Nasze magazyny
Schyłkowa niewydolność serca to dla chorego wyrok śmierci. Jedynie przeszczep może go uratować i pozwolić mu na względnie normalne życie. Pacjent zostaje więc wpisany na listę oczekujących biorców. I czeka, nierzadko bezowocnie, ponieważ liczba chorych wymagających transplantacji znacznie przewyższa liczbę dawców. Jeśli zaś dojdzie do transplantacji, biorca musi przyjmować do końca życia leki immunosupresyjne, których zadaniem jest uchronić przeszczepiony organ przed atakiem układu odpornościowego, postrzegającego go jako wroga, obcą tkankę. Eksperci nie ustają w pracach nad rozwiązaniem obu tych problemów. Obecnie ich uwaga koncentruje się na świniach jako potencjalnych dawcach serca. Wprawdzie zwierzęta te są wykorzystywane w transplantologii już od wielu lat, jednak teraz serca pobrane od nich w celu przeprowadzenia przeszczepu postanowiono poddać pewnym zmianom.
Grupa naukowców pod kierownictwem Bruna Reicharta z Centrum Medycyny Eksperymentalnej Waltera Brendla zmodyfikowała tkankę sercową świń w ten sposób, by jej komórki wytwarzały określone ludzkie białko. Kiedy już powstało w ten sposób kilka dostosowanych do potrzeb człowieka serc, naukowcy przystąpili do drugiego etapu eksperymentu i wszczepili je pawianom. Małpy te należą do tego samego rzędu co ludzie, dlatego też niekiedy wykorzystuje się je jako zwierzęta modelowe. Pawiany, które wzięły udział w eksperymencie, żyły po przeszczepie dość krótko - rekord wyniósł miesiąc. Jednocześnie zespół Reicharta odkrył, że sztuczne utrzymywanie obiegu krwi w sercu przed jego przeszczepem zmniejsza ryzyko zmian w organie, które mogłyby zaważyć na długości i jakości życia biorcy.
Wyniki eksperymentu i poczynione obserwacje ośmieliły ekspertów do dalszych prac. W kolejnym badaniu ponownie dokonali przeszczepu serca u czterech pawianów, tym razem przepuszczając przez naczynia krwionośne transplantowanych organów przed przeszczepem mieszankę glukozy, hormonów i czerwonych krwinek. Jeden pawian padł z przyczyn niezwiązanych z badaniem, pozostałe trzy żyły zaś odpowiednio 18, 27 i 40 dni po przeszczepie. To lepszy wynik niż uzyskany poprzednim razem.
Po wykonaniu sekcji zwłok wszystkich osobników okazało się, że serce każdego z ich ważyło ponad dwa razy więcej niż w czasie przeszczepu. Zdaniem naukowców mogło to wynikać z tego, że świnie rozwijają się szybciej niż pawiany, a zatem ich organy muszą osiągnąć konkretne rozmiary w krótszym czasie. Podjęto decyzję, że w kolejnej fazie badań zostanie wykorzystana repromycyna, substancja blokująca aktywność hormonów wzrostu. Kiedy więc przyszła kolej na trzeci eksperyment, wszczepiono zmodyfikowane świńskie serca kolejnym pięciu pawianom. Cztery małpy żyły aż 90 dni, a piąta - ponad 5 miesięcy! Zgodnie z wytycznymi Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacji Serca i Płuc, aby można było przeprowadzić badania z udziałem ludzi, konieczne jest, by w fazie badań na zwierzętach przeżywalność modeli wynosiła co najmniej 90 dni dla 60% zwierząt. Wymagania te zostały spełnione, dlatego też zespół Reicharta planuje już następne operacje. Specjaliści chcą także wprowadzić kolejne zmiany, np. podawać ochotnikom repromycynę w tabletkach, a nie za pomocą wlewów1,2.
Zmodyfikowane serce świni uratuje życie pacjentom oczekującym na przeszczep. To również alternatywa dla mechanicznych pomp, które - jak każda maszyna - mogą zawieść. Czy jednak wyniki badań z udziałem ludzi okażą się równie obiecujące jak eksperymenty na małpach? Istnieje tylko jeden sposób, by się o tym przekonać: spróbować. Czy jest to niebezpieczne? Owszem. Ale historia pokazuje, że przyszłość medycyny należy do odważnych. Jeszcze 50 lat temu pacjenci ze schyłkową niewydolnością serca nie mieli żadnych szans na przeżycie, a dzieci z wrodzonymi wadami tego organu umierały zaraz po narodzinach. Dzisiaj medycyna ma im do zaoferowania przeszczepy i mechaniczne serca. Czy w niedalekiej przyszłości będą to zmodyfikowane organy, których organizm biorcy nie odrzuci? Trzymamy za to kciuki.
Julia Cember
Bibliografia
- Whyte Ch., A step closer to pig organs for people, New Scientist, 8 December 2018 s. 10
- https://www.nature.com/articles/s41586-018-0765-z
