Jakie zabiegi na cellulit na udach i brzuchu? Suplementy, naturalne sposoby i nie tylko

Mam 29 lat i nie mogę się pozbyć cellulitu, który jest niechlubną pamiątką po tym, jak w ciąży mocno przybrałam na wadze. Mimo że po porodzie wróciłam do prawidłowej wagi, to skórka pomarańczowa na udach została. Co mogę zrobić, żeby się jej pozbyć? Czy istnieją na to jakieś skuteczne sposoby?

Artykuł na: 29-37 minut
Zdrowe zakupy

Co to jest cellulit?

Choć problem cellulitu jest powszechny - dotyczy nawet 90% kobiet - to wciąż stanowi trudny orzech do zgryzienia dla medyków, dietetyków i kosmetologów. Nieestetyczne zmiany pokrywają okolice ud, bioder, kolan, pośladków i ramion. Ciało w tych miejscach staje się nierówne i pofałdowane - i wyglądem przypomina powiększoną skórkę pomarańczy (stąd potoczna nazwa).

Zazwyczaj jest to po prostu defekt kosmetyczny, jednak czasami cellulit może być objawem choroby, np. niewydolności żylnej lub zakrzepicy. Co gorsza, czasem może też powodować dolegliwości bólowe.

Jak już wspomniałem, nad problem skórki pomarańczowej pochylają się przedstawiciele co najmniej 3 dziedzin. Znaleźli więc dla niej swoje fachowo brzmiące nazwy: lipodystrofia typu kobiecego, liposkleroza czy guzkowe twardniejące zwyrodnienie tłuszczowe1.

Co powoduje cellulit?

Jednak bez względu na imię, jakie otrzymał cellulit, brutalna prawda jest taka, że nadal nie wiemy, co go powoduje. Faktycznie pojawia się najczęściej u kobiet w ciąży, w okresie dojrzewania przyjmujących leki antykoncepcyjne czy hormonalne, jak również w okresie menopauzy2. Co wskazuje na jego związek z zaburzeniami gospodarki hormonalnej.

Po latach badań i obserwacji mikroskopowych wykazano, że za zmianę struktury skóry odpowiada nie stan zapalny (jak początkowo sądzono), a zwyrodnienie tkanki podskórnej o charakterze obrzękowo-włókniejącym3. Powoduje je wiele czynników, które ze względu na budowę tkanki tłuszczowej i łącznej bardziej oddziałują na kobiety. Szczególną uwagę zwraca się na tryb życia: małą aktywność fizyczną, palenie papierosów, stres czy nieprawidłową dietę.

Warto przy tym wspomnieć, że w literaturze przedmiotu podkreśla się, iż nadmiar kilogramów nie ma wpływu na rozwój tej przypadłości. Skórka pomarańczowa pojawia się również u osób, które zawsze były szczupłe4.

Badacze coraz częściej biorą pod uwagę wpływ czynników genetycznych na jej rozwój. Odkryli oni silny związek między wariantami genu kodującego ACE (enzym konwertazy angiotensyny) a umiarkowanymi lub ciężkimi przypadkami cellulitu.

ACE odgrywa ważną rolę w układzie regulującym ciśnienie krwi i bilans wodny. Odpowiada on za przekształcenie angiotensyny I w angiotensynę II, która powoduje kurczenie się drobnych naczyń tętniczych i wzrost ciśnienia krwi, a także reguluje przepływ krwi w podskórnej tkance tłuszczowej, co może wyjaśniać jej związek z powstawaniem skórki pomarańczowej5.

Każdy człowiek ma 2 kopie genu ACE, a w każdej z nich może znaleźć się allel D lub I. Okazuje się, że ten pierwszy powoduje znaczny wzrost poziomu enzymu ACE6. Badanie genotypu ACE u 400 włoskich pacjentek (z których 200 miało cellulit co najmniej 2 stopnia, a 200 - stopnia 0) wykazało, że osoby z co najmniej jedną kopią z allelem D mają większe ryzyko rozwoju umiarkowanego lub ciężkiego cellulitu7. Prawdopodobieństwo, że u kobiet tych rozwinie się umiarkowany lub ciężki cellulit, oceniono na blisko 70%.

Jakie są rodzaje cellulitu?

Naukowcy zdefiniowali 2 rodzaje cellulitu: twardy, inaczej wodny, występujący głównie u pań, których masa ciała nie zmieniła się w ostatnim czasie, oraz miękki, tłuszczowy, spotykany u osób mało aktywnych, które straciły na wadze. Pierwszy rodzaj przypomina tkankę mięśniową, jest tak samo widoczny niezależnie od pozycji ciała, często towarzyszą mu rozstępy.

Drugi natomiast zajmuje większą powierzchnię, tkanka podskórna jest wyraźnie pofałdowana i obrzmiała. Wiąże się z wiotkością tkanki mięśniowej i jej słabym napięciem8.

W zależności od zaawansowania zmian patologicznych w skórze wyróżniamy 4 stopnie cellulitu: lekki (0), średniozaawansowany (1), zaawansowany (3) i ciężki (3).

O ile w przypadku 3 pierwszych jego postaci zaleca się jedynie działania zapobiegające jego rozprzestrzenianiu się, o tyle przy zaawansowanym stadium wskazane jest systematyczne i wielotorowe leczenie, obejmujące zarówno wzmocnienie naczyń krwionośnych, poprawę krążenia, jak i ograniczenie aktywności wolnych rodników oraz wygaszenie stanów zapalnych9. Ważne jest przy tym pobudzenie procesów lipolitycznych, działanie przeciwobrzękowe oraz aktywowanie przepływu limfy i krwi.

Choć mechanizm rozwoju cellulitu nie został jednoznacznie określony, eksperci są zgodni co do tego, że zdecydowanie trudniej cofnąć nieestetyczne zmiany niż im zapobiegać. Dlatego zalecają przede wszystkim eliminację czynników ryzyka. Stosowanie się do kliku prostych zaleceń pomoże zapobiec wystąpieniu lub pogłębianiu się skórki pomarańczowej.

Zadbaj o prawidłowe nawodnienie

Woda pomaga oczyścić organizm z toksyn i dostarcza mu niezbędne mikroelementy. Codziennie pij 2-3 l niskozmineralizowanej niegazowanej wody, herbat owocowych lub świeżych soków warzywnych. Ilość ta pozwoli na wypłukanie toksyn z organizmu. Wskazane jest zmniejszenie spożycia mocnej czarnej herbaty, kawy i innych napojów zawierających kofeinę.

Zmień jadłospis

Regularne posiłki (najlepiej 5 razy dziennie) usprawniają metabolizm i ograniczają odkładanie się tkanki tłuszczowej, a unikanie soli zapobiega zatrzymywaniu wody w organizmie.

Zamiast słodyczy, tłustych dań, wypieków (i nie tylko!) z białej mąki oraz wysokoprzetworzonych potraw pełnych sztucznych barwników, oraz konserwantów wybieraj warzywa i owoce, produkty wielozbożowe (chleb najlepiej razowy, brązowy ryż, razowy makaron, kasze), oleje roślinne, orzechy oraz nasiona dyni lub słonecznika. Odpowiednia dieta sprzyja prawidłowemu trawieniu i nie powoduje zaparć, które są jednym z czynników predysponującymi do powstawania lipodystrofii.

 

Jak trzymać równowagę kwasowo-zasadową?

Bardzo istotne jest zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Tymczasem, by ją zaburzyć, wystarczy, że:

  • pijesz więcej niż 3 kawy dziennie;
  • pijesz zbyt dużo słodzonych napojów gazowanych;
  • jesz czerwone mięso, wędliny oraz podroby częściej niż 3 razy w tygodniu;
  • spożywasz proteiny zwierzęce każdego dnia, a nawet kilka razy dziennie;
  • nie jesz warzyw w 2 głównych posiłkach dnia ani nie spożywasz owoców;
  • w Twoim dziennym menu jest ponad 50 g cukru rafinowanego lub słodyczy;
  • wypalasz ponad 5 papierosów dziennie10.
Quote icon
Ruch pobudza układ limfatyczny oraz stymuluje produkcję kolagenu i elastyny, a poza tym zapobiega odkładaniu się tkanki tłuszczowej, która sprzyja zaostrzaniu się cellulitu (dlatego też problem pojawia się w miejscach jej nadmiernego gromadzenia).

Sięgnij po te suplementy na cellulit

Udowodniono, że niektóre pierwiastki podawane doustnie wpływają korzystnie na równowagę kwasowo-zasadową czy gospodarkę hormonalną i wodno-elektrolitową organizmu11, a poprzez to na kondycję skóry. Ponadto są one ważne dla utrzymania jej struktury i wyglądu.

  • Chrom - Jest niezbędny w metabolizmie lipidów, węglowodanów oraz białek. Wpływa również na działanie insuliny - regulatora lipogenezy i lipolizy.
  • Cynk - Pomaga w usuwaniu skutków stresu oksydacyjnego, wchodzi w skład enzymatycznych przeciwutleniaczy, bierze udział w metabolizmie kwasów tłuszczowych, usprawnia odnowę skóry oraz wzmacnia jej strukturę.
  • Krzem - To jeden z budulców szkieletu strukturalnego tkanki łącznej.
  • Magnez - Bierze udział w tworzeniu oraz rozpadzie związków, których dostępność wpływa na tempo procesów lipolitycznych w tkance podskórnej. Wapń wspomaga prawidłową pracę mięśni, trawienie tłuszczów poprzez zmniejszanie ich wchłaniania w jelicie, ponadto uczestniczy w reakcjach enzymatycznych ważnych w procesach metabolizmu.

Przeczytaj: Co suplementować? - przewodnik po witaminach i minerałach

Tabletki na cellulit czy naturalne sposoby?

Rynek preparatów antycellulitowych jest bardzo szeroki, co niestety nie idzie w parze z ich skutecznością. Jeśli sięgasz po tego typu kosmetyki, wybieraj te, które zawierają wyciągi roślinne bogate we flawonoidy, saponiny i garbniki. Substancje te uszczelniają śródbłonek naczyń oraz poprawiają przepływ krwi i limfy. Pozwala to zapobiegać przedostawaniu się płynu do przestrzeni międzykomórkowych i tworzeniu się obrzęków.

Właściwości takie wykazują m.in. bluszcz pospolity, kasztanowiec zwyczajny, mniszek lekarski, arnika górska, miłorząb japoński, rumianek pospolity, skrzyp polny czy nagietek lekarski12.

Algi

To jedne z najbogatszych w składniki biologicznie aktywne surowców naturalnych. W profilaktyce cellulitu największą rolę odgrywają glony z gatunku Laminaria digitat, Coralloid, Lithothaminions oraz Fucus vesiculosus. Często wykorzystywane są one w preparatach nawilżających i antycellulitowych. Alginiany i fukany zawarte w wodorostach poprawiają ukrwienie skóry, przyspieszają gojenie ran, aktywują wytwarzanie kolagenu oraz proliferację fibroblastów.

Algi są również źródłem fitosteroli, które działają przeciwutleniająco, stymulują odnowę tkanki łącznej, a także wpływają na jędrność skóry poprzez aktywację syntezy elastyny i kolagenu13.

Wonne olejki

Niektóre z nich mają właściwości przeciwcellulitowe i stosuje się je często jako środki ujędrniające skórę. Olejki cynamonowy, kolendrowy oraz z kopru włoskiego poprawiają jej napięcie i pobudzają mikrokrążenie, z kolei imbirowy i pomarańczowy działają rozgrzewająco.

Olejek cyprysowy ma pozytywny wpływ na gospodarkę wodno-tłuszczową i system krążenia, działa przeciwdrobnoustrojowo i przeciwbólowo14. Można stosować go w postaci kompresów, kąpieli oraz do masażu. Z kolei olejek jałowcowy reguluje gospodarkę wodną w organizmie. Z tego względu jest przydatny w terapii cellulitu i otyłości15. Działa też ściągająco i zmniejsza skórne rozstępy.

Przeczytaj: Olejek do skóry

Chemiczne uderzenie 

Istotną grupą składników w produktach antycellulitowych są związki o działaniu lipolitycznym (czyli ułatwiające rozkład tłuszczów do wolnych kwasów tłuszczowych) oraz zapobiegające zwyrodnieniu tkanki skórnej.

Kofeina hamuje oraz zmniejsza cellulit, ponieważ wykazuje aktywność lipolityczną w komórkach tłuszczowych, a także pozytywnie wpływa na krążenie krwi. Łatwo przenika przy tym przez naskórek19.

Wyciąg z nostrzyka żółtego i rutyny

Usprawnia mikrokrążenie i odpływ limfy. Kumaryna zawarta w wyciągu redukuje przepuszczalność naczyń. Jest antyoksydantem, który ogranicza przewlekłe zapalenia. Rutyna natomiast uwalnianiając histaminę, ogranicza procesy zapalne, zmniejsza przepuszczalność i kurczliwość naczyń. Wzmaga również syntezę kolagenu w ścianie naczyniowej. Połączenie tych substancji działa przeciwobrzękowo20.

Witamina A

W postaci retinolu oraz pochodnych reguluje proces keratynizacji, przyspiesza odnowę naskórka, ogranicza rozrost tkanki tłuszczowej oraz wzmacnia włókna kolagenowe. W ten sposób poprawia kondycję skóry i skutecznie przeciwdziała powstawaniu zmian cellulitowych21.

L-karnityna

W preparatach antycellulitowych wykorzystywana jest ze względu na zdolność regulowania poziomu lipidów poprzez nasilanie procesów spalania kwasów tłuszczowych22.

Jakie zabiegi na cellulit? - 12 sposobów

Zafunduj sobie masaż na cellulit

Regularne masowanie miejsc zagrożonych cellulitem pobudza przepływ krwi i limfy oraz usuwa martwy naskórek. Efektem jest zmniejszenie nierównomiernego ułożenia tkanki tłuszczowej oraz podskórnych nierówności powstałych przez zaburzenia tkanki łącznej. W połączeniu z użyciem preparatów przyśpieszających spalanie tłuszczu masaż przynosi jeszcze lepsze efekty, ponieważ skóra ulega rozgrzaniu i lepiej wchłania substancje czynne zawarte w kosmetykach16.

Wejdź pod natrysk

Z kolei polewanie naprzemiennie ciepłą i zimną wodą pozwala zachować jędrność i elastyczność skóry. Pamiętaj przy tym, by zawsze kończyć zimną wodą. Podczas kąpieli warto używać szorstkiej gąbki, szczotki lub rękawicy z trawy morskiej. Dostępne są również gumowe szczotki, które stosuje się do wmasowywania preparatów przeciwdziałających powstawaniu skórki pomarańczowej.

Peeling na cellulit

W redukcji cellulitu pomocne okazuje się również mechaniczne złuszczanie naskórka, po którym skóra nabiera świeżego i zdrowego wyglądu oraz jest lepiej ukrwiona i dotleniona17. Peeling wykonuj 2 razy w tygodniu, najlepiej z użyciem naturalnych składników - takich jak zmielone ziarna kawy czy sól.

Przy cellulicie nawilżaj ciało

W pielęgnacji skóry należy również pamiętać o jej systematycznym nawilżaniu. Pomoże to ją ujędrnić oraz zwiększy napięcie tkanek, co w efekcie poprawi wygląd skóry objętej cellulitem. Składnikami nawilżającymi są kwas hialuronowy, kolagen i elastyna, kwas mlekowy (o stężeniu do 10%), sorbitol, pantenol. cyklometikon, dimetikon, glikol propylenowy oraz gliceryna.

Kosmetyki zawierające wymienione związki najlepiej nakładać po uprzednim masażu lub peelingu. Dzięki temu zostaje złuszczony zrogowaciały naskórek, co ułatwi ich wchłanianie i penetrację składników aktywnych18.

Zabieg na cellulit - mezoterapia igłowa

W obszar miejsc chorobowo zmienionych wstrzykuje się indywidualnie przygotowaną mieszaninę substancji lipolitycznych, regenerujących, odżywiających, przeciwutleniających (np. krzemionki, kofeiny i wyciągu z liści karczocha)23. Zabieg zalecany jest szczególnie u osób mających zaawansowany cellulit. Aby przyniósł pożądane efekty, należy jednak równocześnie wprowadzić działania profilaktyczne (dieta, suplementacja i aktywność fizyczna) oraz zabiegi fizykalne, np. masaż.

Zabieg na cellulit - karboksyterapia

Podstawą tej metody leczenia cellulitu, jest wykorzystanie właściwości dwutlenku węgla. W sposób mechaniczny uszkadza on komórki tłuszczowe, poprawia krążenie, rozszerza naczynia, dotlenia skórę, a także nasila produkcję kolagenu i poprawia elastyczność. Zabieg jest całkowicie nieinwazyjny. Dwutlenek węgla podawany jest igłą o bardzo małej średnicy do tkanki podskórnej przy pomocy specjalnej głowicy, co nie wymaga znieczulenia24.

Zabieg na cellulit - mezoterapia bezigłowa

Metoda ta polega na wprowadzeniu w głąb skóry substancji bez naruszenia jej ciągłości. Jej działanie polega na przenikaniu substancji czynnych zawartych w żelu z zastosowaniem impulsów elektrycznych, fonoforezy, drenażu limfatycznego i lasera biostymulującego.

Wykorzystuje się w niej właściwości lasera do pobudzenia procesów naprawczych w komórkach (przygotowanie do zabiegu), następnie impulsy elektryczne wzmagają transport komórkowy, rozszerzając odpowiednie ujścia gruczołowe, a drenaż wspomaga układ chłonny w pozbywaniu się toksyn i wpływa na poprawę zdolności skóry do regeneracji.

Zabiegu nie wolno stosować u osób ze schorzeniami nowotworowymi, padaczką, stwardnieniem rozsianym, zapaleniem żył i naczyń chłonnych, chorobami tarczycy, infekcją oraz z wszczepionym rozrusznikiem serca, implantami metalowymi, spiralą domaciczną, a także u kobiet w ciąży25.

Fala uderzeniowa na cellulit

Badacze sprawdzili, jak metoda ta wpływa na strukturę kolagenu w miejscach dotkniętych lipodystrofią różnego stopnia. W eksperymencie uczestniczyło 21 kobiet w wieku 20-60 lat, u których zabieg fali uderzeniowej stosowano 2 razy w tygodniu przez 1,5 miesiąca.

Okazało się, że u większości z nich doszło do przemodelowania włókien kolagenowych skóry, co wpłynęło na redukcję cellulitu26.

Zabieg na cellulit - lipoliza laserowa

To zabieg niechirurgiczny, podobny do liposukcji, ale wykonywany na mniejszym obszarze (np. na brzuchu). Przez małe nacięcia w skórze wprowadzane są światłowody w celu transmitowania energii do tkanki podskórnej. Celem lipolizy jest leczenie ograniczonych nagromadzeń tkanki tłuszczowej oraz zwiększenie napięcia skóry.

Pomimo że zabieg ten jest polecany do walki z cellulitem, w praktyce może się okazać nieskuteczny, gdyż został stworzony przede wszystkim do odsysania tłuszczu27.

Zabieg na cellulit - masaż podciśnieniowy

Nie tylko usuwa cellulit, ale też ujędrnia skórę, modeluje sylwetkę (likwidując poduszeczki tłuszczowe) i zmniejsza retencję wody. A wszystko to za pomocą 2 sterowanych mechanicznie rolek ulokowanych w hermetycznej komorze, w połączeniu z podciśnieniem.

Endermologia - bo tak również określa się ten zabieg - polega na zwinięciu w fałd konkretnego obszaru skóry przez pierwszą rolkę, a następnie rozwinięciu go przez drugą. Zabieg trwa 30-60 min. Zalecana częstotliwość wykonywania to 2-3 razy w tygodniu, a następnie 1-2 razy w miesiącu. Bezpośredni efekt to pobudzenie komórek skóry właściwej, zwiększenie syntezy kolagenu i elastyny oraz usprawnienie przepływu chłonki i działanie przeciwobrzękowe28.

Przeczytaj: Masaż chiński tuina

Ultradźwięki na cellulit

Wibracje o wysokiej częstotliwości powodują rozszerzenie naczyń i wpływają na zmiany temperatury, co ułatwia penetrację leków w głąb tkanek. Ultradźwięki oddziałują na tkankę podskórną, powodując uszkodzenie błon komórkowych adipocytów (komórek tłuszczowych) i uwolnienie zmagazynowanego w nich tłuszczu.

Aby zabieg był skuteczny, powinna towarzyszyć mu dieta niskokaloryczna, gdyż w przeciwnym razie tłuszcz zostanie z powrotem skumulowany w tkance podskórnej29.

Zabieg na cellulit - presoterapia

Terapia uciskowa wykonywana jest za pomocą masażu pneumatycznego. Ucisk tkanek wykonywany zgodnie z kierunkiem przepływu krwi pobudza odpływ żylny. Zabieg ten stosowany do leczenia obrzęków limfatycznych, żylnych lub mieszanych w obrębie kończyn, stanowi jeden ze skuteczniejszych sposobów zwalczania cellulitu9.

Aktywność fizyczna pomaga na cellulit

Niestety, żadne zabiegi i kosmetyki nie przyniosą taki efektów, jakie możesz uzyskać za darmo sama - wystarczy regularny wysiłek fizyczny. Ruch bardzo korzystnie wpływa na stan skóry oraz działa również jak wysoko specjalistyczna metoda leczenia.

Zgrubiałą podskómą tkankę tłuszczową od mięśni oddziela zaledwie cienka powłoka (powięź). Jeśli poprawia się ukrwienie mięśni, to wpływa to również na przepływ krwi w tkance tłuszczowej. Im lepiej ukrwione są mięśnie, tym wyższa jest redukcja umiejscowionego nad nimi tłuszczu. Natomiast im mięśnie stają się silniejsze, tym cieńsza jest warstwa pokrywającej je tkanki tluszczowej.

Systematyczne ćwiczenia fizyczne, usprawniają krążenie krwi i limfy, dotlenione zostają komórki, organizm pozbywa się toksyn, następuje wzrost napięcia mięśni poprawiających całość sylwetki. Ponadto stymulują one produkcję kolagenu i elastyny, a poza tym zapobiegają odkładaniu się tkanki tłuszczowej, która sprzyja zaostrzaniu się cellulitu (dlatego też problem pojawia się w miejscach jej nadmiernego gromadzenia)30.

Regularna aktywność fizyczna ma jeszcze tę zaletę, że podnosi efektywność zabiegów kosmetycznych. Podstawą skuteczności wysiłku fizycznego jest systematyczność. Zalecane są ćwiczenia aerobowe w celu usprawnienia krążenia, takie jak aerobik, jazda na rowerze czy pływanie. Ćwicz 3 razy w tygodniu po 45 min.

Noś luźne ubrania

Choć wydaje się to nie mieć żadnego związku z powstawaniem skórki pomarańczowej, to jednak częste noszenie zbyt obcisłej odzieży oraz obuwia na wysokim obcasie może ograniczać prawidłowe krążenie krwi31

Dobry sen pomaga uniknąć cellulitu

Poza zapewnieniem sobie minimum ruchu pamiętaj o wypoczynku. Powinny składać się nań: odpowiednia liczba godzin snu (6-8 godz.) oraz krótki relaks w ciągu dnia dla rozładowania bieżących stresów.

Palenie negatywnie wpływa na cellulit

Niestety, pewne rzeczy trzeba poświęcić, by odzyskać gładką skórę. Skończ z paleniem. Nałóg ten zmniejsza przepływ krwi w naczyniach krwionośnych oraz osłabia kolagen i tkankę łączną, zmniejszając elastyczność skóry. W efekcie powoduje to rozwój i zwiększenie widoczności cellulitu32.

Porzuć też alkohol. Dowiedziono bowiem, że napoje wyskokowe przyczyniają się do powstawania skórki pomarańczowej. Unikaj długotrwałego przebywania w pozycji stojącej oraz długich gorących kąpieli. Zachowaj też umiar w opalaniu się.

Bibliografia
  • Derm Estet 2006; 3 (44): 132-8
  • Pol J Cosmetol 2014; 17: 179-84
  • Derm Estet 2011; 1 (72): 29-31
  • J Dtsch Dermatol Ges 2012; 10:553-8
  • J Physiol 2006; 571: 451-60
  • Hypertension 1997; 29: 165-70
  • J Euro Acad Dermatol Venereol 2010; Epub
  • Probl Hig Epidemiol 2008, 89(4): 487-91
  • Cabines 2010; 38: 34-6
  • Dermatologia i Uroda. 2007, 3-4
  • Int J Cosmet Sci 2006; 28: 175-90; Panacea 2012; 4: 20-2; Post Fitoter 2015; 16(2): 96-101
  • Panacea 2007; 2 (19): 20-2
  • Post Fitoter 2009; 3: 168-74
  • Panacea 2012;4: 20-2; Lis A. Najcenniejsze olejki eteryczne. Część II. Monografie Politechniki Łódzkiej, Łódź 2013; s. 43
  • Góra J, Lis A. Najcenniejsze olejki eteryczne. Wyd. UMK, Toruń 2007; s. 121
  • Cabines luty-marzec 2010: 34
  • J. Dylewska-Grzelakowska, Kosmetyka stosowana, WSIP, Warszawa 2010
  • Derm Estet. 2002, 2 (19), 90-1
  • Probl Hig Epidemiol 2012; 93(1): 14-20; J Cosmet Dermatol 2008; 7(1): 23-9 Int J Cosmet Sci 2011; 33(6): 519- 26; Pol J Cosmetol 2011; 14(4): 238-44
  • Hygeia Public Health 2014, 49(3): 425-30
  • J Cosmet Laser Ther 2012; 14(2): 50-8; Probl Hig Epidemiol 2010; 91(3): 352-6 Clin Interv Aging 2007; 2(4): 623-30
  • Int J Cosmet Sci 2011; 33(6): 519-26; Pol J Cosmetol 2011; 14(4): 238-44
  • Prz Dermatol. 2009; 96: 212-25
  • Adamski Z., Kaszuba A.: Dermatologia dla kosmetologów. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010
  • Głowacka A. Mezoterapia bezigłowa. [w:] Aparatura kosmetyczna i metodyka zabiegów. Wróblewska I, Maj J, Chilicka-Jasionowska K (red). PMWSZ, Opole 2013
  • Clin Interv Aging 2007; 2(4): 623-30
  • Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2014, 60, 1, 29-38
  • Cabines. 2013; 61:34-39; Studia Med 2010, 19: 7-11
  • Derm Estet. 2002, 1 (18), 4-10
  • Ciupińska M, Noszczyk M. Lipodystrofia - cellulit. [W:] Noszczyk M (red.). Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska, PZWL, Warszawa 2010; s. 192
  • Kaniewska M.: Kosmetologia. Podstawy. WSiP, Warszawa 2011, 186-93
  • J Eur Acad Dermatol Venereol. 2011; 25(9): 1116-7
Autor publikacji:
Wczytaj więcej
Nasze magazyny