olejowy z dzikiego tymianku na zaparcia
1 część świeżego ziela skrop spirytusem i zalej 1-2 częściami ciepłej oliwy z oliwek. Maceruj 7 dni, przefiltruj. Zażywaj 1 raz dziennie po 1-2 łyżki w celu oczyszczenia wątroby i dróg żółciowych oraz przy zaparciach.
Napar z macierzanki piaskowej na kaszel
1 łyżkę (ok. 2 g) ziela zalej 1 szklanką (200 ml) wrzącej wody, pozostaw 20 minut pod przykryciem, przecedź. Pij świeżo przygotowany napar 2-3 razy dziennie po posiłkach, zwłaszcza w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych lub kaszlu jako środek ułatwiający odkrztuszanie.
Nalewka z macierzanki
0,5 szklanki ziela zalej 400 ml wódki 40% i wytrawiaj przez 14 dni. Przefiltruj. Zażywaj 3-4 razy dziennie po 5-10 ml.
Napar z ziela macierzanki do użytku zewnętrznego
3 łyżki ziela zalej szklanką wrzątku i zaparzaj pod przykryciem 15 min. Do płukania ust przecedź, a jako kompres zawijaj rozparzone i odpowiednio ostudzone ziele w płótno i przykładaj do chorego miejsca.
Odwar z dzikiego tymianku do kąpieli
Przygotuj odwar z 20 dag ziela w 3 l wody. Przecedź go i wlej do 1/2 wanny wody o temperaturze 37-38°C. Kąpiel powinna trwać 10-20 min, w zależności od wieku i stanu zdrowia. Przede wszystkim działa wzmacniająco po przebytej chorobie oraz u osób starszych.
O czym musisz pamiętać, zanim sięgniesz po macierzankę piaskową?
- Głównym przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z macierzanką jest uczulenie na tymol.
- Osoby cierpiące na schorzenia tarczycy powinny skonsultować się z lekarzem ze względu na ryzyko wpływu rośliny na wydzielanie hormonów gruczołu.
- Ze względu na brak danych nie zaleca się stosowania u ciężarnych i dzieci do 12. r.ż.
Macierzanka piaskowa — ciekawostki
- Występowanie: macierzanka piaskowa występuje w Europie, Afryce, Ameryce Północnej oraz Azji. W Polsce spotykana jest na terenach piaszczystych i skarpach, porasta również dobrze nasłonecznione leśne polany i nieużytki. Można uprawiać ją w ogródku.
- Surowiec: ziele (Serpylli herba) i pozyskiwany z niego olejek (Serpylli oleum).
- Pora zbioru: przez cały okres kwitnienia (od czerwca do września).
- Medicina (Kaunas). 2004; 40(8):795-800;TEOP 2016; 19(1):212-222
- Wiad Lek 2016; 69(6):791-798
- J Appl Bacteriol 1996 Jun; 80(6):667-72; Farmacia 2011; 59(1):77-84
- Industrial Crops and Products 2014; 52:183-190
- Evid Based Complement Alternat Med 2015; 2015:101978
- J Crohns Colitis 2014 Aug; 8(8):775-88
- Postępy Fitoterapii 2014; 2:104-109
- Food Chemistry 2007; 103(3):778-786
