Cynamon, wanilia, goździki, pomarańcze i świeże gałązki jodły lub sosny to tylko niektóre bożonarodzeniowe zapachy. Kiedy unoszą się w domach, dosłownie czujemy magię Świąt. Warto również pamiętać, że możemy wykorzystać je do poprawy naszego samopoczucia i stanu zdrowia. Wiele olejków eterycznych i substancji zapachowych poprawia bowiem kondycję psychiczną i fizyczną, co już od 100 lat wykorzystuje się w aromaterapii.
Ta dziedzina medycyny naturalnej rozwija się dzięki ponad 2 tys. aktywnych związków chemicznych, które wchodzą w skład olejków eterycznych występujących w świecie roślin1. Należą do nich m.in. olejki terpenowe i nieterpenowe (pochodne fenylopropanu), a także substancje siarkowe, azotowe, pochodne acetylenu, tropolony, kumaryny oraz kwasy organiczne2. Stosowane w kąpieli, podczas masażu i inhalacji albo po prostu rozpylone w pomieszczeniu, doskonale wpływają na cały organizm.
W dobie antybiotykooporności olejki eteryczne wykazują cenny potencjał przeciwbakteryjny3, a ponadto działają wykrztuśnie, antyseptycznie, przeciwzapalnie, przeciwbólowo, łagodząco na rany, relaksująco i kojąco na nerwy. W przypadku wszystkich olejków eterycznych ich stosowanie należy skonsultować z naturopatą lub lekarzem.
Olejek sosnowy i jodłowy na choroby układu oddechowego
Wybierając bożonarodzeniową choinkę, warto uwzględnić właściwości popularnych drzewek wykorzystywane w aromaterapii. Olejek sosnowy z powodzeniem stosuje się w profilaktyce i terapii chorób układu oddechowego. Badania wskazują też, że pozyskiwany z pędów i pąków sosny olejek działa stymulująco na układ immunologiczny4, a wyciąg z kory, który zawiera niewielkie ilości olejku eterycznego, ma właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe5.
Ponadto olejek sosnowy działa odświeżająco i pobudzająco. Z kolei olejek jodłowy ma działanie antyseptyczne, harmonizujące organizm, odświeżające i hamujące wydzielanie potu. Można wcierać go w bolące miejsca w razie choroby reumatycznej lub infekcji.
Olejek goździkowy wspomaga odporność
Ta popularna świąteczna przyprawa, nadająca wypiekom korzenny smak, doskonale wpływa na łagodzenie objawów chorób układu pokarmowego zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
Goździkowy olejek eteryczny wykazuje bowiem silne działanie przeciwdrobnoustrojowe, głównie dzięki zawartości eugenolu6. Stanowi też składnik syropów czy tabletek do ssania, ponieważ dzięki aktywności przeciwzapalnej (głównie przeciwobrzękowej) przywraca drożność przewodów nosowych i wspomaga ogólną odporność.
Olejek cynamonowy poprawia pamięć i koncentracje
Dodawany do kąpieli lub rozpylany w powietrzu doskonale wpływa na układ immunologiczny, a także leczy kaszel i katar7. Inhalacje z rozgrzewającym olejkiem cynamonowym pomagają łagodzić zmiany w gardle (ustępują przekrwienie, ból i pieczenie towarzyszące infekcji). Stosuje się go również przy wyczerpaniu, kłopotach z trawieniem (doskonale przyspiesza metabolizm i spalanie tłuszczu) lub bólach mięśniowych. Jego pobudzające właściwości sprawiają, że poprawia pamięć i koncentrację, a nawet zwiększa libido!
Potwierdzono naukowo, że olejek cynamonowy chroni jamę ustną lepiej niż olejek goździkowy. W jednym z badań sprawdzono wpływ obu olejków na 10 szczepów bakterii powiązanych z próchnicą: po aplikacji olejek cynamonowy uniemożliwił rozrost bakterii Streptococcus mutans (ich obecność jest główną przyczyną powstawania płytki nazębnej) w polu o średnicy 24 mm; olejek goździkowy uzyskał wynik 13 mm. Według specjalistów to właśnie olejek cynamonowy, a nie goździkowy, powinien być brany pod uwagę jako potencjalny środek przeciwpróchniczy.
Olejek cynamonowy może pobudzać wzrost włosów równie skutecznie jak specjalistyczne preparaty, co wykazało badanie na szczurach:
- podczas eksperymentu ogolonym gryzoniom wcierano w skórę nierozcieńczony olejek cynamonowy lub lek na porost włosów (grupa kontrolna); w trzeciej grupie futerko miało odrastać samoistnie;
- po 30 dniach zaobserwowano, że wskutek kuracji prowadzonej z zastosowaniem olejku (grupa I) lub leku (grupa II) sierść odrastała w podobnym tempie, z minimalną różnicą na korzyść olejku cynamonowego, i szybciej niż w grupie III;
- po zakończeniu terapii torebki włosowe, otaczające korzenie włosów, były u zwierząt z grupy pierwszej i drugiej większe niż u szczurów, którym sierść odrastała samoistnie.
Olejek waniliowy na stres
W przeciwieństwie do cynamonu eteryczny olejek wanilii ma działanie uspokajające, wyciszające oraz łagodzące napięcie i niepokój. Badania przeprowadzone na szczurach dowiodły nawet, że zwalcza on długotrwały stres i przewlekłą depresję, podnosząc poziom serotoniny i dopaminy w mózgu8.
Dzięki uspokajającym właściwościom łagodzi również objawy napięcia przedmiesiączkowego (PMS) i przywraca równowagę hormonalną, a także łagodnie normalizuje ciśnienie krwi. Z kolei właściwości przeciwutleniające olejku waniliowego chronią organizm przed przedwczesnym starzeniem, skutecznie neutralizując działanie wolnych rodników.
Dodatkowo główny składnik olejku waniliowego, czyli wanilina, która nadaje mu charakterystyczny zapach, może przyczynić się do zmniejszenia bezdechu u wcześniaków:
- w 14 inkubatorach z przedwcześnie urodzonymi dziećmi rozpylano aromat waniliowy;
- dzieci były uprzednio bezskutecznie leczone kofeiną i doksapramem (lekiem stymulującym pracę układu oddechowego);
- aromat waniliowy zmniejszył liczbę ataków bezdechu o ponad 30% u 12 wcześniaków.
Olejek anyżowy na trądzik
Pozyskiwany z rośliny biedrzeniec anyż olejek już od wielu lat zaliczany jest do naturalnych substancji najsilniej hamujących wzrost grzybów drożdżoidalnych i pleśniowych9. Znajduje również zastosowanie w problemach gastroenterologicznych, likwidując wzdęcia i kolki oraz wykazując właściwości spazmolityczne10.
Działa na tyle delikatnie, że stosuje się go nawet u małych dzieci. Olejek eteryczny pozyskiwany z anyżu pomaga także w przypadku infekcji i nieżytów górnych dróg oddechowych oraz działa wykrztuśnie. Pozostaje również cenioną substancją kosmetyczną, stosowaną w leczeniu trądziku i łojotoku. Jego składniki przyspieszają gojenie ran i ograniczają wydzielanie sebum.
Olejek pomarańczowy ułatwia zasypianie
Choć jego skład i właściwości różnią się w zależności od miejsca pochodzenia owoców i sposobu otrzymywania, przyjmuje się, że olejek pomarańczowy działa wykrztuśnie, żółciopędnie i rozkurczowo. Uspokaja i ułatwia zasypianie, jest zatem stosowany do kąpieli relaksujących oraz w nawilżaczach powietrza.
Liczne analizy potwierdzają, że olejek z pomarańczy zwalcza drobnoustroje (bakterie, niektóre grzyby drożdżopodobne i pleśniowe, wirusy) oraz insekty11. Ponadto badania wykazują, że dzięki zawartości flawonoidów o właściwościach przeciwutleniających może obniżać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych12.
Olejek imbirowy na przeziębienie
Pod względem zawartości substancji korzystnych dla zdrowia korzenie imbiru mogą się różnić, w zależności od tego, z jakiego obszaru geograficznego pochodzą, niemniej olejki eteryczne stanowią zwykle 1–3% ich masy. Olejek imbirowy zmniejsza stany zapalne stawów i pomaga w przeziębieniu, jednak jego typowe zastosowanie obejmuje przede wszystkim łagodzenie objawów ze strony układu pokarmowego, zwłaszcza w przypadku nudności, wrzodów jelita i żołądka, co potwierdzono w badaniu na zwierzętach:
- szczurom z wywołanymi wrzodami jelita podawano olejek imbirowy w ilości 100, 200 lub 400 mg/kg masy ciała;
- po upływie 5 dni zauważono pozytywne zmiany w parametrach jelita grubego, świadczące o zmniejszeniu się stanu zapalnego;
- stopień zaostrzenia choroby, powierzchnia wrzodów i wskaźnik owrzodzeń zmniejszyły się wskutek podawania olejku imbirowego w ilości 200 i 400 mg/kg masy ciała;
- olejek stosowany w podanej wyżej ilości dodatkowo zmniejszył u gryzoni zasięg i nasilenie stanu zapalnego w jelitach;
- skuteczność olejku imbirowego podawanego w ilości 400 mg/kg masy ciała okazała się porównywalna z działaniem przyjmowanego w dawce 4 mg/kg masy ciała prednizolonu, leku stosowanego w terapii wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.
Zdaniem autorów badania rezultaty, jakie ono przyniosło, należy jak najszybciej potwierdzić w badaniach klinicznych, by pacjenci zyskali w krótkim czasie dostęp do nowej skutecznej terapii. Pozytywne efekty innego eksperymentu z udziałem szczurów, którym podawano olejek imbirowy, sugerują, że roślina ta hamuje stan zapalny nerek towarzyszący zatruciu kadmem.
Olejek kardamonowy ma działanie przeciwzapalne
Najważniejszym składnikiem olejku z kardamonu zielonego, nazywanego kardamonem, jest eukaliptol, organiczny związek chemiczny o udokumentowanym działaniu przeciwzapalnym. Specjaliści zadali sobie pytanie, czy olejek kardamonowy okaże się równie skuteczny jak sam eukaliptol. Przewlekły stan zapalny jest obciążeniem dla układu odpornościowego. Powoduje jego nadmierną i nieprawidłową reakcję, często jest objawem chorób autoimmunologicznych. Zdarza się, że stan zapalny wpływa na aktywność fibroblastów, komórek, których jedną z funkcji jest wytwarzanie kolagenu, białka niezbędnego w procesie zabliźniania się ran. Nadmiar kolagenu oznacza zaś pojawienie się bliznowców lub zwłóknienie skóry i jest przejawem schorzeń, takich jak twardzina układowa (przewlekły stan zapalny połączony z włóknieniem organów) czy kleoid (blizna o cechach łagodnego nowotworu).
Specjaliści przebadali wpływ olejku kardamonowego na 17 biomarkerów ściśle powiązanych ze stanem zapalnym, reakcją immunologiczną i przebudową tkanek, czyli ich reorganizacją lub odnową (np. w procesie gojenia się ran):
- w warunkach laboratoryjnych wyhodowano fibroblasty, a następnie indukowano reakcje przypominające przewlekły stan zapalny;
- olejek kardamonowy w stężeniu 0,011% przeciwdziałał proliferacji (namnażaniu się) fibroblastów;
- stężenie jednego z biomarkerów stanu zapalnego skóry uległo zdecydowanemu zmniejszeniu po aplikacji olejku;
- redukcji uległo także występowanie jednej z cytokin, biorącej udział w procesie przebudowy tkanek.
Eksperci sprawdzili też, jak olejek kardamonowy wpływa na ekspresję genów RNA powiązanych z procesem zapalnym:
- na działanie olejku zareagowało 49 genów, z czego w przypadku 22 doszło do znacznego zmniejszenia ich ekspresji;
- olejek kardamonowy nie wykazywał działania cytotoksycznego.
Autorzy badania zaznaczają, że tkanka wyhodowana w warunkach laboratoryjnych nie musi reagować tak samo jak występująca w ludzkim organizmie, niemniej dostarczone przez nich dowody potwierdzają przeciwzapalne właściwości olejku kardamonowego.
Bibliografia
- Klimek R., Olejki eteryczne. WPLS, Warszawa 1957, s. 482
- Postępy Fitoterapii 2014; 4: 216-226
- Postępy Fitoterapii 2012; 3: 139-145
- Aromaterapia 2000; 2 (20): 24-27
- J Agric Food Chem 2005; 53 (15): 5922-5931
- Nowa Pediatria 2002; 4: 239-242
- Panacea 2009; 1 (26): 11-13
- Psychiatry Res. 2015; 225 (3): 509-514
- Pharmazie 1980; 35: 608
- Postępy Fitoterapii 2014; 1: 48-53
- A Reviews 2010; 31 (4): 267-278
- Food Chem 2007; 104: 466-479
- Olejek sosnowy i jodłowy na choroby układu oddechowego
- Olejek goździkowy wspomaga odporność
- Olejek cynamonowy poprawia pamięć i koncentracje
- Olejek waniliowy na stres
- Olejek anyżowy na trądzik
- Olejek pomarańczowy ułatwia zasypianie
- Olejek imbirowy na przeziębienie
- Olejek kardamonowy ma działanie przeciwzapalne
