Autyzm - w gąszczu tajemnic

Pierwszy na świat przyszedł Michał. Zuzanna urodziła go w kwietniu 2001 r. Gdy synek skończył 11 miesięcy, zaczęła podejrzewać u niego autyzm. Jednak ani problemów żołądkowo-jelitowych połączonych z refluksem, ani przewlekłej biegunki czy braku zainteresowania zabawkami lekarz nie powiązał z tą chorobą. Diagnozę potwierdzającą przypuszczenia matki postawiono dopiero pod koniec 2002 r., gdy Michał miał już 19 miesięcy¹.

Co to jest autyzm?

To poważne zaburzenie rozwojowe, które dotyczy wielu sfer funkcjonowania społecznego. Zuzanna zauważyła, że u synka nie rozwijała się prawidłowo umiejętność mówienia, a jeśli nawet nauczył się jakiegoś słowa, już jako 3-latek, to i tak je zapominał. Na niczym nie potrafił się skupić, nie można też było utrzymać z nim kontaktu wzrokowego.

Choroba przejawiała się ponadto zachowaniami obsesyjno-kompulsywnymi oraz autostymulacyjnymi (stereotypowymi), których jedyną funkcją było - jak sama stwierdziła - doznanie przyjemności płynącej z ich przebiegu. Michałek np. często machał dłońmi przed oczami lub intensywnie poruszał gałkami ocznymi.

Na początku ją to dziwiło, ale przeczytała, że tak postępuje większość dzieci autystycznych, ponieważ wywoływane w ten sposób zmiany natężenia światła działają na nie stymulująco. Co gorsza, są one dla dziecka ciekawszym przeżyciem niż oddziaływanie jakiegokolwiek bodźca w ramach terapii.

Zuzanna zauważyła również u synka potrzebę nietypowych doznań dotykowych. Uwielbiał np. skubać wełnianą poduszkę i mógł to robić godzinami. Tym razem o wyjaśnienia poprosiła lekarza.

Usłyszała, że wszelkie autostymulacje, które są tak chętnie praktykowane przez dzieci dotknięte autyzmem, to zachowania niepożądane, ponieważ silnie zaburzają uwagę, a przez to proces uczenia. Niestety stanowią tak atrakcyjne zajęcie, że trudno je u maluchów wyeliminować.

Michał wykazywał zupełny brak zainteresowania światem zewnętrznym, nie reagował ani na swoje imię, ani na członków rodziny czy jakikolwiek hałas. Zuzanna była wprawdzie przez lekarza przygotowana na to, że synek może jej nie zauważać czy bronić się przed jej dotykiem lub wzięciem w ramiona, jednak między wiedzieć a doświadczyć istnieje przepastna różnica.

Choć rozumiała, że przyczyną takich zachowań jest choroba, a nie niechęć dziecka do rodzica, to czasami było jej po prostu i po ludzku bardzo ciężko.

Czy wiadomo, co wywołuje autyzm?

Przyczyn tego zaburzenia lekarze dopatrują się w różnych czynnikach, ale do dnia dzisiejszego tej kwestii nie rozstrzygnięto. Udało się natomiast sklasyfikować zachowania wskazujące na autyzm, co ułatwia postawienie diagnozy.

Zachowania dzieci chorujących na autyzm (wg Laury Schreibman):

• deficyty w zachowaniach społecznych (całkowity brak przywiązania do innych ludzi, w tym brak więzi z rodzicami);
• zaburzenia mowy i języka (u 50% dzieci autystycznych nie rozwija się mowa funkcjonalna; bardzo często zanika nabyta umiejętność wypowiedzenia jakiegoś słowa, np. mama);
• anormalne reakcje na środowisko fizyczne (dziecko wykazuje za mocne lub za słabe reakcja na bodźce; maluch, który nie reaguje na swoje imię lub duży hałas, może np. zatykać uszy i krzyczeć na dźwięk dartej gazety lub przybiec na odgłos otwieranej puszki z napojem); 
• wymaganie niezmienności środowiska (przejawia się np. wrażliwością na określone ułożenie przedmiotów, połączoną z zaniepokojeniem, gdy w otoczeniu coś się zmienia);
• zachowania rytualistyczne (powtarzające się schematy zabaw i innej aktywności);
• autostymulacja (rytmiczne kołysanie ciała; podskakiwanie, bieganie, chodzenie w kółko, kręcenie głową, trzepotanie ramionami, powtarzanie bezsensownych dźwięków, skubanie pluszaków itp.);
• agresja i autoagresja (np. uderzanie głową o ścianę czy łóżeczko, gryzienie własnych rąk, drapanie lub klepanie się po twarzy, ciągnięcie włosów);
• upośledzenie umysłowe (badania wykazują, że ok. 60% dzieci autystycznych ma iloraz inteligencji poniżej 50, 20% – między 50 a 70, a kolejne 20% – od 70

  Objawy autyzmu związane z komunikacją werbalną:

  • mówienie nietypowym tonem lub w nietypowym rytmie, np. wymawianie każdego zdania w formie pytania;
  • uporczywe powtarzanie tych samych stów czy zdań;
  • powtarzanie pytania zamiast udzielenia odpowiedzi;
  • mówienie o sobie w trzeciej osobie liczby pojedynczej;
  • wypowiadanie wyrazów w niepoprawnej formie gramatycznej, tzw. agramatyzmy;
  • wypowiadanie zdań nieadekwatne do sytuacji;
  • trudności w komunikowaniu własnych potrzeb i pragnień;
  • brak zrozumienia żartów, ironii i metafor— rozumienie wypowiedzi zbyt dosłownie.
  wzwyż);
• dysharmonie rozwojowe (zaburzenie w postaci różnego tempa i nierównomierności rozwoju dziecka w poszczególnych sferach); 
• nieprawidłowy afekt (dzieci autystyczne charakteryzuje słaba lub nadmierna ekspresja emocji).

Michał przeszedł całą ścieżkę diagnostyczną. Był badany przez pediatrę, psychologów i terapeutów. Stwierdzono u niego ciężki autyzm. Natychmiast rozpoczęto stosowaną analizę zachowania (skrót ABA od ang. Applied Behavior Analysis).

Na czym polega stosowana analiza zachowania?

To rodzaj terapii wykorzystującej naturalne procesy uczenia. Stosuje się ją wtedy, gdy istnieje konieczność rozwiązania istotnych problemów dotyczących rozwoju dziecka, np. odmowy przyjmowania pokarmów. Jej celem jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak daną trudność pokonać.

W ramach ABA dąży się do tego przez badanie konkretnych zachowań osób chorych w ich naturalnym środowisku, na przykład w domu lub szkole. Postępowanie dziecka traktowane jest jako istotne samo w sobie, w oderwaniu od wszelkich uwarunkowań.

Na przykład brak inicjowania interakcji społecznych, takich jak nawiązanie rozmowy, prośba o pomoc, zabawa z rówieśnikami, nie jest postrzegane jako rezultat wewnętrznej psychopatologii, która rozwinęła się z powodu oziębłości matki, ale jako deficyt umiejętności, któremu można zaradzić przez ich nabycie. Zmierza się do takiej zmiany zachowania dziecka, która ma wartość praktyczną, czyli doprowadza do rozwiązania występującego problemu.

Służy temu analiza behavioralna, czyli - mówiąc w skrócie - obserwacja zachowań, jakie wywołują zastosowane bodźce. Uznaje się, że doszło do pożądanej zmiany zachowania, jeśli trwa ona w czasie i pojawia się w różnych sytuacjach oraz w różnym otoczeniu.

Nauka stosowania zwrotu "pomóż mi" jest zakończona sukcesem wtedy, gdy dziecko chore na autyzm używa go zarówno wobec rodziców, jak i kolegów, gdy prosi o pomoc niezależnie od tego, czy ma trudności z otwarciem drzwi, czy tylko z przełożeniem głowy przez otwór w koszulce. I to jest właśnie cel, do którego dąży się w terapii osób chorych na autyzm

Co ważne, ABA nie jest zbiorem bezwzględnych procedur i pomiarów. Terapeuta posługuje się metodami najkorzystniejszymi w danym przypadku, czyli prowadzącymi do zmian określonych zachowań².

Dzięki zastosowaniu tej analizy dzieci powinny nauczyć się cieszyć z pochwał, zwracanej na nie uwagi i zachodzących interakcji społecznych, co w konsekwencji spowoduje, że staną się osobami niezależnymi i zdolnymi do samodzielnego radzenia sobie w różnych sytuacjach związanych z życiem codziennym, takich jak np. witanie się z nieznajomą osobą czy posługiwanie gestykulacją w trakcie mówienia.

Pierwsze próby nie są zwykle satysfakcjonujące, jednak z czasem zachowania dzieci stają się coraz bardziej naturalne dzięki praktyce.

Sposoby leczenia autyzmu

W tym samym czasie, kiedy u Michała zdiagnozowano autyzm, okazało się, że Zuzanna zaszła ponownie w ciążę i oczekuje drugiego dziecka. Krzyś urodził się na początku 2003 r. Ponieważ jego starszy brat cierpiał na autyzm, został po skończeniu 5. miesiąca życia poddany odpowiednim badaniom. Niestety również u niego stwierdzono niepokojące zachowania wskazujące na to zaburzenie.

Rodzice chłopców rozpoczęli poszukiwania alternatywnych sposobów leczenia. Zuzanna nie tylko przeglądała internet i czytała specjalistyczne artykuły, lecz również nawiązała kontakt z opiekunami dzieci z podobnymi problemami. I dzięki temu dotarła do informacji o wpływie diety na zachowania autystyczne i o suplementach mających je łagodzić.

Z kolei ojciec malców zaczął przeglądać dostępne wyniki badań naukowych, by się upewnić, czy rekomendowane diety, bezglutenowa i bezkazeinowa, są rzeczywiście skuteczne. Niestety nie znalazł jednoznacznie pozytywnej opinii. Pozostało więc stosownie suplementów, które nie były obarczone podejrzeniem o negatywny wpływ na zdrowie dzieci. W przypadku Krzysia wdrożono również terapię ABA.

W tym samym czasie u starszego chłopca wystąpiła przewlekła biegunka. Był to wtórny objaw autyzmu, co lekarz mógł stwierdzić bez przeprowadzania dodatkowych badań.

Dieta a zachowania autystyczne

Brak ewidentnej poprawy zdrowia chłopców powodował, że Zuzanna i Jerzy nie ustawali w poszukiwaniu sposobów leczenia, które mogłyby pomóc ich synkom. Otwarcie mówili, że nie zadowalają ich rezultaty wysiłków lekarzy.

I w końcu Jerzemu udało się dotrzeć do informacji częściowo potwierdzających przydatność w terapii autyzmu diety bezglutenowej i bezkazeinowej, czyli GFCF (gluten-free, casein-free), a także witaminy C, B6 i A, magnezu, melatoniny, tryptofanu, enzymów trawiennych, L-karnozyny, galantaminy i tranu. Przemawiało za nią również to, że należała do diet najczęściej stosowanych w leczeniu dzieci z autyzmem.

Gluten, którego chłopcy mieli od tej pory unikać, to białko występujące w takich zbożach jak pszenica, żyto i jęczmień. Niewskazany jest również owies, który nie zawiera wprawdzie typowych białek tworzących gluten, niemniej może być nimi silnie zanieczyszczony wskutek kontaktu z innymi zbożami np. podczas transportu.

Z kolei kazeina to białko obecne w mleku ssaków. Stanowi ono aż 82% zawartości mleka krowiego i 40% ludzkiego. W związku z tym, że zarówno gluten, jak i kazeina są wykorzystywane do produkcji żywności, znajdują się w wielu produktach spożywczych. I to właśnie one mogą powodować alergie u dzieci.

Gluten jest również przyczyną celiakii, czyli choroby rozwijającej się wskutek nietolerancji glutenu. Występuje ona u 1% populacji i związana jest z wytwarzaniem przeciwciał klasy IgA i IgG przeciw niekompletnie strawionemu glutenowi w jelicie cienkim. W wyniku nieprawidłowego i nadmiernego wytwarzania przeciwciał dochodzi do uszkodzenia kosmków jelitowych.

Istnieje hipoteza, że podczas niekompletnego trawienia obu białek powstają peptydy działające jak opioidy, czyli związki  oddziałujące bezpośrednio na układ nerwowy, co przekłada się na zachowanie i odczuwanie emocji. W przypadku rozkładu kazeiny powstają kazomorfiny, w przypadku glutenu - glutenmorfiny, które przenikają z jelita do krwiobiegu, wpływając na funkcjonowanie mózgu³.

U osób chorych na autyzm stwierdza się również występowanie zwiększonej przepuszczalności jelitowej, tzw. zespół nieszczelnego jelita. Polega on na uszkodzeniu śluzówki jelit, co prowadzi do przedostawania się do krwi cząsteczek większych niż w prawidłowych warunkach. Mogą one mieć działanie toksyczne lub też wywoływać odpowiedź układu immunologicznego.

Tymi większymi i nieprawidłowymi cząsteczkami są właśnie kazomorfiny i glutenmorfiny, które w normalnych warunkach zostałyby wydalone z moczem (dodatkowo u osób chorych na autyzm zachodzi zwiększony nieprawidłowy rozkład białek, czego dowodzi ich stężenie w moczu, przewyższające wyznaczone normy).

Peptydy, wykazujące - przypomnijmy - działanie zbliżone do opioidów, przedostają się do krwiobiegu i w ten sposób docierają do mózgu, gdzie wskutek interakcji z endogennym systemem opioidów zaburzają przekaźnictwo sygnałów nerwowych. W efekcie mamy do czynienia z nadmiarem opioidów, co powoduje zmiany w zachowaniu typowe dla zaburzeń autystycznych.

Trzeba jednak podkreślić, że u niektórych osób chorych na autyzm nie stwierdza się białek opioidowych w moczu. Nie zmienia to faktu, że wpływ poszczególnych składników diety na osoby cierpiące na niektóre zaburzenia psychiczne, np. schizofrenię, został szczegółowo udokumentowany.

W większości przypadków chodzi o niedobory pewnych składników odżywczych, takich jak np. witamin z grupy B, kwasów tłuszczowych omega-3, minerałów i niektórych aminokwasów o działaniu porównywanym do neuroprzekaźników⁴.

Niestety nie ma jednoznacznych dowodów na pozytywny wpływ diety GFCF na dzieci cierpiące na autyzm. Istnieją jednakże badania, w których zanotowano polepszenie w obszarze zachowań stereotypowych, interakcji społecznych i deficytu uwagi w trakcie stosowania tej diety.

Przed jej rozpoczęciem należy jednak bezwzględnie ten krok przemyśleć, gdyż może ona generować efekty uboczne. Dotyczy to np. powstania niedoborów niektórych aminokwasów i ubytku masy kostnej. Ponadto jest kosztowna, gdyż wiele podstawowych produktów trzeba zastąpić innymi, droższymi.

Pastylka na autyzm?

Ojciec chłopców natrafił również w literaturze na informacje o terapii polegającej na stosowaniu naltreksonu (ang. naltrexon). To lek, który został zaaprobowany przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA - Food and Drug Administration), wykorzystywany jako antagonista opiatów. Jest stosowany w leczeniu uzależnienia od narkotyków i alkoholu od lat 70. XX w.

W 1996 r. przeprowadzono we Włoszech badania, które miały pokazać wpływ tego leku na dzieci cierpiące na autyzm oraz na korelację wykładników odpowiedzi immunologicznej i czynników behawioralnych; polegały na podawaniu naltreksonu w dawkach 10, 20 i 30 mg. Siedmioro z dwanaściorga dzieci zareagowało bardzo pozytywnie na zastosowaną terapię. Zanotowano znaczące zmniejszenie objawów autystycznych z równoczesną zmianą w poziomie limfocytów.

Nie było to jedyne badanie tego typu. W trakcie innych podawano uczestnikom od 5 do 50 mg naltreksonu dziennie lub co drugi dzień. W większości przypadków odnotowano lepsze rezultaty terapii po małych dawkach.

Przy okazji stwierdzono, że podawanie leku zdecydowanie utrudnia jego gorzki smak. Dzieci miały też problemy z przełykaniem kapsułek. Na potrzeby badań prowadzonych przez dr Jaquelyn McCandless stworzono w związku z tym miksturę w postaci kremu, czyli usunięto barierę smaku i przełykania.

W trakcie całego badania dzieci przestrzegały ścisłej diety⁵.

McCandless przeprowadziła 8-tygodniowe badanie w grupie 15 dzieci, którym podawano podskórnie 3 mg nowego leku między godz. 21 a północą. Rodzice co miesiąc składali raporty dotyczące efektów terapii.

Okazało się, że u 8 z 15 dzieci odnotowano pozytywną odpowiedź. Z tej ósemki aż pięcioro badanych wprost fantastycznie zareagowało na lek. Zanotowano pozytywne reakcje zarówno w obszarze nastroju czy rozumienia przekazów werbalnych, jak i socjalizacji. Dwoje najmłodszych dzieci miało lepsze efekty po dawce 0,5-1 mg.

Nie odnotowano żadnych reakcji alergicznych. Pojawiły się jednak efekty uboczne w postaci wczesnego wybudzania się i bezsenności. Były one na szczęście krótkotrwałe.

Komora hiperbaryczna - więcej tlenu!

Zuzanna uważa, że najwięcej korzyści odniosła - i nadal odnosi - z kontaktów z rodzicami dzieci autystycznych, którzy podobnie jak ona i jej mąż nieustannie poszukują nowinek mogących pomóc w terapii. Opinie opiekunów dzieci są dla niej cenniejsze od wyników badań naukowych, ponieważ pewne rozwiązania udaje się przetestować dopiero w praktyce.

Dzięki takiemu nastawieniu zdecydowała się na zakup komory hiperbarycznej, leczącej tlenem (HBOT - Hiperbaric Oxygen Therapy).

W przypadku młodszego chłopca zastosowano terapię polegającą na 20-godzinnym oddziaływaniu tlenu. Przed jej rozpoczęciem Krzyś  wymawiał tylko jedno słowo, nie umiał złożyć najprostszego zdania. Po zakończeniu leczenia rodzice odnotowali pierwsze próby budowania przez chłopca prostych wypowiedzi z użyciem kilku słów. To był sukces.

Fenomenalne efekty terapii prowadzonej z wykorzystaniem urządzenia HBOT amerykańscy lekarze opisali już kilka lat temu. Podkreślają oni, że komora zauważalnie poprawia stan dzieci autystycznych. Dotyczy to nawiązywania kontaktu wzrokowego, usprawnienia funkcjonowania społecznego i rozumienia języka. Wnioski lekarzy amerykańskich coraz częściej są potwierdzane badaniami realizowanymi na całym świecie.

W amerykańskim badaniu, przeprowadzonym w 2009 r. na podwójnie ślepej próbie, wzięło udział 62 autystycznych dzieci w wieku 2-7 lat, które przebywały w sześciu oddalonych od siebie ośrodkach na terenie całego kraju. Zostały one podzielone na dwie grupy.

Pierwsza była leczona mieszaniną oddechową ze stężeniem tlenu na poziomie 24% pod ciśnieniem 1,3 ATA (wartość o 1,3 razy większa od ciśnienia atmosferycznego). Druga wdychała powietrze w warunkach tylko nieznacznie podniesionego ciśnienia do 1,03 ATA. W obu przypadkach zabiegi trwały w sumie 40 godzin.

U dzieci z pierwszej grupy odnotowano znaczną poprawę ogólnego funkcjonowania w zakresie budowania relacji z otoczeniem, nawiązywania kontaktu wzrokowego, używania języka i tzw. świadomości uczuciowej. Ogółem zaobserwowano poprawę u 80% dzieci z pierwszej grupy i u 38% z drugiej.

Szef zespołu badawczego dr Dan Rossignol podkreśla jednak, że nie jest to nowy lek na autyzm, tylko sposób na podniesienie jakości życia osób nim dotkniętych. Pozytywny wpływ terapii hiperbarycznej wynika z dotlenienia mózgu i poprawy jego ukrwienia, usprawnienia procesu usuwania toksyn z komórek, zmniejszenia stanu zapalnego i eliminacji substancji biochemicznych przyczyniających się do jego powstania.

Ponadto następuje ośmiokrotne zwiększenie liczby komórek macierzystych, dochodzi do redukcji stresu oksydacyjnego i pozbycia się dużej części bakterii i drożdżaków. Pobudzeniu ulega wytwarzanie serotoniny oraz nowych mitochondriów.

To wszystko sprawia, że terapia hiperbaryczna⁶ wpływa pozytywnie na dzieci z autyzmem - dotyczy to całego spektrum ich zachowań. Poprawia umiejętność komunikowania, zmniejsza lęki i objawy frustracji, polepsza kontakt wzrokowy podczas udzielania odpowiedzi, zwiększa rozumienie związków przyczynowo-skutkowych, dzięki czemu pojawia się świadomość konsekwencji, poprawia rozumienie języka, a nawet przyczynia się do wzrostu apetytu.

Do tej pory autyzm diagnozowano wyłącznie na podstawie obserwacji zachowań. Nie odpowiadano na pytanie, dlaczego dziecko ma autyzm, tylko leczono jego objawy. Dzisiaj dostrzegamy już związki przyczynowo-skutkowe. Żeby odpowiednio pokierować terapią, należy pamiętać, z czego wynikają niektóre zachowania. Wiadomo na przykład, że problemy gastryczne (także refluks jelitowo-żołądkowy), powodują wzrost agresji zarówno wobec siebie, jak i innych.

Coraz częściej podkreśla się, że zakłócenia metabolizmu mogą przyczyniać się do występowania symptomów charakterystycznych dla autyzmu. Potencjalną komplikacją nieprawidłowego metabolizmu kwasu foliowego jest np. zespół mózgowego niedoboru kwasu foliowego (CFD - Cerebral Folate Deficiency) i obecność przeciwciał receptorów kwasu foliowego w mózgu.

CFD jest kojarzone z niskofunkcjonującym (głebokim) autyzmem, zaburzeniami lub dysfunkcjami mitochondrialnymi, zespołem Retta, epilepsją, nieprawidłowym EEG. Badania przeprowadzone z udziałem dzieci z autyzmem i równoczesnym CFD dowiodły, że leczenie doustne kwasem folinowym w dawce 0,5-2 mg/kg masy ciała dziennie przyczynia się do polepszenia stanu dziecka w zakresie komunikacji i interakcji społecznych - odnotowano nawet przypadki całkowitego wyleczenia.

Badania przeprowadzane w ostatnich latach, gdy testowano dostępne terapie, które mogą w sposób znaczący wpłynąć na polepszenie stanu zdrowia dzieci cierpiących na autyzm, niosą ze sobą wiele nadziei. Coraz częściej notuje się nie tylko przypadki poprawy jakości życia chorego, ale również wyzdrowienia. Zuzanna i jej mąż wierzą, że stanie się to udziałem również Michała i Krzysia.  

---

Co powinien jeść autystyczny maluszek?

Według wielu naukowców zajmujących się zaburzeniami związanymi z autyzmem nie jest to choroba wywołująca jedynie zaburzenia rozwojowe i emocjonalne. Twierdzą, że wpływa ona na cały organizm, w tym na układ pokarmowy i odpornościowy. Najnowsze badania wykazują, że autyzm wiąże się z licznymi problemami somatycznymi, które do tej pory albo były lekceważone, albo definiowano je jako mało istotne.

Przyjmuje się, że najczęstsze problemy zdrowotne występujące u dzieci cierpiących na autyzm to zaburzenia trawienia jako reakcja na gluten i kazeinę, zaburzenia motoryczne (refluks przełyku, zaparcia czy biegunki), alergie pokarmowe, osłabiona odporność immunologiczna, zaburzenie równowagi bakteryjnej w jelitach, niedobory składników mineralnych i witamin, osłabiona zdolność zwalczania wolnych rodników, zatrucia pierwiastkami ciężkimi, głównie rtęcią, i zespół nieszczelnego jelita.

Autystycy mają często osłabioną zdolność detoksykacyjną organizmu, co wiąże się z zaburzeniami mowy i słuchu oraz dysfunkcjami sensorycznymi, a także z nadwrażliwością na dźwięk i dotyk, niepokojem, nagłymi wybuchami złości, bezsennością, drażliwością, unikaniem kontaktów społecznych, osłabieniem pamięci krótkotrwałej, upośledzeniem planowania motorycznego, drętwieniem ciała.

W przypadku zatrucia rtęcią podawane są odpowiednio dobrane dawki witamin i suplementów. Wprowadza się odpowiednią dietę, uwzględniającą probiotyki oraz leki podnoszące odporność organizmu. Dietę należy dobrać indywidualnie w zależności od problemów dziecka. Najczęściej stosowane to bezglutenowa, bezkazeinowa i nisko-węglowodanowa⁹.

Dieta bezglutenowa

Gluten to białko roślinne występujące w niektórych zbożach, np. pszenicy, życie, jęczmieniu. Owies może być glutenem zanieczyszczony, dlatego odradza się również jego spożycie.

• Produkty zabronione: pszenica (w tym orkisz), żyto, jęczmień i owies, a także produkty z nich powstałe, m.in. kuskus, pęczak, kasza jęczmienna, płatki owsiane i jęczmienne, kasza manna, mąki, makarony.
• Produkty dozwolone: kukurydza, ryż, gryka, ziemniaki, proso, soja, tapioka, fasola, groch, amarantus (szarłat), mąka z orzechów, maniok, słodkie ziemniaki, makarony bezglutenowe.
• Ukryte źródła glutenu: parówki, pasztety, mielone mięso, wędliny, nadziewana czekolada, cukierki, jogurty, śmietany, desery, leki, proteiny pochodzenia roślinnego, mięso, opłatek komunijny i wigilijny, proszek do pieczenia.

Dieta bezkazeinowa

Kazeina to białko obecne w mleku ssaków kopytnych.

• Produkty zabronione: mleko i jego przetwory, czyli jogurty, kefiry, maślanki, sery wszelkiego rodzaju, budynie, ciasta itp.
• Produkty dozwolone: klarowane masło, niezawierające białka masło roślinne.
• Alternatywą dla mleka zwierząt kopytnych może być: mleko ryżowe, migdałowe, kokosowe.

Dieta niskowęglowodanowa

Cukry to inaczej węglowodany. Do najpopularniejszych należą skrobia i celuloza (polisacharydy), cukry proste (glukoza, fruktoza, mannoza, galaktoza), w tym dwu-cukry: sacharoza (cukier spożywczy), laktoza (cukier mlekowy) i maltoza.

Wskazana jest rezygnacja z części cukrów (głównie dwucukrów i cukrów prostych), ponieważ są pożywką m.in. dla drożdżaków Candida albicans, czyli pasożytniczego grzyba zagnieżdżającego się w przewodzie pokarmowym. Powodują również nadmierny wzrost aktywności i niepożądanych zachowań u dzieci z autyzmem.

• Produkty zabronione: cukier spożywczy (sacharoza), miód, glukoza, fruktoza, syrop glukozowo-fruktozowy oraz wszelkie produkty z ich zawartością: dżemy, słodycze, lody mleczne i owocowe, soczki, deserki owocowe i mleczne, płatki śniadaniowe zawierające cukier, drożdżówki i wiele innych (należy czytać na opakowaniach informacje dotyczące składu produktów).

Ponadto zaleca się unikanie drożdży. produktów z dodatkiem sztucznych barwników, konserwantów, wzmacniaczy smaku i leków, do których w procesie produkcji dodaje się drożdże, mleko lub cukier.

• Produkty dozwolone: ryż, kukurydza, proso, gryka oraz produkty z nich powstałe (mąki, kasze, płatki, makarony, mleka, chlebki, chrupki), jaja kurze, przepiórcze, strusie, orzechy włoskie, laskowe, migdały, nerkowce - należy jednak obserwować, czy nie występują reakcje alergiczne.
• Rośliny strączkowe: cieciorka (ciecierzyca), fasola (na przykład mung, adzuki, kolorowa, kidney, biała), bób, soczewica, groch.
• Warzywa: wszystkie poza ziemniakami, które ewentualnie można podawać w małych ilościach.
• Mięso: indyk, kaczka, gęś, kurczak, dziczyzna, boczek, chuda surowa szynka.
• Ryby: makrela, sola, barwena, sardynka, pstrąg, okoń, tilapia.
• Niektóre owoce: na przykład gruszki, cytrusy, jagody, maliny, borówka amerykańska, żurawina.
• A także: woda, oliwa, olej z pestek winogron, olej z pestek dyni, olej lniany, siemię lniane (w ziarenkach lub mielone; dodane do potraw wspomaga trawienie). Herbatki owocowe i ziołowe. Zamiast cukru należy stosować ksylitol, czyli cukier brzozowy, i naturalny słodzik uzyskany z liści stewii.

Odpowiednio dobrana dieta w sposób niezwykle korzystny wpływa na cały organizm. Powoduje złagodzenie objawów ze strony przewodu pokarmowego, zmniejsza częstotliwość występowania biegunek i zaparć, podnosi zdolność do uczenia się i koncentracji, zmniejsza nadpobudliwość, wpływa na jakość snu, łagodzi różne objawy skórne oraz przyczynia się do ogólnej poprawy stanu zdrowia.

Każdą dietę powinno się stosować pod kontrolą lekarza bądź dietetyka. Wszystkie zmiany należy wprowadzać stopniowo w porozumieniu ze specjalistą. Początkowe rezultaty wyłączenia z diety wybranych produktów mogą być negatywne.

U dziecka obserwuje się zaniepokojenie i ospałość, dochodzi do zawrotów głowy, bólów brzucha, kłopotów z zasypianiem lub zbyt wczesnego wybudzania się ze snu. Pojawiają się niekiedy ataki śmiechu czy płaczu. Stwierdza się nadaktywność ruchową lub zachowania towarzyszące odstawieniu narkotyków. Należy uważnie obserwować dziecko. Korzyści płynące ze zmiany diety są zwykle dostrzegalne po upływie ok. 3 miesiący¹⁰.