W jaki sposób organizm pozbywa się toksyn?

Wątroba waży średnio 1,4 kg i jest najcięższym organem w naszym ciele. Co ważniejsze, pełni w nim istotne funkcje i ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia.

20 listopad 2022
Artykuł na: 6-9 minut
Zdrowe zakupy

A jednak większość z nas wie o niej niewiele... Wątroba jest najbardziej znana z tego, że wydziela żółć, substancję wspomagającą trawienie i wchłanianie tłuszczów oraz niektórych witamin (między posiłkami żółć gromadzi się w pęcherzyku żółciowym, skąd jest uwalniana w odpowiedzi na posiłek). Przypomnijmy więc, czym jeszcze zajmuje się ten organ i jakie to ma znaczenie dla naszego zdrowia.

Wątroba, centrum metabolizmu naszego ciała

Nie będę tutaj szczegółowo omawiać jej rozmaitych funkcji, które nie należą do tematu, ale warto wiedzieć, że wątroba bierze udział w metabolizmie węglowodanów, lipidów i białek. Jej komórki odgrywają szczególnie ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi.

Magazynują one część trójglicerydów, syntetyzują cholesterol i jego transportery, wytwarzają ATP (związek o nazwie adenozyno-5′-trifosforan, będący głównym źródłem energii nadającej się do wykorzystania przez komórki) oraz większość białek krwi (w tym niezbędne do jej krzepnięcia).

Wyspecjalizowane komórki wątroby biorą również udział w mechanizmach odpornościowych. Wątroba pewne substancje magazynuje (witaminy: A, B12, D, E i K, żelazo czy miedź), a inne usuwa z organizmu za pomocą żółci (np. bilirubinę, produkt odpadowy zużytych czerwonych krwinek, i leki, takie jak penicylina, erytromycyna czy sulfonamidy).

Quote icon
Zdrowy organizm jest w stanie sam oczyszczać się z toksyn. Poza wątrobą w procesie detoksykacji uczestniczą nerki, jelita, skóra i płuca.

Oczywiście organ ten uczestniczy także w detoksykacji organizmu, neutralizuje bowiem toksyny i odpowiada m.in. za dezaktywację hormonów, zarówno pochodzących z zewnątrz, jak i wytwarzanych przez organizm. Nie zapominajmy, że ze względu na swoje wyjątkowe umiejscowienie w naszym ciele, wątroba aż 70% swojego zaopatrzenia w krew otrzymuje przez żyłę wrotną, która jest w rzeczywistości połączeniem żyły krezkowej górnej oraz żyły śledzionowej.

To właśnie te dwie żyły za pośrednictwem wielu mniejszych łączą się z takimi narządami jak jelito cienkie i grube, żołądek, śledziona, trzustka, a także pęcherzyk żółciowy. Innymi słowy, wątroba jest pierwszym organem filtrującym, przez który przechodzą nowo przyswojone składniki odżywcze, ale również ksenobiotyki czy bakterie jelitowe i wydzielane przez nie toksyny, przenikające do krwiobiegu przez nieszczelną błonę śluzową jelit.

Detoksykacja wątrobowa - na czym polega?

Proces detoksykacji obejmuje trzy fazy. W fazach I i II, które zachodzą bezpośrednio w wątrobie, bierze udział wiele różnych enzymów, które są zdolne do swoistego modyfikowania danych cząsteczek. Tak więc w fazie I dodawany jest do tych cząsteczek tlen, tworzący miejsce aktywne toksycznego związku, które w fazie II zostaje wykorzystane do dodania pierwiastka rozpuszczalnego w wodzie.

Pierwotna substancja toksyczna zostaje w ten sposób inaktywowana i staje się rozpuszczalna, dzięki czemu może być wydalona z organizmu - głównie przez nerki. Dochodzi do tego w fazie III. Wśród najlepiej poznanych enzymów fazy I znajduje się duża rodzina enzymów cytochromu P450, które są na ogół pierwszą linią obrony wykorzystywaną przez organizm do biotransformacji ksenobiotyków, hormonów steroidowych i produktów farmaceutycznych.

Quote icon
Aby wątroba i inne narządy mogły prawidłowo wypełniać swoje funkcje detoksykacyjne, musimy wraz z pożywieniem dostarczać do organizmu antyoksydanty. Należy do nich m.in. kwas alfa-liponowy, występujący w brokułach, jarmużu, szpinaku i brukselce, oraz likopen, którego bogatym źródłem są pomidory. Czerwona kapusta zawiera znaczne ilości witaminy C.

Zauważmy, że aktywność tych enzymów jest genetycznie uwarunkowana i zmienna u poszczególnych osobników, co tłumaczy m.in. bardzo duże międzyosobnicze różnice, jeśli chodzi o skuteczność i toksyczność zażywanych leków. Ponadto metabolit pośredni, powstały w wyniku działania enzymów fazy I, jest niekiedy bardziej reaktywny i prooksydacyjny niż pierwotna substancja toksyczna.

Równowaga między aktywnością fazy I i II określa w istocie czas, przez jaki produkty pośrednie utrzymują się w organizmie, wytwarzając wolne rodniki. Obecność wystarczającej ilości antyoksydantów (witaminy A, C, E, cynk, selen) w organizmie jest zatem niezbędna.

Ponadto enzymy fazy I i II potrzebują do pełnienia swoich funkcji kofaktorów, takich jak witaminy z grupy B, żelazo, selen, tauryna czy glutation, które muszą być dostarczane do organizmu za pomocą diety - w przeciwnym razie detoksykacja będzie znacznie mniej skuteczna.

Ewakuacja wydalnicza - na czym polega?

Ścieżki wykorzystywane do detoksykacji zależą od poszczególnych produktów chemicznych. Wątroba przekształca niepożądaną substancję chemiczną w mniej toksyczną formę (np. arsen jest metylowany), następnie czyni ją rozpuszczalną w wodzie, dzięki czemu może być wydalona przez nerki, lub łączy z glutationem, co umożliwia pozbycie się jej przez przewód pokarmowy za pomocą żółci.

Wątroba ma również do dyspozycji metalotioneiny, białka uczestniczące w detoksykacji organizmu ze szkodliwych jonów metali (ołowiu, rtęci, kadmu) oraz w reakcji obronnej związanej ze stresem oksydacyjnym.

Dwiema głównymi drogami usuwania toksyn neutralizowanych przez wątrobę są jednak jelita i nerki. Zauważmy wszakże, że proces ten przebiega prawidłowo tylko wtedy, gdy organizm nie jest nadmiernie zakwaszony. Zatem w niektórych przypadkach konieczna jest alkalizacja, nazywana potocznie odkwaszaniem organizmu.

Warto też podkreślić, że w naszym ciele działają zaawansowane mechanizmy wydalania substancji toksycznych, a w usuwaniu tych zanieczyszczeń uczestniczą, poza wątrobą czy nerkami, także płuca, skóra i - jak już wiemy - cały układ pokarmowy. Jednak wszystkie te narządy, a przede wszystkim wątroba, mogą prawidłowo pełnić funkcje detoksykacyjne tylko wtedy, gdy spełnione są pewne warunki:

  1. do organizmu muszą być dostarczane wraz z pokarmem wystarczające ilości antyoksydantów i kofaktorów;
  2. środowisko wewnętrzne organizmu nie może być nadmiernie zakwaszone, by nerki i jelita mogły funkcjonować optymalnie;
  3. nasz styl życia powinien ulec zmianie, jeśli dotychczasowy narażał nas na nadmierny kontakt z toksynami występującymi w środowisku i produktach spożywczych trafiających na nasz talerz.

Jak widać, organizm dysponuje niezwykłymi wprost mechanizmami detoksykacyjnymi, a my możemy (i powinniśmy) je wspierać.

Wczytaj więcej
Nasze magazyny