Nabłonki płaskie w moczu - co to oznacza?

Nabłonki płaskie - najważniejsze informacje

Tak jak z zewnątrz ciało okrywa i chroni skóra, tak od środka rolę tę pełnią nabłonki. Nie tylko wyściełają one układ pokarmowy, ale też wnętrze innych organów, w tym pęcherza moczowego. Pełnią wiele funkcji, oprócz wspomnianej już ochronnej jest to również rola wydzielnicza, oczyszczająca, transportowa i inne. I tak, jak skóra od czasu do czasu pozbywa się martwych komórek, podobnie nabłonek ulega złuszczeniu¹.

W pęcherzu i cewce moczowej występuje tzw. nabłonek płaski: jego komórki są płaskie i wielokątne, ich zadaniem jest chronić dolne drogi moczowe między innymi przed szkodliwym działaniem wydalanych substancji.

Inne nazwy nabłonka płaskiego to nabłonek wielokątny i nabłonek przejściowy - ta ostatnia nawiązuje do jego właściwości, które mieszczą się między nabłonkiem wielowarstwowym a nabłonkiem nieuwarstwionym. Co ciekawe, uważa się go za najściślej ułożony nabłonek w organizmie człowieka². Obecność do 5 komórek nabłonka płaskiego w polu widzenia uznaje się za normę³. Powyżej tej granicy mówimy o licznych komórkach nabłonka płaskiego w moczu. Co to może oznaczać?

Ilość nabłonków płaskich powyżej normy

Nie zawsze zwiększona liczba komórek nabłonka płaskiego w moczu świadczy o stanie chorobowym. Pierwszą, dość często pojawiającą się możliwością jest po prostu nieprawidłowe pobranie materiału do badania. To częste zwłaszcza w przypadku małych pacjentów, u których już sama ta czynność jest bardziej skomplikowana i wymaga więcej uwagi niż u dorosłych.

Nabłonki płaskie w moczu powyżej normy mogą też świadczyć o tym, że pacjentka jest w ciąży⁴ i jest to naturalne w tym stanie – jednak nawet w takim przypadku należy pokazać wyniki badań ginekologowi, żeby wykluczyć stan zapalny.
Co jednak, kiedy uda się wykluczyć powyższe przyczyny? W takim przypadku liczne komórki nabłonka świadczą prawdopodobnie o toczącej organizm chorobie. Może to być:

• Zakażenie dróg moczowych. Często towarzyszy mu ból podczas oddawania moczu oraz obecność krwi w wydalanym płynie, zdarza się jednak, że zapalenie pęcherza przebiega bezobjawowo. Ponad 80% bakteryjnych zakażeń pęcherza moczowego wywołują bakterie E. coli.¹
• Leukoplakia, czyli obecność zabarwionych na biało komórek nabłonka płaskiego. Znajdują się w moczu, ale też badanie endoskopowe wykazuje obecność białych plam wewnątrz pęcherza moczowego. Nieleczona leukoplakia zwiększa ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego⁵.
• Rak pęcherza moczowego, w tym rak płaskonabłonkowy. Jego objawy przypominają zapalenie dróg moczowych, dodatkowo jednak pojawia się ból pleców⁶.

Badania moczu na obecność nabłonków płaskich

Badanie moczu na obecność nabłonków płaskich jest standardowym elementem ogólnego badania moczu. Jego wyniki zwykle są dostępne w placówce medycznej następnego dnia, a na portalu internetowym laboratorium (po uprzednim zalogowaniu się pacjenta) jeszcze tego samego dnia wieczorem. 

Jak przygotować się do badania moczu i pobrać materiał? 

Przed pobieraniem moczu:

• nie wolno podejmować wysiłku fizycznego dzień wcześniej,
• przez 3 dni poprzedzające pobranie materiału należy wstrzymać się od aktywności seksualnej,
• przed popraniem materiału nie należy spożywać więcej płynów niż zwykle, ale też należy unikać odwodnienia,
• w nocy poprzedzającej poranną zbiórkę moczu należy przespać nie mniej niż 8 godzin,
• od ostatniego oddania moczu (np. w nocy) powinny upłynąć co najmniej 4 godziny.

Pobieranie moczu:

• dokładnie umyj letnią wodą całe krocze, a w szczególności okolice ujścia cewki moczowej (dotyczy to zwłaszcza kobiet),
• osusz krocze jednorazowymi ręcznikami papierowymi,
• umyj ręce i odkręć pojemnik na mocz,
• oddawaj mocz do sedesu przez ok. 2 sekundy, a następnie wstrzymaj strumień,
• oddaj do pojemnika 50-100 ml moczu i ponownie wstrzymaj strumień,
• opróżnij pęcherz do końca ponownie do sedesu⁴.

W przypadku małych dzieci trudniej jest uchwycić mocz ze środkowego strumienia, dlatego też najlepiej obudzić je chwilę wcześniej i nakłonić do wysiusiania w wannie lub pod prysznicem; nie zmuszać ich do wstrzymywania moczu, a zamiast tego we właściwym momencie podsunąć kubeczek - najlepiej mieć wtedy założone jednorazowe rękawiczki lateksowe, ponieważ istnieje wysokie prawdopodobieństwo obsiusiania przez dziecko rodzica.

U najmłodszych pacjentów pediatra prawdopodobnie zaleci zakup specjalnego woreczka zamiast standardowego pojemnika na mocz. Woreczek taki stosuje się nie dłużej niż przez godzinę – jeżeli w tym czasie niemowlę nie odda moczu, konieczna jest wymiana woreczka⁴. Podczas takiego badania nie ma możliwości pozyskania jedynie środkowego strumienia moczu.

Na opakowaniu należy umieścić informację o godzinie i dacie pobrania materiału. Pozostałe dane powinny zostać dodane przez pielęgniarkę przyjmującą mocz do badania.