Dieta dobra dla mózgu i tarczycy

Niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto, w której układ odpornościowy atakuje i niszczy gruczoł, mają poważne skutki dla naszego mózgu. Niektóre z nich są całkiem ewidentne, jak tzw. zamglenie umysłu i zaburzenia koncentracji, inne bywają mniej oczywiste, jak depresja i zaburzenia neurologiczne przypominające lub przekształcające się w chorobę Alzheimera. W każdym jednak przypadku wszystkie te objawy związane z mózgiem są oznakami jego degeneracji.

Hormony tarczycy wywierają istotny wpływ na praktycznie każdą czynność mózgu. Przykładowo T3 i T4 uczestniczą w wytwarzaniu neuronów, migracji neuronalnej, wzroście włókien nerwowych, mielinizacji i innych procesach.

Może to doprowadzić do wytworzenia złożonej sieci dysfunkcji, która wymagać będzie dokładnego zbadania przyczyn leżących u źródła objawów. Gdy hormony tarczycy nie są w prawidłowy sposób przetwarzane i wchłaniane, może to pogłębiać nieprawidłowości w obrębie mózgu.

Choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy mogą prowadzić do różnych zaburzeń, m.in. ospałości oraz osłabienia odruchów i koordynacji ruchowej. Wiąże się je również z zaburzeniami dwubiegunowymi, depresją i utratą funkcji poznawczych, szczególnie u osób w podeszłym wieku.

W skrajnych przypadkach choroba może prowadzić do schorzenia zwanego encefalopatią Hashimoto, mogącego skutkować poważnymi zmianami w mózgu, bardzo przypominającymi zniszczenia powodowane przez chorobę Alzheimera.

Jednym z najczęstszych objawów hashimoto jest zamglenie umysłu: wrażenie myślenia poprzez mgłę i niezdolność do koncentracji pomimo największych starań. Takie objawy są oznaką postępującego stanu zapalnego w mózgu, a odpowiadają za nie mózgowe komórki odpornościowe, znane pod nazwą mikrogleju.

Układ odpornościowy w mózgu różni się od swego odpowiednika w reszcie ciała, który jest znacznie bardziej złożony i obejmuje wiele różnych części, wzajemnie się równoważących i regulujących. W naszym mózgu układ odpornościowy jest prostszy. Komórki mikrogleju obdarzone są wrażliwością wyzwalającą natychmiastową reakcję i mogą wyrządzać poważne szkody. Komórki te odpowiedzialne są za wywoływanie m.in. chorób Alzheimera i Parkinsona. Szybko reagują one na patogeny i urazy, gromadzą się w rejonach degeneracji i wytwarzają wiele różnorodnych związków prozapalnych.

Hormony tarczycy mają silny wpływ na komórki mikrogleju. Mogą pomagać w utrzymywaniu ich w stanie spokoju i modulować ich aktywność, co wyjaśnia, dlaczego niektóre osoby z chorobą Hashimoto zauważają, że zamglenie umysłu znacznie się zmniejsza, gdy otrzymają hormony tarczycy.

Innym częstym objawem hashimoto jest zmęczenie, w wielu przypadkach wywoływane przez ten sam stan zapalny mózgu. Chorzy męczą się, gdy przez długi czas wykonują czynności wymagające aktywności umysłowej, takie jak czytanie lub prowadzenie samochodu. Nawet kiedy zaczną przyjmować hormony tarczycy, mogą nadal odczuwać te objawy. Ich mózgi są mniej wytrzymałe, dlatego też czują się wyczerpani, gdy używają ich przez dłuższy czas.

Jeżeli jesteś zmęczony, gdy czytasz, prowadzisz samochód lub długo rozmawiasz, to zmęczenie płynie z mózgu. Nie można jednak przywrócić jego dawnej sprawności bez zapewnienia mu wsparcia. Na tym etapie nie jest to już bowiem tylko problem z hormonami tarczycy.

Zarówno stan zapalny, jak i wynikające z niego zmęczenie mogą być konsekwencjami reakcji autoimmunologicznej, a czynniki aktywujące układ odpornościowy mogą również uruchamiać stan zapalny i neurodegenerację mózgu. Dwaj spośród głównych podejrzanych to gluten i tzw. nieszczelne jelito - w duecie oznaczają nieszczelny mózg i jego stan zapalny.

Komórki mikrogleju atakują neurony, gdy stymulowane są przez obce cząstki. Zonulina, białko produkowane po spożyciu glutenu, ma związek z przepuszczalnością jelitową, co zazwyczaj prowadzi do reakcji przeciwciał na produkty spożywcze, a to z kolei - do wrażliwości, alergii, a w końcu do schorzeń takich jak choroba Hashimoto.

Istnieje bezpośredni związek między stanem zapalnym w jelicie (wywoływanym często przez substancje takie jak gluten), aktywacją mikrogleju (która następuje, gdy te obce związki dostaną się do krwiobiegu) a degeneracją mózgu.

Produkty mleczne mają strukturę białkową bardzo zbliżoną do mieliny otaczającej nerwy i neurony. Jeżeli Twój układ odpornościowy atakuje składniki spożywanych produktów mlecznych, może również atakować Twoją centralę, a zatem nieszczelne jelito może oznaczać także "nieszczelny mózg". Gdy gluten i inne białka oraz substancje obce dostają się do krwiobiegu, mogą trafić także do mózgu.

Wiadomo też, że gluten wywołuje ataksję, czyli utratę kontroli nad ruchami fizycznymi (mięśniowymi). Sugeruje się nawet, że dieta wykluczająca to białko może być pomocna w jej leczeniu¹.

Aby zmniejszyć zamglenie umysłu, należy złagodzić stan zapalny mózgu i uzdrowić układy barierowe, ponieważ gdy dostają się do niego substancje, które nie powinny tam trafić, uruchamia się odpowiedź mikrogleju. Jeśli jest ona bardzo intensywna, może wówczas wywołać uszkodzenia otaczających go tkanek.

Komórki mikrogleju tworzą również barierę krew-mózg, która ma postać cienkiej błony przepuszczającej do wnętrza tylko maleńkie cząsteczki niezbędnych substancji. Bariera ta odgrywa ważną rolę: nie dopuszcza do mózgu obcych najeźdźców, jak wirusy, bakterie i toksyny środowiskowe.

Niestety, jak twierdzi dr Datis Kharrazian, pracownik naukowy Harvard Medical School i Oddziału Neurologii w Massachusetts General Hospital, w barierze krew-mózg mogą powstawać nieszczelności wywoływane przez różnorodne czynniki², takie jak niewłaściwa regulacja poziomu cukru we krwi (szczególnie oporność insulinowa), chroniczny stres, przewlekły stan zapalny, zła kondycja jelit, niezdrowa dieta ze szkodliwymi tłuszczami oraz niehamowane procesy autoimmunologiczne, jak np. choroba Hashimoto. Do czynników tych zalicza się również spożycie alkoholu i wysoki poziom homocysteiny.

Badania wykazały też, że gluten może prowadzić do uszkodzeń móżdżku (a szczególnie komórek Purkinjego) poprzez mimikrę cząsteczkową (komórki te przypominają swą strukturą białka glutenowe)³.

Niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto mogą prowadzić również do niedoborów ważnych neuroprzekaźników, a konkretnie serotoniny, dopaminy, acetylocholiny i GABA (kwasu gamma-aminomasłowego). Neuroprzekaźnik to związek chemiczny uwalniany z zakończenia nerwu. Gdy impuls elektryczny dociera do końca komórki nerwowej, stymuluje ją do wydzielania sygnału chemicznego do przestrzeni pomiędzy komórkami nerwowymi, zwanej synapsą.

Dzięki tym chemicznym związkom sygnalizacyjnym możemy odczuwać emocje, namiętności i instynkty. Jednakże przy niedoczynności tarczycy pojawiają się niedobory tych związków, co sprawia, że emocje zaczynają wymykać się spod kontroli. Jak już wspominaliśmy, depresja i lęk to częste objawy u pacjentów z chorobą Hashimoto. Pojawienie się tych odczuć spowodowane jest właśnie powiązaniem między hormonami tarczycy a neuroprzekaźnikami.

Mózg i tarczyca: rola neuroprzekaźników

Zbyt mała ilość serotoniny może przejawiać się uczuciem smutku, wściekłości i braku radości, a także wywoływać chęć rezygnacji, gdyż zmniejsza psychiczną odporność. Serotonina odgrywa rolę posłańca w procesie uwalniania hormonu stymulującego funkcjonowanie tarczycy (TSH) i moduluje produkcję T3 w komórkach za pośrednictwem enzymu o nazwie 5-alfa-dejodynaza, mogącego w istocie wywierać wpływ na tempo konwersji T3.

Działa to też w drugą stronę. Hormony tarczycy mają bezpośredni wpływ na ilość serotoniny w organizmie, a jeśli jest ich zbyt mało, to synteza neuroprzekaźnika będzie spowolniona. To jeden z powodów, dla których osoby z funkcjonalną niedoczynnością tarczycy często czują się przygnębione.

Dodatkowo zbyt mała ilość dopaminy - przekaźnika nagrody i przyjemności - może prowadzić do myśli autodestrukcyjnych oraz poczucia izolacji, gniewu i drażliwości. To jej niewystarczający poziom sprawia, że zadajesz sobie pytanie "po co się męczyć", skoro i tak nie ma nagrody.

Hormony tarczycy odgrywają ważną rolę w uwalnianiu dopaminy. Badania pokazały, że jej obniżenie może w istocie podnieść TSH. Jest to kolejny powód, dla którego testy TSH i innych hormonów tarczycy mierzonych w izolacji czasami nie są wiarygodnym sposobem określenia, na ile prawidłowo funkcjonuje tarczyca.

Kolejnym bardzo ważnym dla aktywności mózgu neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina, odpowiedzialna za reakcje neuronów. Niedobór acetylocholiny może powodować problemy z pamięcią i spowolnienie przypominania, a także trudności z wykonywaniem działań liczbowych i koncentrowaniem uwagi. Przy niedoczynności tarczycy mózg zużywa acetylocholinę, by zrekompensować niedostateczną ilość hormonów. Jak stwierdzono, T3 bezpośrednio stymuluje acetylocholinę.

I wreszcie GABA (kwas gamma-aminomasłowy), którego niedobór może wywoływać uczucie lęku, paniki i niepokoju. Jest to czynnik uspokajający, a jego zbyt małe stężenie wpływa także na to, w jakich ilościach uwalniane są TSH i stymulowane przez nie hormony tarczycy. Z kolei te ostatnie zatrzymują GABA w organizmie po uwolnieniu, jak również powodują jego dalsze wytwarzanie.

Zapobieganie degeneracji mózgu i tarczycy

Jeżeli chcesz przywrócić sprawność umysłu, zacznij od zajęcia się tym, co spowodowało nieszczelność bariery krew-mózg. Najlepiej osiągniesz to za pomocą tzw. autoimmunologicznej diety paleo - restrykcyjnego sposobu odżywiania, opartego na produktach, po które sięgali nasi odlegli przodkowie. Jego wprowadzenie pozwoli ustalić, czy składniki inne niż gluten, np. nabiał lub jaja, prowokują reakcję Twojego układu odpornościowego.

Na początek wyeliminuj wszelkie produkty przetworzone zawierające cukier lub gluten, przetwory mleczne, soję, nasiona, orzechy, fasolę, inne ziarna, warzywa psiankowate (pomidory, bakłażany, paprykę, białe ziemniaki), a także powszechnie używane farmaceutyki (takie jak środki zobojętniające kwas żołądkowy oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne, czyli NLPZ). Czasami problem stanowią orzechy, ale przede wszystkim trzymaj się z dala od glutenu, produktów mlecznych i soi, gdyż wszystkie te 3 kategorie żywności mogą nasilać reakcje autoimmunologiczne, pogarszać uszkodzenia tkanki tarczycy i zmniejszać dostępność hormonów gruczołu w organizmie.

Stosowanie diety paleo pomaga opanować stan zapalny mózgu i autoimmunologiczne zaburzenia funkcjonowania tarczycy, ponieważ:

• eliminuje wiele produktów wywołujących problemy w układzie trawienia;
• pomaga przestawić organizm z trybu spalania cukru na tryb spalania tłuszczu;
• pozwala organizmowi naprawić i odbudować układ trawienny;
• może potencjalnie wzmocnić rezultaty stosowania suplementów i leków, ponieważ poprawia także wchłanianie i wykorzystanie substancji odżywczych.

Kiedy wyeliminujesz wszystkie te składniki i umożliwisz organizmowi naprawę i odbudowę, możesz następnie powoli i systematycznie ponownie wprowadzać poszczególne produkty, by ustalić, które z nich są wyzwalaczami reakcji immunologicznych. Najlepiej będzie wprowadzać po jednym z nich co 3 dni, notując dokładnie, co dzieje się wtedy w organizmie.

Pewne produkty i suplementy mogą też leczyć nieszczelny mózg, łagodzić jego stan zapalny i zwiększać dopływ krwi do niego. Co więcej, można zwiększać ilość wszystkich neuroprzekaźników mózgowych, przyjmując surowce niezbędne do wspomagania ich produkcji w przypadku niedoborów.

Paula, moja 45-letnia pacjentka, od dawna borykała się z poważnymi problemami żołądkowo-jelitowymi. Badanie perystaltyki ujawniło u niej nieszczelność i inne schorzenia jelitowe. Paula często odczuwała też skrajne zmęczenie po posiłkach, a stosowane przez nią leki tarczycowe nie radziły sobie z regulowaniem wahających się poziomów hormonów.

Dzięki ścisłemu przestrzeganiu autoimmunologicznej diety paleo, eliminacji produktów będących przyczyną jej problemów trawiennych, jak również przyjmowaniu suplementów detoksykujących wątrobę i naprawiających wyściółkę jelit, tarczyca Pauli została wyregulowana, a jednocześnie zniknęło uczucie zmęczenia.

Artykuł pt. "Nakarm głowę" ukazał się w numerze Listopad 2018 >>