Trzustka - objawy choroby, dieta, zioła

 

Czym jest trzustka?

Trzustka wszystkim kojarzy się z wytwarzaniem insuliny, która pomaga rozładować nadmiar glukozy w krwiobiegu. Jednak to tylko jedno z wielu zadań trzustki. Organ umiejscowiony w górnej części jamy brzusznej, za żołądkiem, jest jak mała fabryka - produkuje substancje, które umożliwiają trawienie węglowodanów, białek i tłuszczów. Choć waży ok. 100 g, w ciągu dnia jest w stanie wyprodukować 1-3 l soku trzustkowego, który zawiera enzymy trawienne, m.in. amylazę, lipazę i elastazę. Uwalnia je do dwunastnicy. To dzięki nim jesteśmy w stanie strawić niemal wszystko, co jemy¹.

Z kolei milion jej wyspecjalizowanych komórek, występujących w skupiskach nazywanych wyspami Langerhansa (które w sumie ważą zaledwie ok. 2 g!), produkuje hormony. W obrębie tych wysp znajdują się 3 typy komórek: alfa, beta i delta. Pierwsze wytwarzają glukagon, który kontroluje przemianę cukrów, tłuszczów i białek. Beta odpowiedzialne są za wydzielanie insuliny. Natomiast ostatnie produkują somatostatynę - hormon, który reguluje wydzielanie glukagonu i insuliny.

Trzustka długo nie daje sygnałów, że coś jej dolega. Potrafi spełniać swoje funkcje nawet wtedy, gdy choruje. Jak dowiedziono, dopiero gdy aż 90% narządu ulegnie uszkodzeniu, dochodzi do upośledzenia jego funkcji zewnątrzwydzielniczych (czyli produkcji enzymów trawiennych). Z tego powodu choroby trzustki najczęściej wykrywane są późno.

Choroby trzustki - jakie objawy?

Ponad 50% przypadków przewlekłego zapalenia trzustki i 20% ostrych stanów jest spowodowane alkoholem i papierosami. Kolejnym jej wrogiem jest dieta ociekająca tłuszczem. Trzustce nie sprzyjają też choroby takie jak cukrzyca, mukowiscydoza lub kamica żółciowa (odpowiedzialna nawet za 80% ostrego zapalenia trzustki).

Uszkodzenie trzustki może też spowodować niegroźny uraz brzucha, np. w wyniku stłuczki samochodowej, szkolnej bijatyki czy niefortunngo upadku. W każdym z tych przypadków należy wybrać się na kontrolę do lekarza. Trzustka milczy jak dama. Nie skarży się, a jedynie daje dyskretne sygnały, że coś jest nie tak. Niestety najczęściej w zabieganiu bagatelizujemy je i pomijamy. Tym bardziej, że często są to wzdęcia po jedzeniu, nawracające bóle brzucha, a w przypadku choroby nowotworowej narządu też tzw. wędrujące zapalenie żył (nawracające bóle, obrzęki i zaczerwienienie w obrębie żył, zwykle kończyn dolnych).

Dopiero gdy poważna choroba już toczy gruczoł, pojawiają się dotkliwe dolegliwości. Silne, promieniujące bóle brzucha, nudności, wymioty, zatrzymanie stolca, gorączka powyżej 39ºC oraz wzrost poziomu cukru we krwi to najczęstsze objawy ostrego zapalenia trzustki. Poza przedawkowaniem alkoholu, urazem brzucha i kamicą żółciową doprowadzić do niego także zatrucie toksynami. Z kolei ból w nadbrzuszu (powyżej pępka), promieniujący do pleców lub obejmujący część żeber (często po lewej stronie) może wskazywać na przewlekłe zapalenie lub zmiany nowotworowe w obrębie organu. Wtedy też mogą pojawiać się nawracające wymioty i silne wzdęcia, szczególnie po zjedzeniu obfitego posiłku. Wśród charakterystycznych objawów obu tych schorzeń często wymienia się również utratę apetytu, spadek masy ciała, a także żółtaczkę i cukrzycę. Przewlekłemu zapaleniu trzustki często towarzyszą uporczywe cuchnące biegunki tłuszczowe.

Choroby trzustki - jakie badania?

Jeżeli nic Ci nie dolega, raz na 2 lata przy okazji kontrolnych testów krwi, wykonuj badania enzymów trzustkowych i wątrobowych. Każdy internista powinien bez problemu wypisać skierowanie. Najistotniejsze jest stężenie amylazy, która odpowiada za trawienie węglowodanów. Zwykle to ona pierwsza odstaje od normy, gdy trzustka zaczyna mieć problemy.

Prawidłowy poziom amylazy to 25-125 U/l, a u osób powyżej 70. r.ż. 20-60 U/l. Inny enzym, który warto skontrolować. to rozkładająca trójglicerydy lipaza. Za prawidłową aktywność uznaje się 100-500 nmol/l/s zależnie od metody przeprowadzonej próby. Jeżeli cierpisz na schorzenia sprzyjające chorobom trzustki, warto zrobić USG jamy brzusznej. Pamiętaj przy tym, że oglądanie narządu może być niemożliwe, jeśli w jamie brzusznej jest zbyt dużo gazów. By tego uniknąć, przed badaniem należy pościć przynajmniej 6 godz, a już dobę wcześniej zacząć stosować preparaty, które wspomagają pozbycie się gazów.

W przypadku uzasadnionego podejrzenia zmian w trzustce wskazane są badanie tomograficzne, ultrasonografia endoskopowa oraz oznaczenie markera CA19-9. Osoby, w których najbliższej rodzinie ktoś cierpiał z powodu nowotworu tego organu, powinny o tym informować specjalistów przeprowadzających diagnostykę.

Choroby trzustki - dieta 

W przypadku osób zdrowych gruczoł nie wymaga specjalnego jadłospisu, chociaż warto pamiętać, że najbardziej lubi, gdy menu jest zbilansowane i nie ma w nim zbyt wielu tłuszczów nasyconych. U osób, które przeszły ostre zapalenie trzustki, konieczny jest ścisły reżim dietetyczny. Posiłki nie mogą być obfite, smażone, pieczone ani tłuste (dotyczy to nawet ryb).

Trzeba unikać wszelkich potraw wzdymających oraz cebuli, kapusty i warzyw strączkowych. Obowiązuje też zakaz picia alkoholu. Z kolei cierpiący na przewlekłe zapalenie narządu powinni stosować dietę niskotłuszczową. Niejednokrotnie obowiązują ich również te same zasady żywieniowe, co diabetyków, bowiem choroba ta często przyczynia się do rozwoju cukrzycy.

W każdym przypadku należy wystrzegać się ciężkostrawnych potraw, ostrych przypraw (np. chili), żywności puszkowanej oraz kawy i kakao². Choć na wiele rzeczy nie mamy wpływu, to jednak możemy zadbać o trzustkę i poprzez umiejętne skomponowanie swojego jadłospisu oraz stosowanie ziół wzmacniać ją i tym samym zapobiegać jej schorzeniom.

Ogranicz tłuste potrawy

Unikaj smażonych potraw i tłustych sosów na bazie masła, śmietany i majonezu. Zamiast tego gotuj na parze lub piecz.

Jedz ryby

Zawarte w nich kwasy omega-3 działają ochronnie na trzustkę. Tłuste czerwone mięsa jadaj raz w tygodniu. Zastąp je drobiem³.

Stosuj przyprawy

Sprawdzą się zwłaszcza te mające działanie przeciwzapalne, np. kurkuma i imbir. Eksperyment chińskich badaczy dowiódł, że substancja czynna kurkumy jest w stanie zmniejszyć uszkodzenia trzustki oraz unormować podwyższone wartości amylazy w surowicy chorych na ostre zapalenie trzustki myszy. W przypadku gryzoni korzystny wpływ zaobserwowano przy codziennym podawaniu 50 mg kurkuminy na każdy kilogram masy ciała zwierzęcia. Naukowcy zauważyli też, że kurkumina zapobiega ostremu zapaleniu gruczołu poprzez hamowanie uwalniania zapalnej cytokiny TNF-α⁴.

Postaw na zielone warzywa

Eksperci dowodzą, że zawarta w szpinaku sekretyna chroni trzustkę przed rozwojem nowotworów. Warto przy okazji wspomnieć, że związek ten pobudza trzustkę do produkcji soku⁵.

Jedz tofu 

Tofu to doskonałe niskotłuszczowe źródło białka.

Jedz kolorowo

Wiśnie, borówki i winogrona zawierają przeciwutleniacze oraz alkohol perillylowy, które zapobiegają rakowi trzustki. Ananas i papaja - będące odpowiednio źródłami bromeliny i papainy - ułatwiają trawienie białek i tłuszczu oraz działają przeciwzapalnie⁶. Z kolei cytrusy, aronia, papryka i dzika róża są bogate w witaminę C, a z kolei brokuły, marchew, kalarepa i brukselka dostarczają błonnika. Jeśli wierzyć uczonym, oba te składniki poprawiają pracę trzustki⁷.

Wzmacniaj odporność

Pomocne w tym będą probiotyki zawierające żywe kultury bakterii, obecne w kefirze, maślance i naturalnych jogurtach. Jak dowodzą badania, wskazane są również przy przewlekłym zapaleniu trzustki, bowiem pomagają złagodzić jego objawy.

Pij zieloną herbatę

Wyniki jednego ze studiów przeprowadzonych przez amerykańskich akademików sugerują, że może to zapobiegać rakowi trzustki. Naukowcy doszli do wniosku, że picie naparu zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na raka trzustki o 50% u kobiet i 37% u mężczyzn⁸. Potwierdzają to badania przeprowadzone w Szanghaju. Tamtejsi eksperci przyjrzeli się nawykom picia zielonej herbaty. Zwrócili uwagę na fakt, że niższa temperatura napoju korelowała ze zmniejszonym ryzykiem raka trzustki zarówno u panów, jak i pań, niezależnie od ilości pochłanianych filiżanek^9.

Alkohol jest przyczyną ponad połowy przewlekłych zapaleń trzustki i ponad 20% ostrych stanów organu.

Choroby trzustki - zioła 

Zioła nie tylko chronią organ, ale i usprawniają jego pracę. Przede wszystkim należy wybierać te, które działają przeciwzapalnie. W porozumieniu z lekarzem lub naturopatą można również stosować rośliny pobudzające pracę gruczołu.

Glistnik jaskółcze ziele ma działanie żółciopędne. Jednak należy stosować się do zaleceń i nie przedłużać kuracji, gdyż może oddziaływać toksycznie na ustrój.

Mniszek lekarski obniża ryzyko powstawania zastojów żółci oraz pobudza czynność wydzielniczą trzustki. Nagietek lekarski również indukuje wytwarzanie soku trzustkowego i żółci, a przy tym działa rozkurczowo.

Pokrzywa zwyczajna stymuluje wydzielanie enzymów trzustkowych oraz zapobiega występowaniu kamicy żółciowej. Kurację należy prowadzić interwałowo (np. 3 tygodnie picia naparu, a potem 3 tygodnie przerwy).

Tymianek właściwy pobudza wydzielanie soków trzustkowego, żołądkowego, jelitowego oraz żółci, ułatwiając trawienie¹⁰.

Choroby trzustki a palenie tytoniu i alkohol

Zespół badawczy z Uniwersytetu w Auckland w Nowej Zelandii przeprowadził badania, z których wynika, że palenie tytoniu jest najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób trzustki i zwiększa je aż o 22% w porównaniu do osób, które nigdy nie paliły¹¹. Gruczołowi nie sprzyja również regularne picie dużej ilości drinków. Nadmierne dawki alkoholu niszczą bowiem struktury trzustki¹².