Dysbioza jelitowa - przyczyny i konsekwencje

Dysbioza jelitowa - co to jest?

Dysbioza jelitowa to stan, w którym naturalna równowaga mikroorganizmów (mikrobioty) obecnych w jelitach zostaje zakłócona, prowadząc do zmiany składu i funkcjonowania mikroflory jelitowej. Dysbiozę można również opisać jako zmianę różnorodności alfa (bogactwa i równomierności gatunków w danym mikrobiomie). Dysbioza to przeciwieństwo prawidłowej mikrobioty jelitowej. Ważne jest jednak to, że...

• u ludzi mamy do czynienia z dużą zmiennością wewnątrz- i międzyosobniczą (na przykład bliźnięta jednojajowe są tylko nieco bardziej do siebie podobne niż bliźnięta dwujajowe);
• nie ma zatwierdzonych biomarkerów do określania i mierzenia interakcji na linii mikrobiota- gospodarz;
• obecny stan wiedzy nie pozwala ustalić, czy dysbioza jest przyczyną, czy konsekwencją modyfikacji w fizjologii człowieka (ta wątpliwość dotyczy też występowania niektórych chorób), ale przypuszczalnie jest jednym i drugim.

Wszystko to zdaje się więc przemawiać za tym, że bardziej użyteczne okaże się defi­niowanie dysbiozy w ujęciu funkcjonalnym, uwzględniającym między innymi powsta­wanie szkodliwych związków pochodzenia mikrobiologicznego (np. siarkowodoru wytwarzanego przez bakterie redukujące siarczany). Sposób działania ekosystemu jest zatem w ocenie stanu mikrobioty bardziej trafnym wskaźnikiem niż obecność czy nieobecność określonych gatunków bakterii.

Prawidłowa bariera jelitowa składa się ze ściśle przylegających do siebie komórek nabłonka oraz gęstego śluzu. W stanie dysbiotycznym białka utrzymujące inte­gralność błony śluzowej jelita ulegają zniszczeniu, co przyczynia się do zwiększenia jej przepuszczalności. Prowadzi to z kolei do zaburzenia równowagi komórek odpornościowych, których prawidłowe funkcjonowanie zostaje narażone na szwank.

Jakie są główne przyczyny dysbiozy jelitowej?

Jak już wiemy, stan braku równowagi w obrębie mikrobioty powodują i podtrzymują wszelkie choroby. Ale na jej skład i funkcjonowanie wpływają też inne czynniki, w tym związane z życiem w okresie prenatalnym, dietą (a zwłaszcza spożywa­niem błonnika) czy stosowaniem antybiotyków. Wykazano, że dodatki do żywności mogą powodować dysbiozę, zmiany w barierze jelitowej i aktywację odpowiedzi immunologicznej, a w ostatecznym rozrachunku – wpływać negatywnie na nasze zdrowie. Na przykład w badaniach przedklinicznych powiązano ostatnio zwiększone i długotrwałe spożycie sztucznych dodat­ków do żywności z występowaniem zapalenia jelita grubego i chorób metabolicznych spowodowanych brakiem równowagi flory bakteryjnej jelit. Zwłaszcza substancje słodzące (acesul­fam K, aspartam, sacharyna, sukraloza, cyklaminian sodu itp.) są dziś powszechnie wiązane z rozwojem dysbiozy.

Jeszcze ogólniej rzecz ujmując, trzeba wyjaśnić, że również stres przyczynia się do powstania dysbiozy, podczas gdy ta ostatnia zmniejsza naszą odporność i... potęguje reakcję na stres. Błędne koło, które może jednak, dzięki kilku korektom w zakresie higieny życia, stać się kołem zamachowym sukcesu: prawidłowa mikrobiota jelitowa poprawia zdolność przystosowywania się naszego organizmu do każdego zmieniającego się środowiska. Nie wszystkie uwarunkowania powodujące dysbiozę są od nas zależne, ale na niektóre owszem, zdecydowanie mamy wpływ. A biorąc pod uwagę znaczenie mikrobioty dla naszego zdro­wia, szkoda byłoby się o nią nie zatroszczyć!

Jakie są konsekwencje dysbiozy?

Jej przyczyny i konsekwencje są ze sobą nierozerwalnie związane. Liczne choroby, podobnie jak nieprawidłowe nawyki żywieniowe, zmniej­szają różnorodność i funkcję mikrobioty jelitowej. Tak więc zaburzenie symbiozy człowiek - mikrobiota może przyczyniać się do występowania wielu chorób przewlekłych jelit, nawet tak poważnych jak nieswoiste zapalenie jelit, otyłość, reumato­idalne zapalenie stawów czy astma. Dysbioza jest również podejrzewana o powodowanie rozwoju niektórych nowo­tworów, a także wiąże się ją z zaburzeniami neurologicznymi (dotyczy to nawet choroby Alzheimera i choroby Parkinsona). Wszystkie te schorzenia charakteryzują się znacznymi zmia­nami w obrębie mikrobioty, co – jak się uważa – odgrywa rolę w powstawaniu lokalnego i ogólnoustrojowego stanu zapal­nego, będącego głównym czynnikiem ich rozwoju.

W szerszym ujęciu, nieprawidłowy skład mikrobioty jelitowej przyczynia się do zaburzenia funkcjonowa­nia głównych układów organizmu, w tym pokarmowego, hormonalnego, sercowo-na­czyniowego, oddechowego czy moczowego. Na przykład poprzez zmiany w zakresie wytwarzania metabolitów (krótkołańcu­chowych kwasów tłuszczowych, TMAO – tlenku trimetyloaminy, kwasów żółcio­wych itp.) dysbioza jelitowa niekorzystnie wpływa na fizjologię układu sercowo-naczyniowego, przyczyniając się w szczególno­ści do rozwoju nadciśnienia tętniczego i miażdżycy.