Bisfenol A - co to jest i dlaczego warto go unikać?

Bisfenol A (BPA) jest syntetycznym związkiem chemicznym, od lat 50. XX w. stosowanym do produkcji pewnych tworzyw sztucznych. Bisfenol A znajduje się w różnych produktach, w tym w nietłukących się oknach, okularach, butelkach z wodą i żywicach epoksydowych, które pokrywają niektóre metalowe puszki na żywność, nakrętki butelek i rury doprowadzające wodę. Jest wszechobecny w środowisku, a także w naszych organizmach¹, i mimo że jego użycie budzi szerokie zaniepokojenie opinii publicznej, nadal jest jedną z produkowanych w największych ilościach substancji chemicznych na świecie².

Badanie National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III) przeprowadzone w latach 2003-2004 przez Centers for Disease Control and Prevention (CDC) wykazało wykrywalne poziomy BPA w 93% z 2517 próbek moczu od osób w wieku sześciu lat i starszych.

Dlaczego Bisfenol A jest szkodliwy?

Najbardziej niepokojące jest to, że może on przenikać z opakowań żywności i napojów do zawartych w ich wnętrzu produktów, przez co go spożywamy. Badania populacji z całego świata istotnie wykazują obecność BPA w ludzkiej ślinie, moczu, krwi i mleku matek³. Można z powodzeniem stwierdzić, że większość z nas posiada go w organizmie⁴. Inną możliwą drogą narażenia na jego działanie jest inhalacja (wraz z kurzem) oraz kontakt ze skórą. Chociaż organy regulacyjne wciąż utrzymują, że ilości BPA, na jakie jesteśmy narażeni, nie budzą żadnych obaw, to jednak nauka gromadzi dowody wskazujące na coś dokładnie przeciwnego. Dobrze wiadomo, że BPA jest związkiem zakłócającym działanie hormonów, a narażenie nawet na niewielkie jego ilości powiązano z szeregiem różnorodnych szkodliwych skutków zarówno u zwierząt, jak i u ludzi⁵.

Gdzie występuje Bisfenol A?

Wprawdzie Unia Europejska i Kanada zakazały stosowania bisfenolu w butelkach dla dzieci, a amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) nie dopuszcza już jego użycia w tychże butelkach i opakowaniach mleka dla niemowląt, związek ten nadal można spotkać w żywicach epoksydowych, pokrywających od wewnątrz puszki z żywnością i napojami, jak również w tworzywach poliwęglanowych, używanych do wyrobu butelek na wodę, opakowań spożywczych i pojemników do przechowywania żywności, a także zabawek dziecięcych, klejów i urządzeń elektronicznych. Również paragony fiskalne i wypełnienia dentystyczne mogą zawierać BPA.

Jak chronić się przed szkodliwym działaniem Bisfenolu A?

Wielu producentów zrezygnowało już ze stosowania bisfenolu w swych wyrobach, głównie z powodu obaw o skutki zdrowotne, lecz niektóre związki chemiczne, jakimi jest on zastępowany, niosą z sobą nowe powody do niepokoju⁶. Wybór produktów „bez BPA” nie musi więc oznaczać, że są one bezpieczne. Najlepszą decyzją będzie możliwie najczęstsze wybieranie alternatyw wobec tworzyw sztucznych, szczególnie gdy mają one kontakt z żywnością, a także spożywanie produktów świeżych zamiast konserwowych.

Jak zmniejszyć narażenie na kontakt z BPA?

• Spożywaj świeże, nieprzetworzone produkty i, o ile to tylko możliwe, unikaj żywności w puszkach.
• Ogranicz ilość spożywanej żywności paczkowanej. Kupuj na targach od lokalnych rolników, w sklepach zero-waste i warzywniakach lub korzystaj z usług internetowych dostawców żywności bez plastikowych opakowań.
• Jeżeli jednak jesz produkty z puszki, najpierw opłucz je wodą i nigdy nie podgrzewaj żywności bezpośrednio w puszce.
• Unikaj wody z plastikowych butelek. Zainwestuj w szklaną butelkę wielokrotnego zastosowania i używaj wody filtrowanej.
• Zrezygnuj z używania plastikowych pojemników w kuchence mikrofalowej. Dobrymi alternatywami są ceramika i szkło.
• Staraj się nie przechowywać żywności i napojów w plastikowych pojemnikach. Lepszym i bezpieczniejszym wyborem będą pojemniki szklane lub ze stali nierdzewnej.
• Nie bierz paragonów zakupowych, o ile ich nie potrzebujesz. Jeżeli już je zabierasz, w miarę możliwości unikaj dotykania ich i nie przechowuj ich w portfelu, torebce czy portmonetce.
• Jeśli to tylko możliwe, wybieraj zabawki dla dzieci, które nie są wykonane z plastiku.

 

 

Jakie zagrożenia zdrowotne powoduje Bisfenol A?

Badania na ludziach

Naukowcy przeanalizowali wpływ tego związku chemicznego na nasz organizm i powiązali go z szerokim zakresem skutków zdrowotnych i schorzeń, takich jak:

• choroby serca⁷,
• cukrzyca typu 2⁸,
• otyłość⁹,
• bezpłodność¹⁰,
• zespół policystycznych jajników (PCOS)¹¹,
• zaburzenia hormonów płciowych¹².

Badania na zwierzętach

W pracach naukowych opisujących badania laboratoryjne oraz na zwierzętach wykazano, że BPA:

• sprzyja wzrostowi komórek raka piersi¹³,
• zwiększa ryzyko raka piersi i prostaty¹⁴,
• zakłóca działanie hormonów tarczycy¹⁵,
• powoduje zmiany gruczołów mlecznych i żeńskich dróg rodnych¹⁶,
• obniża jakość spermy¹⁷.