Colostrum, czyli zdrowie od krowy

Młodziwo, siara lub łacińskie colostrum to nazwy pierwszego pokarmu każdego nowonarodzonego ssaka, w tym człowieka. Proces jego wytwarzania rozpoczyna się jeszcze w okresie ciąży, a ustaje w ciągu kilku dni od porodu.

Unikalny skład tej wydzieliny ma fundamentalne znaczenie we wczesnym karmieniu. Siara zawiera 40 razy więcej związków niż późniejsze mleko matki. Są to nie tylko niezbędne składniki odżywcze w dobrze przyswajalnej formie, ale też czynniki wzrostowe i związki immunologicznie aktywne - wszystkie niezbędne do tego, by zapewnić noworodkowi ochronę przed patogenami, nim w pełni wykształci on własny, sprawnie funkcjonujący układ odpornościowy.

Colostrum - siła pierwszego karmienia

Siara uważana jest za najmocniejszy naturalny immunostymulant znany nauce. Wypełniają ją komórki odpornościowe, takie jak leukocyty, makrofagi, limfocyty T i B oraz przeciwciała (zwłaszcza sIgA), odpowiedzialne za odporność noworodka¹. Ponadto zawiera składniki immunomodulujące, wśród których należy wyróżnić laktoferynę (LF),  αlaktoalbuminę, lizozym, laktoperoksydazę, polipeptyd bogaty w prolinę (PRP) i kazeinę.

Sam skład siary i mleka dojrzałego pod kątem obecności związków immunologicznie czynnych jest co prawda podobny, ale w colostrum ich zawartość jest wielokrotnie wyższa. Przykładowo stężenie IgA w siarze może być nawet 100-krotnie wyższe niż w mleku dojrzałym, natomiast laktoferyny - 10-krotnie wyższe².

Siara zawiera też lekkostrawne i łatwo przyswajalne składniki odżywcze potrzebne rozwijającemu się noworodkowi, zapewniając mu odpowiednią ilość tłuszczów, węglowodanów, białek, witamin i składników mineralnych. Wszystko to sprawia, że colostrum stanowi prawdziwą bombę składników niezbędnych do tego, by maluszek zaadaptował się w nowym świecie, nim zacznie wytwarzać własne przeciwciała.

Stężenie zawartych w nim substancji ulega dużym zmianom w  kolejnych godzinach i dniach po porodzie. Prowadzi to do stopniowej przemiany siary w mleko. Czas, w jakim przemiana ta następuje, jest zależny od organizmu. Jednak zawsze za tzw. "pełną" siarę uważa się wydzielinę z pierwszej laktacji, z pierwszych chwil po jej wystąpieniu.

Colostrum - ludzkie czy krowie?

Jak widać, colostrum to nie tylko substancja cenna, ale i ulotna. Jej ograniczona ilość sprawia, że siara kobieca, wydobywająca się podczas laktacji, wystarcza tak naprawdę do wykarmienia jedynie jej dziecka. Po prostu nie da się pozyskać większej jej ilości.

Jednak kolejne badania wskazują, że colostrum o równie cennych właściwościach można otrzymać z laktacji niektórych zwierząt, zwłaszcza krów. Liczne badania potwierdzają, że korzystnie wpływa ono na odporność nie tylko u noworodków - suplementacja daje pozytywne efekty immunologiczne również u starszych dzieci i dorosłych. Efekt ten uzyskuje się, jeżeli stosowana jest siara bydlęca (colostrum bovinum) pochodząca od jednego osobnika lub też jako mieszanka wielu siar krowich³.

Jak to możliwe? Okazuje się, że charakteryzuje się ona składem bardzo zbliżonym do ludzkiej oraz prozdrowotnymi właściwościami, które można wykorzystać w żywieniu osób w każdym wieku.

Cenny skład colostrum

W siarze bydlęcej zidentyfikowano ok. 250 składników aktywnych: białka serwatkowe i kazeinowe, tłuszcze (fosfolipidy i cholesterol), witaminy (A, C, i z grupy B), mikroelementy wapń, fosfor, potas, sód, magnez), czynniki wzrostu i enzymy. Jednak najważniejsze okazują się immunoglobuliny, odpowiedzialne za zwalczanie infekcji bakteryjnych, wirusowych i  grzybiczych oraz wzmacniające układ immunologiczny.

Colostrum bovinum zawiera 3 klasy przeciwciał, w tym te najważniejsze dla człowieka: IgA oraz IgG. Ich stężenie jest bardzo wysokie, co sprawia, że immunoglobuliny z siary bydlęcej skutecznie wspierają budowanie odporności⁴. To IgA blokuje przyleganie patogenów do błon śluzowych układu oddechowego, pokarmowego i moczowo-płciowego oraz neutralizuje wytwarzane przez nie toksyny. Skutecznie chroni przed infekcjami, a ponieważ jest odporna na trawienie przez enzymy żołądkowo-jelitowe, może być dostarczona z siarą do krwi, a stamtąd - na powierzchnię błon śluzowych wszystkich układów⁵.

Obecność immunoglobulin wzmacnia również aktywność lizozymu - głównego biologicznie aktywnego składnika płynu łzowego o silnym działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwbólowym.

Colostrum - Pierwsza linia obrony

Drugim spośród najważniejszych składników siary bydlęcej (obok immunoglobulin) jest laktoferyna, czyli glikoproteina wiążąca żelazo, stanowiąca ważny element pierwszej linii obrony organizmu przed infekcjami układu pokarmowego i biegunkami. Można znaleźć ją w składzie płynów ustrojowych, np. łez czy śliny.

Wykazano, że laktoferyna reguluje skład mikroflory jelitowej noworodków, hamując wzrost patogennych szczepów (jak E. coli i Enterobacteriaceae), a wspierając kolonizację tymi pożądanymi (np. Lactobacillus i Bifodobacterium)⁶.

Badania pokazują również, że ze względu na swoje szerokie działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne laktoferyna może ograniczać trądzik młodzieńczy (skuteczne efekty uzyskano u pacjentów, którym przez 12 tygodni podawano mleko fermentowane wzbogacone o 200 mg tej substancji)⁷. Ponadto uczestniczy w procesie wzrostu kości (hamuje apoptozę osteoblastów oraz większa możliwość mineralizacji), wspomaga gojenie ran (m.in. zwiększa produkcję kwasu hialuronowego oraz syntezę kolagenu), działa przeciwpasożytniczo (wykazuje skuteczność przy zakażeniu toksoplazmą, zarodźcem Plasmodium falciparum i świdrowcem Trypanosoma cruzi) i przeciwwirusowo (np. przy opryszczce i wirusowym zapaleniu wątroby typu C), a dzięki właściwościom przeciwgrzybiczym zwalcza patogeny Candida albicans⁸.

Na co pomaga Colostrum?

Długo można by wymieniać prozdrowotne właściwości poszczególnych składników siary bydlęcej, jednak tak naprawdę jej siła tkwi w synergistycznym ich działaniu. Badania potwierdzają, że to colostrum bovinum, a nie izolowane z niego składniki, jest skuteczną bronią w profilaktyce wielu schorzeń.

Infekcje Suplementy zawierające siarę bydlęcą są zalecane w zapobieganiu i wspomaganiu leczenia chorób infekcyjnych ze względu na dużą zawartość immunoglobulin i laktoferyny, a także właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Pozytywne efekty wykazano m.in. w przypadku zakażenia Hylobacter pylori, pasożytami Cryptosporidia, Shigella i rotawirusami⁹. Składniki aktywne zabiją patogeny, uniemożliwiają ich przylgnięcie do ludzkich komórek i rozbijają chroniący je biofilm. Dodatkowo pośrednie działanie wykazuje obecny w colostrum polipeptyd bogaty w prolinę (PRP), który stymuluje funkcjonowanie układu immunologicznego. Z kolei laktoferyna może zwiększać wrażliwość bakterii na antybiotyki, poprawiając ich aktywność nawet 4-krotnie i umożliwiając zmniejszenie stosowanych dawek¹⁰.

Nieszczelne jelito Colostrum poprawia stan wyściółki i pobudza wzrost prawidłowej flory jelitowej. Badania na ludziach i zwierzętach potwierdzają, że dzięki niezwykle bogatemu składowi siara bydlęca może zmniejszać nadwrażliwość związaną z alergiami. Największe korzyści mogą jednak odnieść osoby borykające się ze zwiększoną przepuszczalnością jelit, co potwierdzają najświeższe wyniki badań. Sprawdzono w nich wpływ 20 dni suplementacji 500 mg siary bydlęcej na parametry związane z przepuszczalnością jelitową u 16 sportowców będących w trakcie najbardziej intensywnego treningu związanego z zawodami. Okazało się, że zmniejsza ona, a przeważnie przywraca do prawidłowego poziomu wartość 2 parametrów odzwierciedlających przepuszczalność jelitową: stosunek laktulozy i mannitolu w moczu oraz stężenie zonuliny w stolcu. Co ważne, żaden z uczestników przyjmujących colostrum nie zgłaszał jakichkolwiek skutków ubocznych dla układu trawiennego¹¹.

Biegunki Siara bydlęca skutecznie chroni przed zakażeniem E. coli, które pozostaje jedną z najczęstszych przyczyn biegunek. Główną rolę odgrywa tu IgA, która odpowiada za zmniejszony odsetek zakażeń i biegunek u noworodków karmionych piersią (w porównaniu do karmienia sztucznego)¹².

Badania wykazują również, że siara bydlęca może mieć korzystny wpływ na chroniczne biegunki u osób z niedoborami immunologicznymi, poprawiając jakość i objętość stolca oraz zmniejszając jego częstość.

Zapalenie jelita grubego Naukowcy zastosowali preparaty colostrum bovinum u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego i porównali ich wyniki z grupą otrzymującą placebo. Po 4 tygodniach obserwacji u osób stosujących siarę wykazano redukcję objawów oraz poprawę obrazu histologicznego. Obie grupy były jednocześnie leczone konwencjonalnymi preparatami, stąd autorzy podkreślają pomocniczą rolę  młodziwa¹³.

Gojenie ran Badania wykazały, że siara stymuluje namnażanie zwierzęcych fibroblastów oraz wzrost i migrację ludzkich keranocytów. Dzięki temu może być z powodzeniem stosowana przy trudno gojących się ranach i do regeneracji skóry. W jednym z eksperymentów porównano nawet skuteczność opatrunków z siarą oraz klasycznych u pacjentów z głębokimi ranami. Okazało się, że te z użyciem colostrum gwarantowały krótszy czas gojenia i wyraźniejsze zmniejszenie bólu¹⁴.

Regeneracja po wysiłku Wielokrotnie badano wpływ preparatów z siarą bydlęcą na kondycję i skład ciała sportowców. W jednej z takich prób (z udziałem 15 starszych mężczyzn i 25 kobiet ćwiczących co najmniej 3 razy w tygodniu) wykazano, że po 8 tygodniach suplementacji ochotnikom udało się zwiększyć siłę nacisku nóg i zmniejszyć markery resorpcji kości (w porównaniu do grupy stosującej białko serwatkowe)¹⁵. Podkreśla się, że bogaty skład młodziwa pozwala na szybką regenerację tkanek po wysiłku, zwiększenie masy mięśniowej i redukcję tkanki  tłuszczowej, a składniki przeciwzapalne i immunomodulujące chronią przed uszkodzeniami mięśni i ścięgien.

Nowotwory Wiele związków immunologicznie aktywnych zawartych w siarze wykazuje właściwości przeciwnowotworowe. Bydlęca laktoferyna wywiera działanie cytotoksyczne na komórki włókniakomięsaka, czerniaka i raka okrężnicy, a także hamuje  proliferację komórek raka płuc¹⁶. Inne składniki colostrum, takie jak immunoglobuliny czy PRP, stymulują pracę układu odpornościowego, zwiększają produkcję czynnika martwicy nowotworów (TNF-α) oraz interferonu gamma, który z kolei aktywuje komórki NK (naturalnych zabójców) oraz usprawnia działanie limfocytów T.